به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، تمایل بشر به اجتماعی بودن و اجتماعی زندگی کردن سبب شده محیط اینترنت به یک فضای مجازی تبدیل شود. این امر اکنون با توسعه محیط مجازی و ایجاد رابطه تعاملی در ساختار شبکه های اجتماعی مجازی ظهور یافته است. شبکه های اجتماعی مجازی نسلی جدید از صفحه های اینترنتی هستند که بر اساس نیاز مخاطبان طراحی شده اند. افراد با ورود به اینگونه شبکه های مجازی وارد دنیای جدیدی می شوند که از فضای واقعی نشات گرفته و تاثیر پذیرفته و رویدادها و بحث ها حول و حوش دل مشغولی های انسان معاصر در دنیای واقعی است.
ویژگی های خاص فضای مجازی و شبکه های اجتماعی از جمله جذابیت، سرعت تبادل اطلاعات، تنوع موضوعات، سهولت دسترسی و احساس لذت، فرصت هایی ایجاد کرده اند که توجه مردم به ویژه نوجوانان و جوانان را به خود جلب می کند. به جرات می توان گفت یکی از تاثیر گذارترین سرویس های ارائه شده در اینترنت و وب که در سال های اخیر تحول شگرفی در نظام اجتماعی کشورهای جهان به وجود آورده، شبکه های اجتماعی اینترنتی بوده است.
مثلا فیلم سیلی خوردن زن دستفروش از یک مامور سد معبر شهرداری فومن در استان گیلان بازتاب‌های فراوانی در فضای مجازی داشت. جدا از حرکت زشت مامور سد معبر شهرداری که در مقاله‌های گوناگون به آن پرداخته شده است، این سیلی باعث شد تا پیش از پیش به قدرت شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی توجه شود. این در حالی است که در سال‌های گذشته نمونه‌های بی‌شماری از این قبیل اتفاقات یا ناهنجاری‌های اجتماعی در ایران رخ می‌داد بدون اینکه کسی از آن مطلع شود. امروز اما به واسطه گستردگی اطلاعاتی و شبکه‌های اجتماعی تمام اتفاقات خوشایند و ناخوشایند به سرعت در جامعه پخش می‌شود و مردم از آن مطلع می‌شوند.
در تفسیر این وقایع هر چند عده بسیاری به نحوی به پایان دوره سانسور معتقد هستند اما نظر اصحاب رسانه وکارشناسان رسانه در این زمینه متفاوت است. به عقیده این افراد پدیده سانسور همچنان تا حدودی وجود دارد و حتی امروزه شرکتهای بزرگ ارائه دهنده مثل فیس بوک یوتیوب و توییتر خودشان برای سانسور کردن وارد گود شده اند.
اما اینکه این امر چه ضرورتی دارد و چرا به مساله سانسور پایان داده نمی شود خود امری است که نیاز به بحث و بررسی دارد. با توجه به اهمیت بحث فوق با حسین امامی، پژوهشگر روابط عمومی و رسانه های نوین به گفت و گو نشستیم.
نقش شبکه های اجتماعی در دنیای امروز
امامی در خصوص نقش شبکه های اجتماعی در دنیای امروز گفت: در مفهومی ساده شبکه های اجتماعی ارتباطات را بسیار آسانتر کرده است ولی در مفهومی عمیق تر شبکه های اجتماعی، در دنیای امروز نقش برجسته ای را در ایجاد و شکل گیری افکار عمومی و تقویت جامعه ایفا می کنند.
وی افزود: رسانه های اجتماعی نقش بسیار مهمی در زندگی امروز دارند بگونه ای که شیوه زندگی مردم تغییر کرده است. مردم قادر به کسب اطلاعات جدید، به اشتراک گذاشتن ایده، تعامل با افراد و سازمان های جدید هستند.
دنیای امروز دنیای پایان بی خبری
امامی در خصوص این سوال که آیا می توان دنیای امروز را پایان عصر بی خبری قلمداد کرد؟ گفت: دنیای امروز را با توجه به رشد و گسترش وسایل ارتباط جمعی و شبکه های اجتماعی اعم از تلگرام، واتساپ، اینستاگرام، توییتر و... می توان به نوعی پایان بی خبری دانست. زیرا امروزه بیش از نیمی از مردم به فضای مجازی و وسایل ارتباطی دسترسی دارند و از این طریق از بسیاری از اخباری که در کشور خودشان و کشورهای دیگر می گذرد اطلاع دارند. بنابراین باید بگوییم به دلیل رشد و گسترش تکنولوژی ها تا حدود زیادی وضعیت خبر رسانی و اطلاع رسانی بسیار بهبود یافته است.
