اعلام وصول طرح تشکیل استان آذربایجان مرزی از سوی هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی موجی در فضای رسانه ای بویژه شبکه‌های اجتماعی به راه انداخت؛ تحلیل غالب این بود که این طرح درآستانه انتخابات و با هدف بهره برداری انتخاباتی ارائه شده است. عده ای هم ارائه چنین طرحی را در شرایط کنونی خلاف مصالح کشور عنوان کردند.با این حال به گفته روح اتلله حضرت پور نمایندهمردم ارومیه امضا کنندگان این نامه امضاهای خود را پس گرفتند و این طرح از حد نصاب افتاد.
مدیرکل تقسیمات کشوری وزارت کشور هم اعلام کرد مه «وزارت کشور هیچ برنامه‌ای برای تقسیمات کشوری در سطح کاهش یا افزایش استان‌ها در دستور کار ندارد» و با این شرایط این طرح به بایگانی سپرده شد با این حال خبرنگار سیاسی ایرنا با برخی طراحان و امضا کنندگان طرح تشکیل استان آذربایجان مرزی درباره انگیزه و دلایل ارائه این طرح گفت و گو کرده است.
تشکیل استان آذربایجان مرزی، باعث چند پاره شدن کشور می‌شود
«شهاب الدین بی مقدار» نماینده مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی، این طرح را دور از مصالح ملی و خلاف اصل ۷۵ قانون اساسی دانست و گفت: در موقعیت کنونی کشور، این موضوع بار مالی دارد و ما برای این چنین طرح هایی بودجه نداریم.
وی افزود: ما با تصور اینکه این طرح برای تشکیل منطقه آزاد است، به اشتباه آن را امضا کردیم، ما امضاهایمان را پس گرفتیم. مگر استان آذربایجان غربی چه اندازه بزرگ است که بخواهیم آن را دوباره کوچک و دو شهر آن را به استان تبدیل کنیم.
بی مقدار با بیان اینکه چنین طرحهایی هزینه‌ها را بالا می برد، اظهار کرد: اگر مشکلات اقتصای حل شود، حتی اگر یک استان به اندازه تهران را هم بدون استاندار داشته باشیم، خود به خود مسائل مملکت برطرف خواهد شد.
نماینده مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی یادآور شد: اکثریت نمایندگان آن منطقه با این طرح مخالف هستیم.
«زهرا ساعی» دیگر نماینده مردم تبریز در مجلس هم ارائه چنین طرحی را به دور از ضرورت و مصالح کشور بیان کرد و با بیان این که امضای خود را از این طرح پس گرفته‌ام، گفت: ما گمان می کردیم این طرح برای توسعه شهرهای مرزی استان‌های آذربایجان است، در حالی که بعدا متوجه شدیم که این طرح برای تشکیل استان است.
ساعی طرح چنین موضوعاتی را مستلزم بررسی های کارشناسی دانست و گفت: این طرح خام بوده و به نفع کشور و به نفع آذربایجان نیست و باعث تکه تکه شدن کشور می شود؛ این طرح هیچ ضرورتی ندارد.
طرح تشکیل استان آذربایجان مرزی انتخاباتی نیست
در شرایطی که مسئولان ذی ربط و نمایندگان حوزه مورد ادعا برای تشکیل آذربایجان مرزی، طرح تشکیل استان جدید را بنابر قانون و مصالح کشور رد می‌کنند، اما «سید تقی کبیری» نماینده مردم خویو طراح تشکیل استان آذربایجان مرزی در گفت و گو با خبرنگار سیاسی ایرنا، این طرح را در راستای مطالبه ۳۰ ساله مردم شهرستان خوی و شمال استان آذربایجان غربی بیان میکند.
