مرکز رشد یا انکوباتور، یکی از ابزارهای رشد اقتصادی است که به منظور حمایت از کارآفرینان تحصیل‌کرده تأسیس می‌شود و با ارائه امکانات و تسهیلات عمومی، زمینه پا گرفتن شرکت‌های جدید را فراهم می‌کند.
استفاده از مراکز رشد، امروزه به عنوان یکی از ابزارهای پذیرفته شده برای تبدیل خلاقیت‌ها و دستاوردهای علمی و تحقیقاتی به محصولات قابل ارائه به بازار و توسعه کارآفرینی محسوب می‌شود، امروزه بیش از سه هزار انکوباتور در سراسر دنیا وجود دارد که بیشتر آنها در کشورهای آمریکا و ژاپن مستقر هستند.
مرکز رشد فناوری‌های پیشرفته دانشگاه صنعتی شریف نیز یکی از این سه هزار مرکز رشد است که از سال ۱۳۸۲ شروع به کار کرده و یکی از قدیمی‌ترین مراکز رشد فناوری کشور محسوب می‌شود.
این مرکز تا به حال پذیرای ۳۰۰ شرکت بوده و اکنون ۶۵ شرکت در مرکز رشد صنعتی شریف مستقر هستند، از این تعداد حدود ۳۵ شرکت دانش‌بنیان بوده و به گفته دکتر محمد فخارزاده جهرمی رئیس این مرکز تمامی شرکت‌های مستقر در زمینه‌های فناوارنه مشغول کار هستند.
اکنون حدود ۵۷۰ نفر به صورت تمام‌وقت و پاره‌وقت در این شرکت‌ها مشغول هستند و مجموع فروش شرکت‌ها در سال۹۷، ۲۵ میلیارد تومان بوده و فعالیت شرکت‌ها به طوری بوده که توانستند در سال گذشته چهار اختراع ثبت کنند.
رئیس مرکز رشد فناوری‌های پیشرفته دانشگاه صنعتی شریف درخصوص فعالیت‌ها و دستاوردهای این مرکز به خبرنگار علمی ایرنا گفت: از جمله افتخارات این مرکز طی چند ماه گذشته کسب رتبه دوم جشنواره خوارزمی در بخش پژوهش‌های کاربردی توسط شرکت آرسین ابش نگاران فناور بوده است که مورد قدردانی واقع شد و نیز کسب مقام اول در هشتمین جشنواره ملی فاوا توسط شرکت فرا جهش ویرا از شرکت‌های مستقر در مرکز رشد دانشگاه شریف بود که در جشنواره الکامپ مورد تجلیل قرار گرفت.
فخارزاده بیان کرد: این مرکز رشد برای چندین بار با توجه به ارزیابی وزارت علوم مرکز رشد نمونه کشور شده و رتبه اول را کسب کرده است، اکنون ۶۵ شرکت نوپا در این مرکز رشد مستقر هستند.
وی افزود: ازجمله کارهای بسیار مهمی که امسال در این مرکز انجام شده، افتتاح مرکز فناوری‌های هوشمند شهری با همکاری سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران است، تجهیز و راه‌اندازی این مرکز برعهده مرکز رشد بوده و ۹ شرکت که در زمینه خدمات شهری، فناوری هوشند شهری فعالیت می‌کنند در آنجا مستقر شدند، این اولین نمونه در کشور است که یک مرکز رشد اختصاصی برای حوزه هوشمند فناوری‌های شهری تشکیل می‌شود و این مرکز در قالب حمایت سه‌جانبه در اردیبهشت امسال راه‌اندازی شده است.
فخارزاده جهرمی افزود: در این مرکز ۹ شرکت و ۱۰ استارتاپ استقرار دارند، در مرکز رشد بیشتر شرکت‌های نوپا مستقرند و رسالت اصلی این مرکز آماده‌سازی شرکت‌های نوپا برای ورود به عرصه رقابت است، قبل از این مرحله، مرحله شتابدهی وجود دارد.
