مردم استان زنجان از دیرباز در برگزاری آیین‌های مذهبی به خصوص عزاداری‌های ماه محرم پیشرو، الگو و زبانزد خاص و عام بوده‌اند و به همین دلیل مدال عنوان پایتخت شور و شعور حسینی را بر سینه دارند و با آغاز ماه محرم این شور و شعور را در عزاداری‌های منظم، منسجم و یکپارچه خود به منصه ظهور می‌رسانند و چشم بسیاری از عاشقان اباعبدالله الحسین (ع) را به خود معطوف می‌کنند.
تشت‌گذاری از سنت‌های دیرینه مردم این استان است که به طور معمول سه روز قبل از آغاز ماه محرم و به عنوان اعلام شروع عزاداری های این ماه حرام در برخی از مساجد بزرگ و معروف و تکیه های استان برگزار می‌شود.
در این مراسم عزاداران حسینی تشتی که معمولا از جنس مس است را وارد مسجد کرده وسوگواران حسینی با سینه زنی و نوحه خوانی آن را مشایعت می کنند و پس از اجرای این مراسم تشت را در محلی از پیش تعیین شده در مسجد قرار می دهند و بزرگان مجلس با الهام گرفتن از رفتار امام حسین(ع) در آب دادن به لشگریان و مرکب های سپاه حر، تشت را پر از آب می کنند و از این آب به عنوان تبرک می نوشند.
بر اساس روایات اباعبدالله الحسین(ع) روز ۲۷ ذیحجه آب مشک‌ها را در تشت‌ها ریخته و لشکر حر و اسبان سپاه او را سیراب کرده است.
این مراسم به طور معمول در همه شهرستانهای هشت گانه استان زنجان برگزار و به این طریق عزاداری های ماه محرم به طور رسمی آغاز می شود وهیات های مختلف در همه شبهای این ماه بر اساس زمانبندی انجام شده مراسم عزاداری، سینه زنی، زنجیرزنی و نوحه خوانی را با حضور پرشور و گسترده عاشقان اهل بیت(ع) برگزار می کنند.
عظمت، بزرگی، انسجام، وحدت و یکپارچگی عزاداری های مردم زنجان در قرار گرفتن در صف ارادتمندان اهل بیت(ع) روزهای هشتم و یازدهم این ماه به اوج خود می رسد به طوریکه تمامی هیاتها، مساجد، تکیه ها و مردم استان در مراسمی با شکوه و مثال زدنی زیرپرچم امام حسین(ع) و در قالب یک دسته عزاداری حسینیه اعظم و زینبیه اعظم زنجان قرار می گیرند و با سردادن نوای یاحسین، بر سر وسینه زنان شور و شعور خود را به نمایش می گذارند.
این مراسم ها که اکنون شهرت جهانی یافته است عاشقان اباعبدالله الحسین (ع) که امکان حضور در آنها را نیافته اند را نیز پای چند شبکه تلویزیونی ملی و بین المللی که به طور زنده اقدام به پخش مراسم می کنند، میخکوب می کند تا سهمی در این عزاداری ها داشته باشند و دل و جان را با عطر معنویت این ایام جلا دهند.
در مراسم عزاداری حسینیه و زینبیه اعظم زنجان هزاران نفر از زنان و مردان گرد هم می آیند و شمار زیادی از آنان با اعتقاد قلبی که به کرامات حضرت ابوالفضل العباس و امام حسین(ع) پیدا کرده اند بر اساس حوائج خود نذوراتی کرده و در مسیر این دسته عزاداری گوسفند، گاو و شتر قربانی می کنند که بعد از مراسم گوشت این قربانی ها با بسته بندی های بهداشتی بین مردم زنجان توزیع می شود.
به همین مبنا حسینیه اعظم زنجان به لحاظ شمار قربانی های نذری به عنوان دومین قربانگاه جهان تشیع شناخته شده است به طوریکه در محرم سال گذشته بیش از ۳ هزار و ۵۱۰ راس گوسفند زنده و مبلغ یک هزار و ۸۳۳ راس گوسفند به این مکان مقدس اهدا و یک هزار و ۵۳۰ راس گاو و گوسفند نیز در مسیر دسته عزاداری این مسجد ذبح شد. و در مجموع عزاداران شرکت کننده در این مراسم ۶ هزار و ۸۷۳ راس گوسفند نذری به حسینیه اعظم زنجان اهدا کردند.
مراسم عزاداری باشکوه روز هشتم محرم حسینیه اعظم زنجان ۱۵ دی ماه سال ۸۷ با شماره ثبتی ۱۰ به عنوان دهمین مورد و از جمله آیین‌های عزاداری به عنوان نخستین نمونه در فهرست میراث معنوی کشور ثبت شد.
مراسم عزاداری زینبیه اعظم زنجان نیز با همین شور و شکوه روز یازدهم محرم هر سال با شرکت خیل عظیمی از ارادتمندان اباعبدالله الحسین (ع) در زنجان برگزار می شود. این اجتماع عظیم مردمی نیز شرکت کنندگانی از سراسر کشور و حتی شیعیان دیگر کشورها را به خود جلب کرده است و مراسم آن نیز به صورت سراسری و بین المللی از شبکه های تلویزیونی پخش مستقیم و زنده می شود.
گفته می‌شود در گذشته باغچه‌ای در محل کنونی زینبیه زنجان قرار داشته است که صاحب آن هر روز از گوشه‌ای از باغچه که گل‌های محمدی در آن روییده بود صدای ناله “یا زینب” می شنیده و گاهی گویی چراغکی زیر گل‌ها روشن میشده است که به همین سبب صاحب باغچه در آن قسمت تکیه‌ای راه اندازی کرده و نام آن را زینبیه می گذارد از این رو محلی که زینبیه در آن قرار داشت از آن زمان تا کنون به محله زینبیه معروف می شود.
آئین عزاداری زینبیه اعظم زنجان نیز از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در فهرست میراث فرهنگی کشور به ثبت رسیده است.
یکی از دسته های عزاداری بسیار قدیمی زنجان هیات عباسیه نام دارد که به دلیل استفاده از ۷۲ عدد فانوس به عنوان نمادی از رشادتهای امام حسین(ع) و ۷۲ نفر از یاران با وفایش وبه یاد حضرت زینب (س) به نام چلچراغ معروف شده است و همه ساله در ایام محرم این دسته عزاداری با شرکت بسیاری از عزاداران حسینی با شکوهی خاص برگزار شده و بخشی از واقعه کربلا و مظلومیت یاران امام حسین(ع) را به تصویر می کشد.
مراسم های شیرخوارگان حسینی با شرکت نوزادان به همراه والدین خود به یاد شیرخوار کربلا ، مقتل خوانی، رجزخوانی، شبیه خوانی و تعزیه های بی نظیر در کشور همچون تعزیه ارمغانخانه زنجان از جمله مراسم های باشکوه ماه محرم است که توسط عزاداران حسینی در این استان برگزار می شود.
سیاه پوش شدن اکثریت مردم و آویختن پرچم های سیاه و سبز بر سردر مساجد، تکایا، اماکن مذهبی، خیابانها، کوچه ها و بسیاری از منازلی که در این ماه مراسمی برگزار می کنند، پخت و توزیع هلیم، شله زرد، حلوا و انواع غذاها و نوشیدنی های نذری و اطعام عزاداران و نیازمندان از دیگر آداب و رسوم مردم زنجان در ایام عزاداری اباعبدالله الحسین(ع) است.
۶۰۸۵