به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، پس از بحث و نظرهای بسیار درون اردوگاه اصلاح طلبی، به نظر می رسد گزینه های معدودی پیش روی این جریان برای مشارکت در انتخابات وجود داشته باشد.
راهبردهای متعددی برای مشارکت انتخاباتی این طیف سیاسی مطرح شده است که احتمال به کارگیری هر کدام از آنها در قالب معادله ای چندمتغییری قابل ارزیابی است؛ سناریوهای که طیفی از گزینه ها از مشارکت قطعی تا عدم شرکت در انتخابات را در بر می گیرد و بسته به فضای انتخابات و مسایل دیگری چون نحوه عملکرد شورای نگهبان در بررسی صلاحیت ها، قابل تامل خواهد بود.
سناریوهایی برای شرکت در انتخابات
مدتی است طرح گزاره هایی چون «تحریم» یا «عدم شرکت در انتخابات» از جناح اصلاح طلبی کمتر شنیده می شود. به گفته «محمدرضا عارف» رییس فراکسیون امید، اصلاح طلبان زمان زیادی است که از این راهبرد عبور کرده اند و معتقدند باید در انتخابات شرکت کنند.
برکنار از ضرورت های جمعی مشارکت فعال اصلاح طلبان، به گفته «محمدرضا خباز» عضو شورای مرکزی حزب «اعتماد ملی» بقای هر جریان سیاسی به حضور مستمر در انتخابات بستگی دارد و بر این مبنا اصلاح طلبان به عنوان یکی از نیروهای اصیل انقلابی نمی‌تواند نسبت به حضور در انتخابات بی‌تفاوت باشد. افزون بر این، نفس اصلاح طلبی که ایجاد تغییر مطلوب را از مسیر کنش دموکراتیک و قانونی پیگیری می کند، سکون و انزوا یا قهر انتخاباتی را برنمی‌تابد. از این رو حضور جمعی اصلاح طلبان در انتخابات پیش رو محتمل ترین گزینه است.
درمجموع بررسی اظهار نظرهای اخیر اصلاح طلبان نشان می دهد طیف وسیعی از احزاب این جریان، راهبرد کلی مشارکت سیاسی را برگزیده اند و اکنون نقطه افتراق و اختلافشان بر سر تاکتیک های کنشگری است؛ در این راستا گروهی رمز پیروزی را در ارایه فهرست انتخاباتی خالص اصلاح طلبی می جویند و گروهی دیگر مطلوب خود را در ائتلاف سازی جستجو می کنند.
آیا ارایه لیست خالص اصلاح طلبی، ممکن است؟
بخشی از اصلاح طلبان، احیای اعتبار، جایگاه و کارایی این جریان در عرصه سیاسی را به ارایه فهرست کاملا اصلاح طلبانه در انتخابات اسفندماه ۹۸ منوط می دانند. انتقادهای وارد بر عملکرد نمایندگانی که ذیل فهرست امید و با حمایت اصلاح طلبان وارد مجلس شدند، این روزها به عنوان یکی از مهمترین عوامل ریزش پایگاه اجتماعی این جریان سیاسی برشمرده می شود.
اگرچه تلاش برای بازگشت به عرصه قدرت پس از تنگناهای ناشی از حوادث انتخابات ۸۸ ، اصلاح طلبان را به اتخاذ راهبرد اقتضایی ائتلاف با نیروهای میانه رو ناگزیر کرد، ولی برآورده نشدن مطالبات اصلاح طلبانه، این تاکتیک را نزد آنان بی اعتبار و بزرگان این جریان را به فکر چاره جویی انداخته است. گروهی راه چاره را در بازگشت به هویت خالص اصلاح طلبی می جویند.
اظهارات اخیر رییس فراکسیون امید در مورد انتخابات پیش رو ناظر بر همین ایده است. نماینده مردم تهران در مجلس تاکید کرد که دنبال لیست تاثیرگذار هستیم اما ممکن است با توجه به شرایط به سمتی برویم که اقلیت تاثیرگذار باشیم، زیرا معتقدم ضربه‌ای که از لیست امید خوردیم باید یک درس جدی برای جریان اصلاحات باشد.
این در حالی است که از دید ناظران، نظارت استصوابی شورای نگهبان تنگناهای زیادی را بر سر راه اصلاح طلبان برای ارایه لیست خالص اصلاح طلبی قرار می دهد. به گفته «محمود صادقی» نماینده مجلس، اگر دو مولفه سطح مشارکت و نیروهای تایید صلاحیت شده در حد مطلوب باشد، اصلاح طلبان لیست خالص ارایه خواهند کرد و هر چه شرایط کمتر مهیا باشد، استفاده از سناریوهای بعدی بیشتر می‌شود. حتی به گفته صادقی در این میان در جریان اصلاح طلبی به لحاظ راهبردی، فرض ائتلافی شبیه به لیست امید هم پیش بینی شده است.
به گفته عارف اما، حتی اگر بر اثر نظارت استصوابی نتوانیم ۳۰ نفر را در تهران معرفی کنیم، لیست خودمان را با تعداد کمتری می بندیم، با این استدلال که گاهی یک اقلیت تاثیرگذار از یک جمع بیشتر کارایی دارد.