وی توضیح داد: دوره رشد یک دوره سه ساله است، شرکت‌هایی که در مرکز رشد پذیرش می‌شوند، طی این دوره آموزش‌هایی به آنها داده می‌شود تا برای ورود به عرصه رقابت آماده شوند، در سال ۹۷ این مرکز تقریبا ۱۵۰ متقاضی داشته اما فقط ۲۰ مورد توانستند انتخاب شوند.
فخارزاده درباره شرایط پذیرش شرکت‌ها در این مرکز بیان داشت: ما برای پذیرش در مرکز رشد دانشگاه صنعتی شریف اول باید مطمئن باشیم که تیم شرکت‌ها، یک تیم قوی است و ثانیا طرح کسب و کار دارند و سوم اینکه در تیم خود باید یک یا چند فارغ‌التحصیل دانشگاه شریف داشته باشند، بنابراین تعدادی از شرکت‌ها به دلیل نداشتن شرایط در همان ابتدا حذف می‌شوند.
وی گفت: در فرآیند مصاحبه از شرکت‌ها، توانایی شرکت به لحاظ نوآوری ارزیابی می‌شود، با توجه فعالیت‌هایی که در حوزه آی‌تی صورت می‌گیرد، بسیاری تصور می‌کنند که می‌توانند شرکت راه‌اندازی کنند و این حوزه خیلی زود بازده است، اما خیلی از این شرکت‌ها چند ماه بعد از شروع فعالیت متلاشی می‌شوند، به دلیل اینکه ایده آنها نوآوری نداشته است.
امضای تفاهم برای راه‌اندازی مرکز نوآوری همراه اول
وی یادآور شد: دومین کار مهمی که امسال در مرکز رشد شریف صورت گرفته، انعقاد تفاهم‌نامه با همراه اول برای همکاری مرکز نوآوری این اپراتور تلفن همراه با مرکز رشد بوده است، طبق این تفاهم‌نامه یکی از ساختمان‌های مرکز در اختیارهمراه اول قرار گرفته تا با نظارت مرکز رشد شریف شرکت‌های مورد نیاز در حوزه‌های مختلف مرتبط با همراه اول مستقر شوند.
وی با اشاره به اینکه کنار هم بودن شرکت‌ها موجب هم‌افزایی می‌شود، بیان کرد: الان شرکت‌های مرتبط با فعالیت‌ها و نیاز همراه اول پراکنده هستند، ما به دنبال این هستیم که شرکت‌ها کنار هم قرار بگیرند و به یکدیگر خدمات ارائه دهند، شرکت‌های مستقر در مرکز رشد، کوچک و نوپا هستند و نمی‌توانند همه کاری انجام دهند اما وقتی چند شرکت در کنار هم قرار بگیرند می‌توانند مانند قطعات پازل همدیگر را تکمیل کنند.
فخارزاده جهرمی بیان کرد: دراین راستا همراه اول ۱۰ مورد از نیازهای خود را به مرکز رشد اعلام کرده و ما نیز فراخوانی در دانشگاه شریف میان شرکت‌های مستقر در پارک علم و فناوری دانشگاه توزیع کرده‌ایم و نتایج این فراخوان به همراه اول ارسال و قرار شد در شهریور ماه امسال مرکز نوآوری همراه اول افتتاح شود و این برای اولین بار است که همراه اول با دانشگاه در این سطح کار می‌کند.
