این توافق که هنوز از چند و چون و جزییات دقیق آن اطلاع زیادی منتشر نشده، از همین حالا با اما و اگرهای بسیاری روبه رو است؛ از تضاد آشکار مفاد این توافق با اهداف اولیه آمریکایی ها در زمان تجاوز به خاک افغانستان تا تردید تشکیک ها نسبت به اهداف بعدی آمریکا که بخشی از آن را می توان در ابراز نگرانی دیپلمات های برجسته و قدیمی آمریکا در افغانستان مشاهده کرد.
موضوعی که اکنون می تواند محل تشکیک و تردیدهای بیشتری درباره نیات آمریکایی در این تصمیم تلقی شود، این است که پروژه خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان شباهت های زیادی با پروژه عراق در سال ۲۰۱۱ دارد؛ با این تفاوت که در عراق با دولت مرکزی توافق نامه امنیتی امضاء شد و اکنون در افغانستان با یک گروه افغان که دولت آن را تروریستی می شناسد، صورت گرفته است.
وقتی آمریکایی ها امارت اسلامی افغانستان را به رسمیت می شناسند
دوحه پایتخت قطر طی هفته های گذشته میزبان هیات نمایندگان آمریکا به ریاست زلمای خلیل زاد دیپلمات آمریکایی افغان تبار و نمایندگان طالبان بوده است و اواخر هفته گذشته هم اعلام شد که مذاکرات طولانی دو طرف سرانجام به یک توافق منجر شد.
زلمای خلیل زاد نماینده آمریکا در مذاکرات صلح با طالبان در گفت وگو با طلوع نیوز از سایت های افغان، به نکاتی اشاره کرده که به این تردیدها در میان شهروندان و نیز جریان های سیاسی افغان دامن زد و صدای ان جی او ها و نهادهای حقوق بشری و نیز احزاب و گروه های افغان و همچنین سازمان ها و موسسات اقلیت ها و زنان را در آورد.
اینکه در توافق صورت گرفته از نام "امارات اسلامی افغانستان" استفاده شده و یا در بخش دیگری عبارت "...نظام سیاسی آینده افغانستان" بکار رفته؛ از جمله مواردی است که طی دو روز گذشته فضای رسانه ای را در کابل تحت الشعاع قرار داده است؛ بویژه آنکه بدانیم در این توافق هیچ اشاره ای به مسائل مربوط به حقوق بشر، حقوق زنان، دمکراسی و ... دیده نمی شود.
در بخشی از توافق، موضوعات اساسی همچون، نظام سیاسی آینده، قانون اساسی، انتخابات، آزادی بیان، حقوق بشر و حقوق زنان به گفت وگوهای بین الافغانی در مرحله بعد پیگیری شده است.
همین بخش ها کافی بود تا خشم افغان ها را در پی داشته باشد؛ بویژه آنکه این موارد حتی با اهداف اعلامی اولیه آمریکایی ها در لشکرکشی به افغانستان در اوایل قرن بیست و یکم میلادی هم در تضاد قرار دارد و هم مشروعیت نظام فعلی را زیر سوال می برد و این معنا را به ذهن متبادر می سازد که آمریکایی ها قصد تغییر نظام سیاسی افغانستان را دارند.
واکنش ها در روزهای اول دو وجهه داشت؛ یک بخش از داخل افغانستان و بخش دیگر در طرف آمریکایی بوده است. در آمریکا دستکم ۹ دیپلمات شامل سفرای سابق آمریکا در افغانستان و یک معاون وزیر خارجه و نیز یک فرستاده ویژه برای افغانستان بیانیه ای را روز جمعه امضاء کردند که در آن با این توافق نامه به شدت مخالفت شده و این تصمیم را شتابزده تلاقی کرده اند و پیش بینی آنها این بوده که این توافق به تشدید خونریزی ها در افغانستان منجر خواهد شد. البته این گروه مخالف خروج نظامیان آمریکایی هستند.
در این خصوص، آقای خلیل زاد اضافه کرده است که اگر "شرایط مطابق توافقنامه" پیش برود، در ۱۳۵ روز آمریکا "پنج پایگاهش" را در افغانستان در چند مرحله ترک خواهد کرد و این درحالی است که حتی در جریان نشست ها و جلسات مذاکرات آمریکایی ها و طالبان در دوحه، هیچگاه حملات انتحاری و کشت و کشتار توسط طالبان که عمدتا مسئولیت این حملات را نیز بر عهده گرفته است، متوقف نشد.