وی در خصوص دیدگاهی که طرح تشکیل استان آذربایجان مرزی را فضاسازی و تبلیغات انتخاباتی بیان می کنند، افزود: در گذشته فضاسازی های انتخاباتی در این باره به صورت نطق‌ها و شعارهای تبلیغاتی مطرح بوده است، ولی به دلیل اینکه زیرساخت های لازم برای این موضوع وجود نداشت، اقدام عملیاتی در این خصوص صورت نگرفته است، در حالی که در همین فاصله زمانی استان‌های زیادی تشکیل شدند.
کبیری ادامه داد: استان‌های قم، قزوین، اردبیل، خراسان های شمالی، جنوبی و رضوی؛ استان‌های جدیدی هستند که در ۳۰ سال گذشته تشکیل شده اند، اخیرا نیز طرح تشکیل استان اصفهان شمالی در مجلس شورای اسلامی مطرح شد؛ در هیچ کدام از این موارد گفته نشده که تبلیغاتی بوده است. لذا نمی‌توان طرح تشکیل استان آذربایجان مرزی را یک طرح تبلیغاتی برای انتخابات قلمداد کرد.
زیرساخت‌ها برای تشکیل استان فراهم است
کبیری با بیان اینکه استان آذربایجان غربی به لحاظ طول و عرض جغرافیایی، استانی طولی است، اظهارداشت: از شمالی ترین نقطه تا جنوبی ترین نقطه استان نزدیک به ۷۰۰ کیلومتر فاصله وجود دارد؛ در حالی که در شمال استان شهرهای مهم مرزی را داریم، علاوه بر این سه مرز رسمی گمرکی - «مرز رازی»، «مرز بازرگان» و «مرز پلدشت» -در این استان وجود دارد.
وی همسایگی با سه کشور را از دیگر امتیازات شهرستان خوی و طرح تشکیل استان آذربایجان مرزی عنوان کرد و گفت: کسانی که شائبه انتخاباتی بودن طرح تشکیل استان آذربایجان مرزی را مطرح می‌کنند در واقع منکر اصل موضوع یعنی وجود زیر ساخت‌ها و بسترهای لازم برای تشکیل استان نیستند، اما باید گفت این طرح نه کاری تبلیغاتی بلکه مطالبه به حق مردم این مناطق است، استان‌هایی در کشور تشکیل شدند که وسعت و مساحت جغرافیایی آنها به اندازه نیمی از شهرستان خوی هم نیست.
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی به دلایل ارائه طرح در شرایط فعلی اشاره و اظهار کرد: در گذشته زیرساخت‌های لازم در این شهرستان و مناطق اطراف آن وجود نداشت و تشکیل استان در این منطقه، فقط در حد ادعاهای صرف بوده است، اکنون شهرستان خوی به لحاظ حمل و نقل جاده ای، ریلی، هوایی، امکانات درمانی، حوزه مسائل آب و ...ظرفیت‌هایی دارد که در گذشته از آن بی‌بهره بوده است. از طرفی استان ما در شاخص‌های توسعه جزو ۵ استان آخر کشور به شمار می‌رود.
کبیری محرومیت در برخی شهرهای شمالی استان های آذربایجان شرقی و غربی را از دیگر دلایل ارائه طرح تشکیل استان آذربایجان مرزی برشمرد و افزود: این در حالی است که در مرکز استان امکانات به وفور وجود دارد و بی توجهی به توسعه و رفع محرومیت در شهرستان های محروم هدف برای تشکیل استان، باعث شکاف توسعه‌ای شده و به نظر می‌رسد توزیع متوازن امکانات در این مناطق ضرورت دارد.
این نماینده مجلس گفت:خوی هم اکنون به بندر خشک زمینی در این منطقه تبدیل شده است؛ تنها ریل اتصال ایران به ترکیه از این منطقه می گذرد، به لحاظ درمانی، شهرستان خوی از قطب های درمان در شمال غرب کشور به شمار می‌رود؛ بزرگترین منطقه آزاد تجاری را در این منطقه داریم و اکنون زمان آن رسیده که به لحاظ وجود زیرساخت‌ها برای تشکیل استان آذربایجان مرزی اقدام کنیم.