وی ادامه داد: همراه اول در گذشته با دانشگاه کار کرده اما به این صورت نبوده که مستقیما نیازهای این اپراتور را از طریق شرکت‌ها و نه از طریق تیم‌های دانشگاهی پوشش دهیم، مرکز رشد شریف به سمت ایجاد هسته‌ها یا خوشه‌های تخصصی پیش می‌رود و در همین راستا، اولین خوشه در حوزه انرژی‌های نو و دومین خوشه در حوزه فناوری هوشمند شهری شکل گرفته، سومین در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات با همکاری همراه اول ایجاد می‌شود و چهارمین خوشه نیز سال آینده در حوزه فناوری‌های زیستی تشکیل خواهد شد زیرا پیش‌بینی می‌کنیم یکی از ۵ فناوری برتر در ۱۰ سال آینده فناوری زیستی خواهد بود، با ایجاد خوشه‌های تخصصی و کنار هم آوردن شرکت‌ها سعی داریم هم‌افزایی بیشتری میان آنها به وجود آوریم.
رئیس مرکز رشد دانشگاه صنعتی شریف یادآور شد: خوشه تخصصی انرژی از سال ۹۳ با حضور هشت شرکت در حوزه انرژی از جمله تولید انرژی و بهینه‌سازی مصرف انرژی شکل گرفته است و اکنون این هشت شرکت در پژوهشکده انرژی دانشگاه شریف مستقر هستند.
وی گفت: اکنون شرکت‌های نوپای مرکز رشد دانشگاه شریف در زمینه برق و مکاترونیک، آب و انرژی، مهندسی پزشکی، مواد و متالورژی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، خدمات عمومی، الکترونیک و دیجیتال، مکانیک و سایر شاخه‌های مهندسی است که البته ما در هشت دسته آنها را تقسیم‌بندی کرده‌ایم اما بعضی مواقع در حوزه مهندسی بین رشته‌ای کار می‌کنیم.
کمبود فضای فیزیکی، عمده‌ترین مانع افزایش ظرفیت پذیرش مرکز رشد شریف
فخارزاده جهرمی در پاسخ به سوال ایرنا درباره محل تامین بودجه مرکز رشد دانشگاه شریف گفت: بودجه مرکز رشد از طریق دانشگاه و پارک علم و فناوری دانشگاه شریف و مقداری نیز از طریق درآمد اقتصادی خود مرکز تامین می‌شود، حمایت‌ها از مرکز رشد خوب بوده است و طرحی نبوده که حتی با توجه شرایط فعلی اقتصاد کشور، به خاطر کمبود بودجه معطل بماند، طبیعتا هرچه بودجه بیشتر باشد، طرح‌های بهتری را می‌شود انجام داد، البته یکی از بخش‌های نیازمند بودجه، تملک فضا است، ما به راحتی می‌توانیم تا ۱۰۰ شرکت در مرکز رشد افزایش ظرفیت داشته باشیم اما به دلیل کمبود فضای فیزیکی، الان در عدد ۶۶ متوقف شده‌ایم که البته تا آخر سال به احتمال زیاد با راه‌اندازی ساختمان مرکز نوآوری همراه اول به بالای ۷۰ شرکت خواهد رسید.
وی افزود: از بودجه‌های جاری راضی هستیم اما طرح‌های جدید، نیازمند بودجه‌های بیشتر است، با تزریق بودجه ما می‌توانیم خوشه‌های جدید راه‌اندازی کنیم و تعداد شرکت‌ها را به عدد ۱۰۰ برسانیم.
رئیس مرکز رشد شریف در پاسخ به این سوال مبنی بر اینکه از ابتدای فعالیت مرکز چه تعداد شرکت نوپا به شرکت بزرگ تبدیل شده و توانسته‌اند نیاز کشور را برطرف کنند، گفت: آمار دقیقی نداریم، اما در دنیا از هر ۱۰ شرکت ورودی به مرکز رشد، یکی از آنها موفق می‌شود، در مرکز رشد دانشگاه شریف نیز به دلیل برگزاری دوره‌های آموزشی، بیش از ۲۰ شرکت رشد یافته مرکز وارد پارک علم و فناوری دانشگاه شریف شده‌اند و تعدادی نیز در فضاهای خارج از پارک فعال هستند، بین ۱۵ تا ۲۵ درصد شرکت‌های مرکز رشد، موفق بوده‌اند.