این در حالی است که از دید برخی، اصلاحات ظرفیت های بسیاری دارد و اصلاح طلبان به اندازه ای نیروهای پای کار و کارآمد دارند که بتوانند لیست کامل اصلاح طلبی معرفی کنند. عارف به تازگی در گفت و گو با خبرگزاری «ایلنا» ابراز امیدواری کرده که «با تعاملی که با هیأت‌های نظارت و شورای نگهبان داریم افرادی را معرفی خواهیم کرد که مشکلی برای تائید نداشته باشند.»
رایزنی با شورای نگهبان برای تسهیل مشارکت سیاسی
بررسی تاکتیک های مختلف و چاره جویی برای تسهیل مسیر مشارکت سیاسی برای اصلاح طلبان، بزرگان این جریان را به رایزنی با نهادهای حاکمیتی به ویژه شورای نگهبان سوق داده است.
تعامل با نهادهای حاکمیتی از جمله شورای نگهبان ، ناشی از تلاشی است که به قول «محمود میرلوحی» فعال سیاسی اصلاح‌طلب برای «تغییر فضای انتخابات» در نظر گرفته شده است. به گفته میرلوحی، جریان اصلاحات، «تحریم» و «حضور بی‌قید و شرط» در انتخابات را نفی کرده و تلاش می کند تا فضای انتخابات را تغییر دهد. حالا می‌توان برای این تلاش نام‌های مختلف گذاشت.
بنابراین اصلاح طلبان در نخستین گام خود برای تغییر فضای انتخابات، رایزنی با نهاد مسوول تایید صلاحیت را در دستور کار خود قرار داده اند. اصلاح طلبان اگرچه به اصل نظارت استصوابی نقد دارند و بر این باورند که قانونی که به نظارت استصوابی ختم شد مبنی بر احراز عدم صلاحیت بود نه احراز صلاحیت، ولی با پذیرش ناگزیر روال جاری، از شورای نگهبان می خواهند راهبردی مشخص و غیر قابل تاویل و تفسیر اتخاذ کرده و در بررسی صلاحیت ها قانونی و شفاف عمل کند.
همچنین این مطالبه از سوی اصلاح طلبان و افکار عمومی مطرح است که شورای نگهبان در بررسی صلاحیت ها رویکردی موسع اتخاذ و با توجه به شرایط کنونی کشور، زمینه حضور همه جریان های سیاسی در انتخابات را فراهم کند.
در واقع از کیفیت تعامل حاکمیت با گروه های مختلف سیاسی در هفت ماه آینده به عنوان یکی از مولفه های تاثیرگذار بر مشارکت سیاسی مردم در انتخابات نام برده می شود. از دید ناظران، هر چقدر نامزدهای تایید صلاحیت شده طیف گسترده تری از تفکرات و سلایق را نمایندگی کنند و هر چقدر مردم به اثربخشی رای خود در عرصه عمل باور بیشتری داشته باشند، میزان اقبال عمومی به انتخابات افزایش خواهد یافت. نیاز امروز کشور به تقویت پشتوانگی ملی ناشی از رای مردم بر کسی پوشیده نیست و این مساله باید مبنای عمل حاکمیت، ناظران و مجریان انتخابات قرار بگیرد.
همچنین این مطالبه از سوی اصلاح طلبان مطرح شده که شورای نگهبان در مورد دلایل رد صلاحیت احتمالی نامزدها به صورت شفاف و عمومی اطلاع رسانی کند. اتخاذ و استقرار چنین رویه ای ، به نفع حکمیت و مردم خواهد بود.
در این ارتباط، در روزهای گذشته خبرهایی در این زمینه در فضای رسانه ای منتشر شد. در همین ارتباط، «محسن رهامی» رئیس کمیته راهبردی اصلاح طلبان در گفت و گویی رسانه ای در رابطه با مذاکره با شورای نگهبان به منظور تائید صلاحیت نامزدهای جبهه اصلاحات گفت: در این زمینه جلساتی با دوستان داشته ایم و مذاکرات موثر و خوبی نیز صورت گرفته، در حال حاضر فضا امیدوارانه است، بنده خیلی بدبین نیستم، البته شاید به طور امثال بنده نوعی را تائید نکنند، اما فضا نسبت به گذشته خیلی امیدوارانه‌تر است.
در صورت تعامل مثبت اصلاح طلبان و نهادهای حاکمیتی، گزینه ائتلاف سازی با نیروهای اصولگرای میانه برای غلبه بر تنگناهای ناشی از نظارت استصوابی برای اصلاح طلبان کمرنگ تر خواهد شد. حضور در انتخابات با هویت اصلاح طلبی، محک خوبی برای این جریان خواهد بود تا ببینند نزد مردم چند مرده حلاجند.
نظارت استصوابی، تنها یکی از چالش های اصلاح طلبان برای کنشگری در عرصه سیاسی است. اصلاح طلبان به سهم خود در مسائل جاری کشور مسوولند و باید بابت این مسائل با مردم صحبت کنند. پایگاه اجتماعی اصلاح طلبی به گفته بسیاری از وابستگان این جریان در یکی دو سال گذشته با ریزش بی سابقه مواجه شده و بزرگان این جریان برای احیای پایگاه رای خود باید تدبیری جدی بیاندیشند.