۲۰۱۱ میلادی در عراق چه گذشت؟
اوایل تیرماه سال ۱۳۹۲، هنگام خروج آخرین سرباز آمریکایی از عراق، یک خودرو سنگین انتحاری ورودی زندان ابوغریب را هدف گرفت و با کشته شدن تعدادی از محافظان و نیروهای امنیتی عراقی، ۵۰۰ زندانی خطرناک عضو القاعده از نفرات ارشد این گروه فرار کردند.
آمریکایی ها همچنین قبل از تحویل پرونده امنیتی به عراقی ها، درهای زندان های بوکا و لیبرتی در فرودگاه های بصره و بغداد را گشودند و بسیاری از زندانیان خطرناک و تروریست را آزاد کردند.
همچنین با تشکیل شوراهای بیداری، دولت مرکزی را با معضل جدیدی روبه رو کردند. این نیروها قبل از خروج آمریکا تشکیل شدند، بعد از خروج آمریکا به داعش پیوستند، درحالی که تا آخرین ماه های ورود داعش به عراق در سال ۲۰۱۴ از دولت مرکزی حقوق ماهانه دریافت می کردند و تسلیحات واگذار شده از سوی آمریکایی ها را نیز در اختیار داشتند.
ابوبکر البغدادی هم یکی از هزاران زندانی مستقر در زندان بوکا در بصره بود که دوبار آزاد شد؛ اولین بار در سال ۲۰۰۴ میلادی دستگیر و همان سال به دلایل نامعلومی آزاد شد و باردیگر در سال ۲۰۰۵ میلادی دستگیر شد و بعد از ۴ سال، در سال ۲۰۰۹ مجددا آزاد شد و کسی هم نفهمید چطور!؟
شوراهای بیداری بعدها به هسته اولیه و بعدها هسته اصلی گروه تروریستی تکفیری داعش در عراق و سوریه تبدیل و البغدادی هم رهبر آن شد که در نتیجه این فرآیند، خسارات بزرگی به این دو کشور وارد آمد.
آیا عراق در افغانستان تکرار خواهد شد؟
بر گردیم به توافق جاری میان طالبان و آمریکا که با سوالات زیادی روبه روست؛ در توافق صورت گرفته با طالبان که دولت مرکزی در کابل هنوز آن را گروه تروریستی می نامد، قرار است پرونده امنیتی تحویل کدام طرف شود؟ دولت کابل یا طالبان؟
آیا با وجود چنین توافقی، طالبان حاضر است در چارچوب ساختار فعلی حاکمیت افغانستان، تعامل سازنده داشته باشد؟ این درحالی است که حل مساله به گفت وگوهای بین افغان ها و به روایت دیگر دولت و طالبان حواله شده است و این یعنی حرکت بر مدار صفر درجه!
آمریکایی ها هنگامی که قصد ترک عراق داشتند، پرونده هایی مهمی از جمله مساله منطقه فدرالی کردستان را در شمال عراق حل نکردند و یک معضل جدید به نام شوراهای بیداری روی دست دولت مرکزی عراق قرار دادند؛ موضوعی که برای بغداد به استخوان در گلو تبدیل شد و حالا در افغانستان، مساله بزرگی به نام طالبان را به عنوان یک گره سیاسی این کشور به ارث می گذارد.
اکنون برخی گزارش های مستند مبنی بر انتقال تعمدی نیروهای ارشد داعش از عراق و سوریه به افغانستان وجود دارد و ضمن آن بخش هایی از طالبان نیز آماده پیوستن به داعش و یا گروه تروریستی جدیدی با نام جدید هستند.
روند جاری سیاسی در افغانستان که در میانه حملات تروریستی عمدتا از سوی طالبان و داعش، پیچیده تر از هر زمان به نظر می آید و نگرانی ها از آینده این کشور بیش از همیشه تاریخ ۴۰ سال گذشته وجود دارد؛ تا جایی که حتی مجله تایم لندن خبر می دهد که آش آنچنان شور است که حتی مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا هم تمایلی به قرار دادن امضای خود در پای توافق با طالبان ندارد.