وی با اشاره به اینکه دوره حضور شرکت‌ها در مرکز رشد سه ساله است، افزود: در مرکز رشد شریف، واحدهای ناموفقی نیز داشته‌ایم که قبل از سه سال از مرکز رشد خارج شده‌اند، در سال گذشته (۹۷) پنج واحد فناور ناموفق داشتیم که به دلایل مختلف از قبیل مشکل مالی، ناهماهنگی بین اجزای تیم و از دست دادن مشتری، از مرکز خارج شدند.
فخارزاده بیان کرد: دوره رشد بین سه تا پنج سال است که با موافقت شورای پارک علم و فناوری می‌تواند تا پنج سال نیز افزایش داشته باشد اما این امر نیازمند ارزیابی است، که در صورت موفق بودن شرکت اجازه تمدید استقرار در مرکز داده می‌شود.
وی گفت: در مرکز رشد علاوه بر نزدیکی به دانشگاه، مزیت‌هایی نیز به شرکت‌ها داده می‌شود، اول اینکه فضایی با نرخ بسیار پایین در اختیار آنها قرار می‌گیرد، دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی رایگان برای شرکت‌ها برگزار می شود، از جمله برنامه‌های ما در مرکز رشد برای سال ۹۸، برگزاری ۱۲۶ ساعت دوره آموزشی و ۲۳ عنوان کارگاه آموزشی است، یکی از نقاط قوت مرکز رشد شریف همین برگزاری دوره‌های آموزشی است و کیفیت بالای دوره‌های آموزشی و استفاده از مدرسان شاخص، چیزی است که مرکز رشد شریف را از سایر مراکز رشد در کشور متمایز می‌کند.
این استاد دانشگاه بیان کرد: سومین خدمتی که به شرکت‌های مستقر در مرکز رشد داده می‌شود، معافیت مالیاتی است، در راستای ایده‌محوری شرکت‌ها، معافیت مالیاتی به شرکت ها اعطا می‌شود، مرکز رشد شریف به دلیل اینکه جزء پارک علم و فناوری شریف قرار می‌گیرد، به نسبت سایر مراکز رشد دانشگاهی معافیت بهتری دارد، مرکز رشد شریف این مزیت را دارد که هم از مزایای دانشگاه و پارک علم و فناوری شریف استفاده می‌کند و به همین دلیل شرکت‌های مستقر در این مرکز از معافیت‌های مالیاتی خوبی برخوردار می‌شوند.
شبکه‌سازی بین شرکت‌های مرکز رشد شریف و سایر شرکت‌ها
وی ادامه داد: یکی از کارهای امسال ما، شبکه‌سازی بین شرکت‌های داخل و خارج از مرکز رشد است، با توجه به اهمیت شبکه‌سازی برای شرکت‌های نوپا و اینکه هنوز مشتریان و بازاریابان خود را تکوین نکرده‌اند، ما به این شرکت‌ها فعالیت‌هایی در زمینه تجاری‌سازی و بازاریابی ارائه می‌دهیم و این کار از طریق کارگزاران پارک علم و فناوری شریف صورت می‌گیرد.
فخارزاده با اشاره به نقش و اهمیت شبکه‌سازی در موفقیت شرکت‌های نوپا، گفت: شبکه‌سازی صرفا میان شرکت با شرکت نیست بلکه شرکت نوپای مستقر مرکز رشد با صندوق‌های سرمایه‌گذاری، بازاریان و ارگان‌های مرتبط است، با توجه به گذشت ۱۶ سال از راه‌اندازی مرکز رشد دانشگاه شریف، این مرکز به مرجعی برای جاهایی که مرکز رشد ندارند، تبدیل شده و انتقال تجربه به مراکز دیگر موجب تعامل با مراکز رشد و پژوهشگاه‌ها شده است.
