از روزی که مرتضی براری و حسین صمیمی کارشان را در سازمان فضایی ایران و پژوهشگاه فضایی به عنوان رییس آغاز کردند، نشان دادند تمرکزشان روی گسترش صنعت فضایی کشور و استفاده از استعداد جوان‌هایی است که در این حوزه فعالیت می‌کنند.
برنامه‌های فضایی کشور به همین واسطه پیشرفت خوبی داشت. هر چند در ساخت و پرتاب ماهواره برای قرار گرفتن در مدار ژئو هنوز راه زیادی در پیش داریم، اما دانشمندان ایرانی هر روز بیش از گذشته، بدون این که ناامیدی از پرتاب ناموفق ماهواره دوستی و پیام داشته باشند، کارشان را ادامه می‌دهند.
در سالی که گذشت پرتاب دو ماهواره سنجشی تحقیقاتی «پیام» دانشگاه امیرکبیر و «دوستی» دانشگاه صنعتی شریف در برنامه سازمان فضایی قرار گرفت. وزیر ارتباطات پرتاب ناموفق ماهواره پیام را اعلام کرد اما درباره ماهواره دوستی هنوز خبر دقیقی در دست نیست. هر چند آن زمان سایت‌های خارجی با انتشار عکس‌هایی خبر از در مدار قرار نگرفتن ماهواره دوستی دادند، اما مسئولان آن را رد یا تایید نکردند.
اما مساله مهم این است که ماهواره پیام در همان زمان اندکی که در مدار قرار گرفت، توانست اطلاعات خوبی به زمین مخابره کند. این مساله نشان می‌دهد پرتاب ماهواره پیام به شکل صددرصد ناموفق نبوده و در همان زمان اندک نیز توانسته ماموریت خود را تا حدودی انجام دهد.
نا امید نمی‌شویم
وزیر ارتباطات پس از پرتاب ناموفق ماهواره پیام، درباره جزئیاتی که باعث شد ماهواره در مدار مورد نظر قرار نگیرد گفت: سرعت جدا شدن ماهواره از ماهواره‌بر مناسب نبود و به سرعت مطلوب نرسید و متاسفانه در لحظه آخر ماهواره در مدار قرار نگرفت. ما دوست داشتیم خبر خوب به مردم بدهیم اما به هر حال هر کاری فراز و فرودهایی دارد. ما ناامید نمی‌شویم و مجددا برای این موضوع تلاش خواهیم کرد.
پس از دو پرتاب ناموفق ماهواره پیام و دوستی، آمادهسازی سه ماهواره ناهید۱، ظفر و پارس ۱ در دستور کار قرار گرفت و اکنون هر سه ماهواره تقریبا آماده پرتاب هستند و تست‌های‌شان را انجام داده‌اند.
نقش داده‌های فضایی در سیل نوروز
ایجاد سامانه پایش ماهواره‌ای زمین و بهره‌برداری از آن در پایش مناطق خسارت‌دیده و به کارگیری آن در سیلهای رخ داده در شمال و غرب کشور، از دیگر فعالیت‌های فضایی کشور در سالی است که گذشت.
سامانه‌ای که در سیل نوروز امسال توانست کمک بزرگی به مردم و دولت کند، به واسطه بررسی تصاویر ماهواره‌ای میزان خسارت وارده به بخش کشاورزی مورد بحث و تبادل نظر و تصمیم‌گیری قرار گرفت.
با توجه به ریسک بالای وقوع بلایای طبیعی در کشور و احتمال آسیب زیرساخت‌های زمینی در هنگام بروز این بحران‌ها، بهترین روش استفاده از خدمات ماهواره‌ای برای ایجاد ارتباطات پایدار است.
به فاصله گذشت یک ماه از سیل، ۷۰ ایستگاه ثابت و سیار ارتباطات ماهواره‌ای در مناطق سیل‌زده و مناطق در معرض سیل توسط شرکت‌های خصوصی ارائه‌دهنده خدمات ماهواره‌ای با هماهنگی و همکاری سازمان فضایی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در قالب پویش کمک به مناطق سیل‌زده، برای پایدار نگاه داشتن ارتباطات در این مناطق راه‌اندازی شد و به آن‌ها سرویس‌های مورد نظر را ارائه داد.
از اسفند ۹۷ تا فروردین ۹۸ از ۲ تجربه جدید استفاده از اطلاعات تصاویر ماهواره‌ای با همکاری سازمان فضایی ایران و سازمان نقشه‌برداری کشور و استفاده از عکس‌های هوایی پهپاد با همکاری بخش خصوصی و بخش جغرافیایی نیروهای مسلح برای نخستین بار در کشور مورد استفاده قرار گرفت. این نقشه‌ها توانست بر روی تصمیم‌گیری‌های به‌هنگام در مدیریت سیلاب و کاهش تلفات انسانی این حادثه طبیعی کمک شایانی کند.
علاوه بر مسائل مربوط به سیل که گروه پژوهشی سنجش از دور این مرکز از ابتدای وقوع سیل اخیر در خدمت تیم مدیریت بحران استان گلستان بودند و به پایش روزانه سیل پرداختند، نقشه دقیق سطح زیر کشت محصولات مختلف و بررسی خسارات سیل به زمین‌های کشاورزی را نیز تهیه کردند. تصاویری که وقوع بیماری زنگ گندم و جو را به صورت گسترده در مناطق سیل زده نشان می‌داد و توانست مسئولان را برای انجام اقدامات لازم جهت کاهش خسارات مطلع کند.
