به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، از میانه شهریورماه امسال که با فرارسیدن نخستین سالروز خروج آمریکا، ایران اقدامی عملی از سوی دیگر اعضای برجام مشاهده نکرد، کاهش پلکانی تعهدات برجامی را آغاز نمود. این کاهش تدریجی بر پایه مصوبه شورای عالی امنیت ملی و بر اساس دو بند ۲۶ و ۳۶ برجام انجام گرفت؛ بندهایی که به ایران اجازه می دهد در صورت عدم پایبندی طرف مقابل به صورت جزیی یا کلی از تعهدات خود صرفنظر کند.
جمهوری اسلامی ایران که تا دیروز در دو گام جداگانه ابتدا از سقف ۳۰۰ کیلو برای ذخایر اورانیوم غنی شده عبور کرد و سپس میزان غنای آن را از ۳.۶۷ تعیین شده در برجام به ۴.۵ درصد افزایش داد، امروز شنبه شانزدهم شهریورماه نیز سومین گام خود را در این مسیر برداشت.
«بهروز کمالوندی» سخنگوی سازمان انرژی اتمی امروز شنبه در کنفرانس خبری درباره جزییات گام سوم کاهش تعهدات برجام به سخن گفت و به بیان جزییات چهار اقدام ایران در کاهش تعهدات پرداخت و گفت: یکی از تعهدات ایران در برجام مربوط بازطراحی رآکتور اراک است. دیگری مربوط به تولیدات آب سنگین است. موضوع سوم بازفرآوری سوخت مصرف شده هست. موضوع دیگر غنی سازی به لحاظ سطح هست. موضوع بعد تحقیق توسعه هست. سه موضوع دیگر فردو، میزان ذخایر و نظارت ها و دسترسی های آژانس است. از این ۷ موضوع عملاً ما ۴.۵ موضوع را انجام داده‌ایم (کاهش تعهدات) و موضوعات باقیمانده به‌لحاظ مختصر باقی مانده است.
در بخش هایی از صحبت های کمالوندی به تحقیق و توسعه و فرایند گازدهی سانتریفیوژهای جدید اشاره شد و گفت: ماشین IR۶ قرار بود در سال ۱۱ گازگیری شود، که گازدهی آن شروع شد. ماشین IR۴ بیست‌تایی ایران آغاز به کار کرد. ماشین IR۶ به صورت زنجیره ۲۰ ماشین قرار بود آبان ماه انجام شود که این زنجیره گازدهی شد؛ زنجیره ۳۰ تایی را در برنامه بعدی انجام می‌دهیم.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی افزود: برای دو ماه آینده قبل از اینکه گام سوم به پایان برسد، ۳ کار مهم داریم که ارزش بسیار بالایی دارند، یکی راه اندازی زنجیره های شاهد ۱۶۴ تایی «آی آر ۴» و راه اندازی زنجیره های شاهد ۱۶۴ تایی «آی آر ۲ ام» است؛ با توجه به اینکه ظرفیت ما الان بین ۴ تا ۵ سو است عملا می توانیم محاسبه کنیم روزی ۳۲۸ سانتریفیوژ با حدود ۴ تا ۵ سو یعنی چیزی حدود ۱۵۰۰ سو افزایش ظرفیت خواهد بود و این به ذخایر کشور اضافه می شود؛ راه اندازی زنجیره میانی سانتریفیوژ «آی آر ۵» را نیز خواهیم داشت.
اما غنی سازی ۲۰ درصدی که بسیاری تا قبل از اعلام جزییات گام سوم از آن دم می زدند (یعنی رسیدن به میزانی که در دوره امضای برجام وجود داشت)، اتفاق نیفتاد و سخنگوی سازمان انرژی اتمی اظهار کرد «نیاز حال حاضر ما ۲۰ درصد نیست و اگر بخواهیم زمانی ۲۰ درصد تولید کنیم؛ ترجیح ما این است که یک پله پیش رویم و ذخایر ۴.۵ درصد به اندازه کافی داشته باشیم و بعد شروع به تولید ۲۰ درصد کنیم.»
در روزهای گذشته تروئیکای اروپا برای جلوگیری از برداشته شدن گام سوم ایران در مسیر کاستن از تعهدات، تلاش های زیادی بکار گرفتند اما بی تردید انتظار آن ها از ایران در فضایی که سازوکارهای پیشنهادی اروپا هنوز در سطح شعار باقی مانده، نمی توانست نتیجه بخش و در عین حال منطقی باشد.
حتی امروز بعد از اینکه ایران از گام سوم خود رونمایی کرد، برخی نوک پیکان اتهام را به سمت اعضای اروپایی برجام و همچنین آمریکا نشانه رفتند. «لنوید اسلاتسکی» رئیس کمیته روابط خارجی دومای روسیه، گام سوم ایران را در کاهش تعهدات خود پاسخی به تحریم‌های آمریکا و بدقولی‌های اروپا دانست و تاکید کرد: این پاسخی به تحریم های جدید آمریکا علیه ایران و همچنین ناتوانی اتحادیه اروپا در عمل به وعده‌هایش در زمینه راه اندازی مکانیسم مالی و جبران خسارات ناشی از سیاست های آمریکا در به صفر رساندن صادرات نفت ایران بود.
گفت وگوی تلفنی دیروز «امانوئل مکرون» و «دونالد ترامپ» روسای جمهوری فرانسه و آمریکا نیز در ادامه تکاپوی فرانسه برای ممانعت از برداشته شدن گام سوم برجامی تهران قابل توجه بود؛ گفت وگویی که گویا همانند گذشته نتیجه مورد قبولی در پی نداشته است. تلاش پاریس برای هماهنگی با آمریکا حتی در مسائلی چون ایجاد خط اعتباری ۱۵ میلیاد دلاری با ایران که در روزهای اخیر رسانه های شده، ایران را در برداشتن گام بعدی مصمم تر نمود.
اینک نگاه ها به موعد برداشته شدن گام چهار برجامی ایران است؛ گامی که در صورت تداوم وضعیت و ناامیدی از اجرای وعده های متقابل برداشته برداشته خواهد شد. به همین دلیل فردا یکشنبه «کورنل فروتا» سرپرست موقت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی عازم تهران می شود تا شاید مقامات ایران را از ادامه گام های رو به عقب در برجام منصرف سازد.