وی گفت: با توجه به شرایط کشور، شرکت‌های نوپای مستقر در این مرکز توانستند برخی نیاز شرکت‌های بزرگ در زمینه خودرو، الکترونیک و انرژی را رفع کنند، حتی برخی شرکت‌های بزرگ با توجه به پتانسیل این شرکت‌ها درخواست سرمایه‌گذاری خطرپذیر در شرکت‌های مراکز رشد شریف داشته‌اند.
استاد دانشگاه صنعتی شریف بیان کرد: مشکل کنونی در کشور این است که نیازهای شرکت‌های بزرگ کشور، بسیار کلی است درصورتی‌که این نیازها باید به قطعات کوچک شکسته شود، مثلا طراحی و تولید موتور خودرو چیزی نیست که یک استارتاپ انجام دهد اما شاید یک قطعه آن را بتواند تولید کند، در واقع باید یک کاتالیزور در این میان وجود داشته باشد که نیازهای شرکت‌ها را به مسئله‌های کوچک تقسیم کند.
فخارزاده جهرمی یادآور شد: صنایع ما باید یاد بگیرند که نیازهای خود را بشکنند و کوچک کنند، شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا نمی‌توانند نیازهای بزرگ را برآورده کنند، در غیر اینصورت یک شرکت رشد یافته بودند، شرکت‌های نوپا در مرکز رشد شریف مسائل کوچک را به خوبی حل می‌کنند.
وی با تاکید بر اینکه ظرفیت‌های پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد باید برای شرکت‌های بزرگ کشور تبیین شود، افزود: ما مزیت ارتباط با دانشگاه صنعتی شریف را داریم اما از نظر قوانین کار، همکاری با مرکز رشد بسیار راحت است، چون شرکت‌ها و صنایع بزرگ در مرکز رشد مستقیم با شرکت کار دارند نه با دانشگاه، دانشگاه سهمی از تعامل همکاری نمی‌برد و قرار نیست این تعامل سه ضلع داشته باشد.
رئیس مرکز رشد فناوری‌های پیشرفته دانشگاه صنعتی شریف از شرکت‌های بزرگ جهت همکاری و ارتباط مستمر با شرکت‌های دانش‌بنیان دعوت کرد و گفت: شرکت‌های بزرگ فکر می‌کنند کار با شرکت‌های مستقر در مرکز رشد بسیار پیچیده است در صورتی که شرایط بسیار تسهیل شده است، مرکز رشد و پارک علم و فناوری مانند یک سایه‌بان هستند که شرکت‌ها زیر آن جمع شده‌اند، دانشگاه سهم مادی در این زمینه ندارد بلکه سهم دانشگاه در تولید اشتغال و کارآفرینی است، بنابراین دست شرکت‌های بزرگ در این زمینه بسیار باز است.
مرکز رشد شریف فضایی برای جلوگیری از خروج تحصیل‌کرده‌های کشور
رئیس مرکز رشد دانشگاه شریف افزود: کار در مرکز رشد به این جهت اهمیت دارد که هر ساله تعداد زیادی از فارغ‌التحصیلان از کشور خارج می‌شوند، نیروهایی که برایشان زحمت کشیده‌ایم و بودجه عمومی صرف تربیت آنها شده به راحتی از کشور می‌روند، اما مرکز رشد فضایی را ایجاد کرده که عده‌ای از این افراد در کشور بمانند و کسب و کار ایجاد کنند و به نظر من خدمت به این شرکت‌ها بسیار مقدس است و شاهد هستیم افرادی که می‌توانستند از کشور خارج شوند اما انتخاب کردند در وطن بمانند و کسب و کار ایجاد کنند.
وی گفت: این جوانان به دنبال حل مشکلات کشور هستند و باید به آنها اعتماد کرد، خوشبختانه در دو سال گذشته قوانین در حمایت از این شرکت‌ها بهبود زیادی یافته و نگاه مثبت وزارت علوم و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری قابل قدردانی است.