محمد امامی در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی ایرنا، با اشاره به اهمیت انیمیشن و نقش آن در رشد تربیت، خلاقیت و تفکر کودکان، اظهار داشت: انیمیشن یک سری تصاویر متوالی است که در کنار هم و در پی هم قرار می گیرند و در اثر حرکت، توهم تصاویر متحرک را ایجاد می کند. ما در فارسی به این پدیده پویا نمایی می گوییم.
انیمیشن جذاب تر از تئاتر موزیکال
وی در ادامه افزود: شاید آنچه در انیمیشن دیده می‌شود واقعی نبوده و حتی در دنیای جایی هم نداشته باشد. ولی این تصاویر چیزهای جذابی و رویایی را به مخاطب اصلی خود یعنی کودکان ارائه می دهند. انیمیشن ها مخاطبان خود را مهمان جهان دیگری و اتفاقات دیگری می کنند، اتفاق هایی که در جهان واقعی هرگز رخ نمی دهد.
او تاکید کرد: انیمیشن برای کودک و در دنیای کودک جذابیت منحصر به فردی دارد. برنامه های تلویزیونی و حتی تئاتر موزیکال نیز به اندازه انیمیشن برای این رده سنی جذاب نیستند. چون کودک در انیمیشن توهم حرکت از طریق تصاویر متحرک را لمس می کند. در انیمیشن درخت، ماه و دریا و حیوانات با یکدیگر حرف می زنند، ابر قهرمان ها توانایی های خارق العاده ای دارند و کودک مات و مبهوت این فضا می شود به همین خاطر است که این روزها بازار انیمیشن در جهان بسیار داغ و پرطرفدار است.
این کارشناس رسانه تصریح کرد: در سراسر دنیا انیمیشن ها در انواع گوناگون و با اهداف مختلفی ساخته می شود و گاهی حتی گروه های سنی دیگر از جمله بزرگسالان و سالمندان را نیز جزو مخاطب خود قرار می دهند.
امامی با اشاره به انواع مختلف انیمیشن ها گفت: این پویا نمایی ها می توانند با اهدافی چون آموزشی، سرگرمی، بازی های مهیج، جنگ و خشونت، صلح و سازش و روایت طبیعت و ده ها مورد دیگرتولید و روانه بازار شوند. انیمیشن ها با موضوعات مختلفی نیز می تواند تولید شوند.
وی در ادامه افزود: این آثار را درعلم رسانه می توان آنها را به دو گروه مفید و غیر مفید تقسیم کرد. در انیمیشن های مفید با استفاده ازجادو تصویر و داستان به کودکان آموزش های صحیح از جمله رابطه درست برقرار کردن با دیگران، مشارک کردن در کارها ، کمک کردن به هم نوع، انجام کارهای شخصی، تقسیم وظایف و... را یاد می دهند.
ارتباطی یک طرفه و تاثیر گذار
این کارشناس فرهنگی تاکید کرد: رده سنی کودکان را افرادی از جامعه تشکیل می دهند که از چهار سال تا ۱۲ سال سن دارند. در میان رده های سنی گروه کودک مهم‌ترین و جدی‌ترین گروه سنی را برای تولید محصولات به خود اختصاص می‌دهد. چون هنوز شخصیت و هویت این گروه سنی شکل نگرفته است و توانایی جدا سازی خوب از بد را ندارند. در عرصه رسانه کودکان را می‌توان به خمیری شباهت داد که برای شکل گیری نیازمند دیگران است. کودک از اجتماع، محیط اطراف زندگی‌اش، والدین و محیط‌های آموزشی تاثیر می پذیرد ولی یکی از مهم ترین پدیده‌هایی که می تواند روی این رده سنی تاثیر گذار باشد رسانه و محصولات فرهنگی است.
امامی با تاکید بر اینکه انیمیشن به عنوان رسانه، ارتباط یک سو با کودکان دارد خاطرنشان کرد: رابطه انیمیشن و کودک یک طرفه است همچنین کودک مخاطب منفعلی در برابر این رسانه به شمار می‌آید. رسانه ای چون انیمیشن آگاه است و می داند که می تواند با هر هدفی که در نظر دارد خوراکی را برای این گروه مخاطب آماده کند و بهترین تاثیر را از این گروه بگیرد. بارها دیده شده است که تولید کنندگان این آثار با اهداف دراز مدت انیمیشن هایی را تولید و روانه بازار کردند و با همین تولیدات سعی در تربیت و آموزش کودکان به نفع اهداف خود داشتند.
کودک از لحن گفتاری انیمیشن نیز تاثیر می‌گیرد
وی درباره خصوصیت شخصیتی مخاطبان انیمیشن گفت: شخصیت و هویت کودکان که مخاطب اصلی این رسانه هستند مدام درحال شکل گیری است. رشد تفکرو خلاقیت او با دیدن انیمیشن های از چهار تا ۱۲ سالگی رقم می خورد. خاصیت ذاتی کودک نیز الگو پذیری است. در اینجا باید توجه داشت که کودک حتی ازلحن گفتاری مجریان، صدا پیشه ها و دوبلر ها نیز تاثیر می گیرد چه برسد به دیالوگ هایی که در انیمیشن ها گفته می شود. بارها دیده شده است که کودک پس از دیدن یک کارتون که خشنونت را تبلیغ می کند لحن خشن به خود گرفته است چون شخصیت های درون انیمیشنی که دیده است خشن بودند و با تهدید و دعوا با یکدیگر صحبت کردند.
