به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، سفر روز سه شنبه (پنجم شهریورماه) «رجب طیب اردوغان» به روسیه یکی از مهمترین رخدادهای هفته گذشته بود که مورد توجه ناظران و تحلیلگران قرار گرفت و بسامدهای آن همچنان ادامه دارد.
از مهمترین دستاوردهای دیدار اردوغان با «ولادیمیر پوتین» می توان به توافقات صورت گرفته در زمینه همکاری های اقتصادی، خریدهای تسلیحاتی و همچنین هماهنگی بیشتر در سوریه اشاره کرد.
پس از رایزنی های اردوغان با همتای روسی بود که رئیس جمهوری ترکیه در مواضعی هشدارگونه خواستار عمل آمریکا به توافقاتی شد که آنکارا و واشنگتن در مورد سوریه به عمل آورده بودند. اردوغان همچنین دیروز بار دیگر از امکان جایگزینی خرید جنگنده های آمریکایی «اف ۳۵» با نسل های جدید «سوخو» روسی سخن به میان آورد.
با توجه به اهمیت همکاری ها و مناسبات آنکارا و مسکو در زمینه مسائل منطقه ای و پیامدهای آن، پژوهشگر ایرنا با «محمدعلی دستمالی» کارشناس مسایل ترکیه به گفت و گو پرداخت.
اهداف ترکیه در سوریه و محور رایزنی ها با روسیه
دستمالی در ابتدای این گفت و گو اظهار داشت: سفر اردوغان به روسیه با دو رویداد مهم همراه شد؛ اختلافات جدی آنکارا و واشنگتن بر سر موضوع سامانه موشکی اس ۴۰۰ و کنترل «خان شیخون» از جانب ارتش سوریه و مشکلاتی که در ادلب سوریه برای ترکیه پیش آمده است. اردوغان در شرایطی به مسکو رفته است که ایران و روسیه چند بار به شکل تلویحی و شفاف از کم کاری ترکیه در جریان تحولات ادلب انتقاد کردند. تیم اردوغان هم نتوانست هیات تحریر الشام را به عنوان یک گروه که از ترکیه حرف شنوی دارد اقناع کند تا از ادلب خارج شده یا عقب نشینی کنند.
دولت ترکیه نتوانست مدیریت قدرتمندی را درپرونده ادلب به نمایش بگذارد. از سوی دیگر همزمان با همکاری ترکیه در چارچوب مذاکرات آستانه با روسیه و ایران، ما شاهد همکاری این کشور در شرق فرات هستیم. در بحث منطقه امن، تصور این است که روسیه با این قضیه مشکل پیدا می کند و مخالفت خود را اعلام می کند. اما ترکیه توانست روسیه را اقناع کند که در بحث ورود به شرق فرات و همکاری با آمریکا جهت منطقه امن، هدفی جز حفظ تمامیت ارضی سوریه را دنبال نمی کند. البته این چیزی است که مقامات آنکارا ادعا دارند و حضور نیروهای شبه نظامی کرد وابسته به «پ.ک.ک» را بهانه می کنند.
به همین خاطر است که تغییری بنیادین در نگرش ترکیه نسبت به سوریه رخ نداده است. اگرچه امروز اردوغان به شکل شفاف و قاطعانه از ضرورت تغییر نظام سیاسی سوریه و کنار گذاشتن «بشار اسد» و انحلال حزب بعث صحبت نمی کند، اما شواهد نشان می دهد که غایت ترکیه و هدف نهایی این کشور از پیگیری تحولات سوریه، این است که مخالفان اسد تحت حمایت آنکارا در ساختار سیاسی آینده سوریه نقش داشته باشند.
دو تفاوت عمده در اهداف ترکیه در شرق و غرب فرات وجود دارد. ترکیه در شرق فرات و ادلب به دنبال آن است که آرامش خاطر ایران و روسیه را در مذاکرات آستانه به دست آورد و حتی المکان به نیروهای مخالف اسد تحت حمایت آنکارا آسیب کمتری برسد. به گمان رهبران آنکارا این نیروها ظرفیت و استعداد تاثیرگذاری بر ساختار آتی سیاسی، اجرایی و اقتصادی سوریه را دارند. از سوی دیگر در کرانه شرقی فرات وضعیت متفاوت تری وجود دارد و بیشترین میزان نفوذ قدرت کُردهای شمال سوریه، همچون کوبانی در شرق فرات است. ترکیه می خواهد با تشکیل یک تیم سیاسی تحت فرمان «پ.ک.ک» به هر قیمتی مخالفت کند.