مجلس هر تصمیمی بگیرد مطیع هستیم
کبیری با بیان اینکه نمایندگان متعددی از استان های مختلف این طرح را امضا کرده اندگفت: ما فارغ از شعار و نطق و جدا از شائبه های انتخاباتی این موضوع، برای تشکیل استان آذربایجان غربی، روند قانونی را در پیش گرفته ایم و آن را در قالب طرح به مجلس ارائه داده ایم و مجلس در این باره تصمیم می گیرد و هر تصمیمی که مجلس در این باره بگیرد، ما مطیع آن هستیم.
عضو کمیسیون اقتصادی همچنین در خصوص دیدگاهی که طرح تشکیل استان آذربایجان مرزی را موجب چند پاره شدن این مناطق و همچنین تعمیق شکاف ها و گسل های قومیتی بیان می‌کنند، گفت: چرا زمانی که این موضوع در خراسان شمالی اتفاق افتاد، چنین بحث‌هایی مطرح نشد؛ حساسیت هایی که در فضاسازی‌ها مطرح می شود واقعیت ندارد.
این نماینده مجلس ادامه داد:شائبه هایی که در خصوص شکاف قومیتی در این مناطق مطرح می شود، صحت ندارد، زیرا هم اکنون از مذاهب و قومیت ها و ادیان مختلف در این مناطق فارغ از ادعاهای موجود، به طور مسالمت آمیز با هم زندگی می کنند و جامعه این مناطق تحت تاثیر این مسائل نیست؛ ما درهای توسعه را در این مناطق بستیم و با این ادعاها می خواهیم روند فعلی را ادامه دهیم؛ در حالی که تشکیل استان آذربایجان مرزی مطالبه ۳۰ ساله مردم این منطقه است.
توزیع متوازن امکانات ضرورت انکار ناپذیر
در این بین نباید فراموش کرد که ارتقای هر واحد جغرافیایی مانند تبدیل شهرستان و تشکیل استان جدید، مستلزم برخورداری از مولفه های خاص، بررسی های کارشناسی، مطالعات آینده پژوهی به لحاظ مطالعات جغرافیایی و جمعیتی در چارچوب قوانین موجود است.
نکته قابل تامل در اظهارات سید تقی کبیری اظهارات متناقض وی است؛ چرا که از سویی از وجود زیرساخت‌ها و توسعه یافتگی این بخش سخن می‌گوید و در عین حال این را هم می گوید که استان از نظر شاخص‌های توسعه جزو پنج استان‌آخر کشور است.
شاید بتوان انگیزه اصلی از ارائه چنین طرحی در مجلس را موضوع توزیع متوازن امکانات عنوان کرد، کما اینکه وی محرومیت شهرهای شمالی آذربایجان شرقی و غربی را از مبانی استدلال‌های طرح خود عنوان میکند.
به نظر می رسد اگر راهکار مناسب و منطقی برای توزیع متوازن امکانات در همه شهرها و شهرستان‌های همه استان‌ها اندیشیده شود، اصولا نیازی به ارائه چنین طرح‌های حاشیه سازی وجود نخواهد داشت. در واقع اگر قرار باشد عدم توزیع متوازن امکانات مبنا و معیار مناسبی برای تقسیمات کشوری و شکل گیری استان‌های جدید در کشور باشد طبعا این درخواست‌ها حد یقف نخواهد داشت چرا که این وضعیت ممکن است بعد از شکل گیری استان‌های جدید بین شهرها و شهرستان‌های آن استان هم بروز کند. در هر صورت طرح تشکیل استان آذربایجان مرزی هم با مخالفت نمایندگان منطقه مواجه شد و هم وزارت کشور اعلام کرد که دولت برنامه ای برای تقسیمات کشوری ندارد. با این شرایط نمایندگان مجلس باید با ارائه طرح‌ها و استفاده از ابزارهای نظارتی توزیع متناسب امکانات را در اولویت برنامه های خود قرار دهند.