اردبیل؛ پایتخت حسینیت و دیاری که نامش با عشق به سرور شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) و جلوه های ویژه عزاداری‌های آن امام آزاده و برادر ایثارگرش ماه منیر بنی‌هاشم حضرت ابوالفضل العباس (ع) درآمیخته است، این روزها حال و هوای دیگری دارد.
چندین قرن است که در این سرزمین برای سوگواری‌های اهل بیت (ع) و به خصوص شهیدان پرفروغ سرزمین نینوا آغاز و پایانی متصور نیست و مخلصان ولایت و امامت نه تنها در مناسبت‌های مربوط به سالروز وفات و شهادت خاندان نبوی مراسم عزاداری را در مساجد و تکایا برپا می‌کنند بلکه مراسم سنتی موسوم به هفته‌خوانی در روزهای پنجشنبه، سه شنبه و جمعه هر هفته در منازل شخصی حسینیان ساکن در محله‌های این شهر کهن، عزاداری‌های صفر المظفر را به محرم الحرام سال آینده پیوند می‌دهند.
از هفته دوم آخرین ماه قمری حال و هوای عجیب فضای شهر را فرا می‌گیرد و حسینیان این مرز و بوم یک حس غریب و شور و شوق همراه با شعور وصف ناپذیری می‌یابند.
همانگونه که شاعران مرثیه‌پرداز اردبیلی به نظم کشیده‌اند که اگر زیبایی‌های طبیعت در فصل بهار قرار دارند جلوه‌های بی‌نظیر معنوی نیز برای مسلمانان اهل معنا هر سال دوبار پدیدار می‌شوند و در واقع مردم این دیار به عشق رمضان الکریم و محرم الحرام روزگار سپری می‌کنند.
به گزارش خبرنگار ایرنا ، اکنون بار دیگر برپایی پیش‌درآمد مراسم و مجالس مربوط به عزاداری‌های محرم حال و هوای خاصی را به اردبیل بخشیده و از هر کوی و برزن شهر صدای نوحه مداحان در رثای شهیدان کربلا و ندای وای حسین به گوش می‌رسد.
عاشقان سرور و سالار شهیدان در دیار حسینی اردبیل، پرچم‌های عزا را بر روی درب و دیوار مکان‌های کسب، ادارات و خودروها به اهتزار درآورده و جلوه‌های ویژه ای به این شهر بخشیده‌اند.
پارچه نوشته‌هایی با رنگ‌های سیاه و سبز که روی آن‌ها اشعار مرثیه‌ای و گرامی‌داشت مقدم عزاداران نقش بسته بر سر درب مساجد، تکایا و حسینیه‌های شهر نصب شده‌اند.
خرید و فروش وسایل عزاداری، پوشاک با رنگ‌های مشکی و سبز، دستار سیاه مخصوص بستن به سر ، کتاب‌های حاوی مطالب و اشعار مذهبی ، تصاویر مربوط به ائمه اطهار (ع) و نیز اقلام عزاداری مانند زنجیر ، طبل و شیپور طی روزهای اخیر در مکان‌های تجاری شهر رونق خاصی یافته است.
مردم اردبیل مراسم عزاداری خود را از روز هشتم ذی‌الحجه که به نوشته کتب معتبر تاریخی فرستاده مخصوص اباعبدالله الحسین (ع) به کوفه یعنی حضرت مسلم (ع) به شهادت رسیده آغاز می‌کنند و این مراسم در روز 26 ماه ذی‌الحجه به مراسمی موسوم به طشت گذاری پیوند می‌خورد که در واقع آغاز رسمی عزاداری‌های حسینی در این شهر است.
دوستداران و پیروان فرهنگ غنی عاشورا در این خطه که از هشتم ذی‌الحجه با برپایی مراسم شب شهادت حضرت مسلم بن عقیل (ع) به پیشواز ماتم حسینی رفته‌اند از عصر بیست و ششم این ماه با برپایی مراسم سنتی طشت‌گذاری در مسجد حسینیه اوچدکان این شهر عزاداری‌ها را بطور رسمی آغاز می‌کنند.
از بیست و هفتم ماه ذی‌الحجه مراسم پرشور و حال طشت گذاری در سایر مساجد و تکایای شهر بویژه در مسجد جامع و مسجد اعظم نیز این مراسم برگزار می‌شود.
مسجد جامع اردبیل که در منطقه راسته اصلی مجموعه بازار تاریخی اردبیل قرار دارد اصلی‌ترین مکان مراسم طشت‌گذاری این شهر به شمار می‌آید و دوستداران خاندان نبوی اغلب پیگیر برگزاری آن هستند ولی در عین حال مراسم طشت‌گذاری سایر محله‌ها و مساجد اردبیل نیز دارای علاقه‌مندان و دلسوختگان اهل بیت (ع) و شهیدان واقعه بی‌نظیر قیام عاشورا است.