مجوز اپراتور ماهواره مخابراتی و اقدام برای صدور پروانه
مرتضی براری جزو مدیرانی است که به حضور بخش خصوصی در حوزه فضایی تمایل دارد و با جدیت این مساله را دنبال می‌کند. او در گفت و گو با ایرنا با اشاره به این که در دنیا به واسطه اقتصادی بودن بخش فضایی، بستری فراهم شده تا از حضور سرمایه‌گذار بخش خصوصی، در توسعه فضایی بهره ببریم، گفت: این مساله جزو اولویت‌های اصلی ما به حساب می‌آید.
«در همین راستا پروانه اپراتور ماهواره‌های مخابراتی را تصویب کردیم و شرکت‌های خصوصی برای دریافت این پروانه، در حال کنسرسیوم (ادغام) هستند. در آینده نزدیک خبر خوشی برای ورود و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در این عرصه خواهم داد.»
معاون وزیر ارتباطات با اشاره به این‌که پروانه اپراتور ماهواره سنجشی نیز در حال تصویب است، گفت: بسترها را برای جذب و ورود بخش خصوصی آماده کردیم و تلاش‌مان این است که از تمام منابع ملی برای توسعه بخش فضایی استفاده کنیم. با صندوق توسعه ملی و صندوق نوآوری شکوفایی، چندین جلسه گذاشته‌ایم و تلاش می‌کنیم از همه صندوق‌های کشور برای کمک به کل زنجیره بخش فضایی و تمام ارکان استفاده کنیم.
سامانه‌های پایش
ایجاد سامانه‌های پایش ماهواره‌ای از مواردی بود که اواخر سال ۹۶ در دستور کار سازمان فضایی قرار گرفت تا به این واسطه چندین خدمت کاربردی از طریق درگاه سازمان فضایی ایران قابل دسترسی باشد.
پایش منابع آب (سطوح دریاچه‌های ارومیه، بختگان، مهارلو)، سامانه آتش و پهنه‌های آبی به کمک فناوری‌های فضایی، پایش گرد و غبار در سطح کشور و منطقه، پایش برف در سطح کشور و منطقه، پایش زلزله، سیل و خشکسالی ازد یگر خدمات در این بخش است.
آزادسازی داده‌های ماهواره‌ای
حمایت ویژه از کسب و کارهای نوپا حوزه فضایی از دیگر فعالیت‌هایی است که سازمان فضایی در یک سال گذشته آن را با جدیت دنبال کرده است.
طی یک دهه گذشته سیاست کلان کشور به سمت توسعه فناوری فضایی بوده و به همین دلیل سطح همکاری‌ها با بخش خصوصی بیشتر در لایه‌های پایینی تولید فناوری و تولید زیرسیستم‌ها و ایجاد سیستم‌های کلی ماهواره انجام می‌شد.
مدتی است که در بحث کاربردها در حوزه سنجشی و در حوزه مخابراتی بخش خصوصی هرچند نسبتاً کم تعداد فعال شده است. با این حال استفاده از خدمات آن‌ها در سراسر کشور فراگیر نبوده یا از مشتری‌های دولتی فراتر نرفته‌اند.
سیاست‌های سازمان فضایی تقریباً از یک سال گذشته به این سمت و سو رفته که از ظرفیت نیروی انسانی شکل گرفته چه در حوزه فناوری و چه در حوزه خدمات استفاده کند. سازمان فضایی در اولین گام شروع به معرفی فناوری فضایی و کاربرد داده‌های ماهواره‌ای به جامعه و مخاطبان خاص کرد.
در ادامه نیز نیازهای موجود در سطح کلان را شناسایی کرد تا آن‌ها را در اختیار این نوآوران و خلاق‌ها قرار دهد، با این کار یک فرصت تجاری با ارائه یک راه حل مبتنی بر تکنولوژی فضایی ایجاد شد تا کسب و کارها بتوانند از آن استفاده کنند.
به طور مثال در حوزه کشاورزی اکنون از بحث تولید تا توزیع مشکلات عدیده‌ای وجود دارد که برای برخورد دقیق و علمی، تکنولوژی و داده‌های فضایی می‌تواند بسیار تأثیرگذار باشد.
در راستای حمایت از کسب و کارهای فضاپایه سازمان فضایی تا جایی که امکان دارد بسیاری از داده‌های مورد نیاز را به صورت رایگان در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد.
البته این داده‌ها تنها به داده‌های ماهواره‌ای محدود نمی‌شود، داده‌های دیگری از قبیل داده‌های هواشناسی و داده‌هایی که می‌تواند از طریق پهپاد تهیه شود و یا داده‌های زمینی جزو لاینفک این زنجیره است، خصوصاً داده‌های خاک و داده‌هایی که به وضعیت ترکیبی خاک مربوط می‌شوند و اگر وجود نداشته باشند، فعالان این حوزه نمی‌توانند در زمینه مشاوره به کشاورزان ورود کنند.