مطالبات قومیتی کُردها برای ترکیه مساله نیست. ترکیه با احزاب کُرد سوری نزدیک به «مسعود بارزانی» رئیس اقلیم کردستان عراق مشکلی نداشته و حتی از آنان حمایت می کند. اختلاف بنیادین ترکیه با «پ.ک.ک» است زیرا به این گروه بی اعتماد است و نمی خواهد هیچ مذاکره ای با این گروه انجام دهد. آنکارا به دنبال فلج کردن آنان نه تنها در ترکیه بلکه در سوریه و شمال عراق است.
روسیه بدیلی برای آمریکا است؟
دستمالی در مورد تاثیر نزدیکی ترک ها به روسیه بر مناسبات واشنگتن و آنکارا گفت: در دوران ریاست جمهوری «دونالد ترامپ» در مورد عضویت ترکیه در ناتو، تغییر عمده ای در روابط واشنگتن و آنکارا شکل گرفت. پیشتر هر وقت اختلاف جدی بین دو کشور ترکیه و آمریکا شکل می گرفت آنکارا تلاش می کرد تا با برجسته سازی عضویت خود در ناتو، آمریکایی ها را قانع کند که ترکیه متحد مهم منطقه ای واشنگتن محسوب می شود، اما در دوران ریاست جمهوری ترامپ عضویت ترکیه در ناتو دارای چندان اهمیتی نبود.
میزان رفاقت و روابطی که با انگیزه های مادی و امنیتی بین آمریکا، امارات، عربستان و مصر به وجود آمد بسیار پراهمیت تر و حیاتی تر از ارتباطی است که بین واشنگتن و آنکارا وجود دارد. تیم ترامپ یک نگرش اقتصادی موقت و منفعتگرایانه در روابط بین الملل دارد. ما می توانیم چنین تحلیل کنیم که روابط ترکیه و آمریکا در شرایط کنونی ضعیف شده است و ترامپ هم نگران نیست که روسیه تا چه اندازه بر ناتو تاثیر بگذارد. برای دولت ترامپ منافع ملی آمریکا دارای اهمیت است. با توجه به همزمانی همکاری ترکیه با مسکو و واشنگتن، چندان نگرانی برای دولت آمریکا وجود ندارد.
اقتصاد؛ محور همگرایی روسیه و ترکیه
کارشناس مسائل ترکیه در مورد همکاری اقتصادی این کشور با روسیه اظهار داشت: انگیزه اقتصادی در روابط مسکو و آنکارا بسیار مهم تر از حوزه های دیگر است. در سال نزدیک به ۵ میلیون نفر گردشگر روس به ترکیه سفر می کنند. حضور گردشگران روس در ترکیه، صنعت توریسم این کشور را تحت تاثیر قرار داده است. در سال ۲۰۱۸ میلادی به گفته پوتین، مبادلات روسیه و ترکیه ۱۶ درصد رشد داشته است. نزدیک به ۲۶میلیارد دلار سرمایه گذاری های شرکت های ترکیه در روسیه به شکل متقابل وجود دارد. ترکیه نیروگاه هسته ای «آ ک کویوی» را با همکاری روسیه می سازد.
به گفته دستمالی، ترکیه بخش مهمی از محصولات کشاورزی خود را به روسیه صادر می کند. این مبادلات اقتصادی در روابط ترکیه و روسیه دارای اهمیت است بخصوص خرید سامانه موشکی اس۴۰۰از روسیه و هم اکنون نیز مشتری جنگنده های سوخوی روسیه خواهد بود. انگیزه های اقتصادی بر حوزه مناسبات ترکیه و روسیه سایه انداخته است که بالاترین حد همکاری را در پرونده انتقال گاز روسیه به اروپا از طریق خطوط زیر دریایی ترک استریم شاهد هستیم که فاز نخست آن به پایان رسیده واین می تواند اوج روابط اقتصادی ترکیه و روسیه باشد.