سانسور در شبکه های اجتماعی
امامی در خصوص این سوال که سانسور در شبکه های اجتماعی به چه شکلی درآمده است. آیا هنوز ما با پدیده ای به نام سانسور در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی مواجه هستیم یا خیر؟ و آیا می توان دوران اخیر را دوران پایان سانسور دانست؟ گفت: من پیش بینی می کنم که سانسور رسانه های اجتماعی در حال افزایش است و این موضوع ارتباطی با ایران ندارد و در جهان هم بدین شکل است.
امامی افزود: شکل سانسور در شبکه های اجتماعی با آنچه در رسانه های جمعی مقایسه می کنیم تغییر کرده است، ولی آنگونه نیست که بگوییم دوره سانسور به پایان خود رسیده است. درست است که آزادی بیان با آمدن شبکه های اجتماعی بسیار بیشتر شده ولی در مقابل حریم خصوصی نیز به اندازه بسیار زیادی نقض می شود. نکته مهم برقراری توازن بین آزادی بیان و حریم خصوصی است.
این استاد دانشگاه افزود: با آمدن تکنولوژی های نوین ارتباطی مخصوصا با پیدایش اینترنت و پلت فرم های مخصوص در اینترنت و ابزارهای مخصوصی که در این فضا استفاده می شود از وبلاگ ها و شبکه های اجتماعی گرفته تا پیام رسان های موبایلی مثل تلگرام، شما به سختی می توانید میان آزادی بیان و حریم خصوصی توازنی برقرار کنید به خاطر اینکه این تکنولوژی های نوین ارتباطی در اختیار همه افراد جامعه قرار گرفته اند صرفا این طور نیست که توسط یک روزنامه یا یک رسانه یا یک سازمان رسانه ای این اطلاعات بخواهد افشا شود بلکه هر فردی یک رسانه یا یک کانال یا صفحه ای در یکی از پلتفرم های رسانه های اجتماعی در اختیار دارد که به راحتی می تواند حریم خصوصی افراد دیگر را نقض کند .
عدم وجود سانسور و پیامدهای مثبت و منفی آن
امامی در خصوص این سوال که عدم وجود سانسور و یا پایان دوره سانسور چه پیامدهای مثبت و یا منفی خواهد داشت؟ گفت: سانسور کردن، یعنی شفاف عمل نکردن از خطاها و اشکالاتی که وجود دارد. به عبارتی مردم نامحرمند و نباید مطلع باشند. اینکه مخاطب را در این سطح بدانیم که مخاطب قدرت تشخیص خبر خوب و بد را ندارد و آنچه به مخاطب بگوییم را از همان باید استفاده کند یک نگاه بالا به پایین به مخاطب است.
وی افزود: امروزه شرکت های بزرگ ارائه دهنده مثل فیس بوک یوتیوب و توییتر خودشان برای سانسور کردن وارد گود شده اند. توییتر در نیمه دوم سال 2018میلادی بیش از 166 هزار حساب کاربری را به بهانه انتشار مضامین تروریستی تعلیق کرد و یا کمتر از 2 ماه قبل چندین حساب کاربری فارسی از افراد حقیقی و حقوقی را در توئیتر معلق و از دسترس خارج کرد.
همچنین در اقدام جدیدی ترامپ می خواهد با فرمان اجرایی تحت عنوان "حفاظت آمریکایی ها از سانسور انلاین" بر روی نحوه نظارت و پایش شبکه های اجتماعی مانند فیس بوک و توییتر دخالت کند. این نظارت هم بر عهده کمیسیون ارتباطات فدرال یا FCC است که نقش رگولاتوری را در آمریکا ایفا می کند. قرار است بر این اساس و به موجب این فرمان، شبکه های اجتماعی خود راسا پست و ویدئو و مطالب کاربران را سانسور کنند.