اقوال و اسناد مستند موجود بر تعلق اختصاصی مراسم طشت‌گذاری به اردبیل صحه می‌گذارند و بر این موضوع مهم که خاستگاه اولیه و اصلی این مراسم شهر اردبیل است مهر تایید می‌زنند.
هرچند آیین‌های مذهبی و مراسم مربوط به عزاداری اهل بیت و به خصوص سرور آزادگان حضرت حسین بن علی (ع) به فرد و یا جامعه خاصی تعلق ندارند و در واقع این فرهنگ گرانب‌ها به تمام مسلمانان و حتی آزادگان غیرمسلمان جهان متعلق است ولی این که مردم یک شهر به عنوان اولین پایه‌گذار یک مراسم مذهبی هستند تاییدی بر پیشینه دراز وجود این فرهنگ در آن منطقه بوده و به نوعی افتخار و مباهات برای ساکنان آن سرزمین محسوب می‌شود.
حسین (ع) به عنوان سرور و سالار شهیدان و آزادگان برای جمعیت عظیمی از مردم جهان که نعمت شناخت این امام همام و شخصیت بی نظیر تاریخ را دارند انسانی محبوب است و در قلوبشان جای دارد ولی به استناد تاریخ، مردم ایران زمین که از همان صدر اسلام به خاندان نبوی عشق و علاقه زیادی داشته‌اند به حضرت اباعبدالله الحسین (ع) و یاران وفادارش نیز ارادت خاصی قائلند.
اکنون مردم شهر حسینی اردبیل نیز به این که عزاداری سنتی طشت‌گذاری ریشه در این سرزمین دارد و از این شهر به مراسم عزاداری سایر نقاط کشورمان نیز مانند مراغه ، بناب ، زنجان ، قم ، هشتپر طوالش و نظایر آن راه یافته بر خود می‌بالند و البته این افتخار فقط و فقط نشانگر شان والای اهل‌بیت (ع) و بی نظیر بودن فرهنگ غنی عاشورا است.
مراسم طشت‌گذاری خاطره تشنگی امام حسین (ع) و یاران باوفایش را در اذهان زنده می‌کند و این مراسم از علاقه و ارادت زیاد مردم منطقه اردبیل به سیدالشهدا و قمر بنی هاشم (ع) حکایت دارد.
دسته های سینه‌زنی و زنجیرزنی در مساجد و تکایا به یاد لب تشنگان نهر فرات مشکی را پر از آب کرده و آن را همراه با طشتی از جنس مس که بطور معمول بر دوش ریش سفیدان محله حمل می‌شود چند دور در فضای مسجد می‌گردانند.
عزاداران با زنجیرزنی و سینه‌زنی طشت را در مکان خاصی در داخل مسجد که با شمع‌های روشن و تصاویر ائمه معصومان (ع) جلوه داده شده قرار می‌دهند.
در این مراسم نوحه‌خوانان اغلب از احوالات حضرت اباالفضل (ع) مراثی و اشعاری را با الحان سوزناک خوانده و مردم حاضر را متاثر می‌کنند.
آب این طشت‌ها نزد مردم منطقه از تقدس خاصی برخوردار است و بیماران و دردمندان برای شفای خود اندکی از آن را می‌نوشند.
یک صاحب نظر فرهنگ و تاریخ اردبیل و عضو هیات امنای محله‌های اصلی اردبیل می‌گوید: پیشینه تاریخی مراسم طشت‌گذاری به مناسبت سرآغاز رسمی روزهای عزاداری شهیدان کربلا فقط به شهر اردبیل مختص است.
بیوک جامعی به خبرنگار ایرنا گفت : مراسم طشت‌گذاری علاوه بر مساجد شهر اردبیل در مساجد و نیز بعضی بقاع متبرکه و مقدس روستاهای اطراف و نیز در تعدادی از منازل اردبیل و روستاهای اطراف که بنابه دلایلی جنبه تقدس دارند برپا می‌شود و طشت های کوچکی را در مکان‌های خاصی با برگزاری مراسمی قرار می‌دهند.
اکثریت مردم مذهبی اردبیل معتقدند که از هشتم ماه ذی‌الحجه مجالس و مراسم مربوط به شادمانی ازقبیل برپایی جشن‌های عروسی و نظایر آن در منطقه به حرمت سرور شهیدان باید تعطیل شوند و به محض گذاشته شدن نخستین طشت در مسجد حسینیه اوچدکان شهر اردبیل این پرهیز و امساک شکل جدی‌تری به خود می‌گیرد.
آیین طشت‌گذاری باتوجه به پیشینه و عمق نفوذ اجتماعی و فرهنگی آن در سال 1391 ازسوی سازمان میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی به عنوان اثر معنوی ملی به ثبت رسمی رسید.
گزارش از : مسعود وسیله