امامی با انتقاد به اینکه در ایران به صورت حرفه ای برای رده سنی کودکان انیمیشن سازی انجام نمی شود خاطر نشان کرد: به همین خاطر خوراک کودکان ایرانی انیمیشن های خارجی است. انیمیشن هایی که با فرهنگ های دیگر ساخته شده است و می تواند باعث الگو پذیری کودکان ما شود اما این پویا نمایی ها در صورتی می تواند برای کودکان کشورهای دیگر مورد استفاده قرار گیرد که در ابتدا ترجمه و سپس دوبله شود.
این کارشناس رسانه در ادامه افزود: همانطور که می بینم این روزها شرکت های خصوصی ترجمه و دوبله این آثار را به عهده گرفتند. باید گفت انیمیشنی می تواند به کودکان مملکت ما کمک کند که به فرهنگ ایرانی نزدیک باشد و ترجمه نیز باید به درستی صورت گیرد. اگر در ترجمه اصلی از کلمات و عبارات ناشایست استفاده شد دلیلی ندارد که این عبارات برای کودکان ایرانی نیز ترجمه و دوبله شود.
امامی اظهار داشت: اگر ترجمه و دوبله این آثار در دایره کلام منفی قرار بگیرد و یا دور از فرهنگ و زبان فارسی جلو برود. به شخصیت کودک آسیب وارد می کند و باید بازدارنده ای برای این موضوع در نظر گرفت. هیچ کس دلش نمی خواهد سم به خورد کودکش دهد و فرزندش را بد تربیت کند. پس در ابتدا این مسئولان هستند که باید ممیزی برای دوبله این آثار ارائه دهند و مقابل شرکت های سود جو و سرخود را بگیرند و سپس والدین باید خود نیز مانند یک بازدارنده عمل کنند و نگذارند که فرزندانشان بیننده چنین محصولات غیر فرهنگی باشند. همچنین والدین باید از مسئولان بخواهند که مقابل چنین فاجعه ای را بگیرند.
ترجمه و دوبله بد انیمیشن ها می تواند شخصیت بد بسازد
این کارشناس رسانه با تاکید بر اینکه بنا به حقوق مالکیت هنر و مولفان اسامی دوبلرها، نام استودیو و شرکتی که انیمیشنی را دوبله می کنند باید در تیتراژ برده شود گفت: این روزها زیاد دیده می شود که شرکت های سود جو برخی از انیمیشن های روز و پر طرفدار را ترجمه کرده و روانه فضای مجازی می کنند و هیچ نام و نشانی نیز از آنها در تیتراژ انیمیشن ها نیست. باید گفت در این موراد امر خلافی صورت پذیرفته است و به همین خاطر است که انیمیشن هایی که در استودیو های زیر زمینی و دور از چار چوب ها و ممیزی ها دوبله می شوند پر از کلمات نادرستی است که در دایره کلام منفی قرار می گیرد. همین امر باعث می شود که ناگهان کودک پس از دیدن یک انیمیشن به جای کلمه خوب و یا زیبا از کلمه «خفن» استفاده کند. زمانی که والدین می پرسند این کلمه را از کجا یاد گرفتی کودک که نمی داند کار ناشایستی انجام داده است مات و مبهوت می گوید در فلان انیمیشن ماموت به شیر گفت «عجب کار خفنی کردی». به همین راحتی با یک دوبله سطح پایین زبان و لحن کودک تغییر می پذیرد.
وی افزود: این کلمات را حتی نمی تواند عامیانه خواند بلکه می توان لقب «کف خیابانی» و نحوه گفتار را نیز نزدیک به نحوه گفتار «ارازل اوباش» دانست. کودک در انیمیشن می بیند که غول به گربه می گوید «خفه شو بابا» کودک در آن لحظه با شنیدن این جمله شاد می شود و می خندد اما این کلمه در ذهن کودک حک می شود و در دنیای واقعی فکر می کند که صحنه خوشایند و شادی را رقم بزند و از این کلمه استفاده می کند. کودک نمی داند که چه حرفی می زند بلکه دوست دارد آن حس شاد را تکرار کند ولی این یادگیری عواقب بدی را برای کودک و تربیتش رقم می زند.
این کارشناس فرهنگی اظهار داشت: کودکان مانند یک ضبط صوت این عبارات و کلمات را به ذهن می سپارند و بلافاصله این کلمات را تکرار می کنند و این ذات کودک است. پس باید از ادبیات و نحوه بیانی در دوبله انیمیشن ها استفاده شود که کودک را با زبان فارسی و عبارات درست رو به رو کند. محصول فرهنگی در کنار سرگرمی باید به بالندگی فرهنگی و محتوای فکری کودک کمک کند. اگر برعکس عمل کند باعث ضعف ادب کودک می شود. باید دید این گونه ترجمه ها و دوبله ها با چه اهدافی صورت می پذیرد. کسانی که اینگونه دوبله های سطح پایینی را روانه بازار می کنند به فکر سود لحظه ای خود هستند و نباید چنین فعالیتی ادامه پیدا کند.