«سید ضیاء هاشمی» در گفت و گو با شفقنا ضمن ارزیابی خود نسبت به کارکرد رسانه های ایران مخصوصا ایرنا در حوزه دیپلماسی بین الملل گفت: به عقیده من در حوزه دیپلماسی رسانه ای تردیدی در نقش رسانه نیست. اگر تردیدی هست در نوع تعریف اصطلاحات دیپلماسی رسانه‌ای، حد و حدود و مختصات آن است. مدتی پیش ما میزبان سفیر چین بودیم و ایشان را دعوت کردیم تا سایت چینی زبانِ ایرنا را فعال کنیم. سفیر یک کشور که از روی بیکاری به رسانه هایی مثل ایرنا، مهر، ایسنا و… نمی رود، بلکه برای توسعه فعالیت‌های دیپلماتیک خودش جایگاه مهمی برای رسانه قائل است. فکر می کنم ایشان بیشتر از اینکه به بنگاه های اقتصادی یا نهادهای علمی رفته باشند به رسانه‌ها سر زده است. بنابراین جایگاه رسانه در عرصه دیپلماسی عمومی یا رسانه‌ای تعیین کننده است و همه دنیا هم از آن استفاده می‌کنند.
وی افزود: ایرنا، همان اول از سال ۱۳۱۳ در چارچوب وزارت خارجه تاسیس شد. چون به این مسئله خیلی توجه می‌شد که رسانه باید پیوند بسیار وسیعی با حوزه دیپلماسی داشته باشد. از طرفی آقای دکتر خرازی به مدت یک دهه رئیس ایرنا بودند، با اینکه تحصیلاتشان حوزه سیاسی نیست ولی بعدا سفیر و وزیر خارجه شدند. یا آقای دکتر وردی نژاد بعد از ریاست در ایرنا سفیر شدند و الان هم در ریاست جمهوری جایگاه سیاسی دارند. بنابراین رسانه‌ها در حوزه دیپلماسی عمومی در سطح روابط بین الملل نقش محوری دارند. من در طول این دو سالی که ریاست ایرنا را بر عهده داشتم میزبان سفیران زیادی از کشورهای متعدد شدم و با بسیاری از مقامات دیپلماتیک کشورها دیدار کردم.
هاشمی افزود: اخیرا اجلاس رسانه های جهان در شورای خبرگزاری‌های جهان در بلغارستان تشکیل شد که از ایران خبرگزاری‌های ایرنا و مهر دعوت بودند و یک شب هم میزبان وزیر خارجه این کشور بود و این مسئله رایجی است. وقتی فردی در سطح رئیس جمهور روسیه چند ساعت وقت خود را به گفت و گو با رسانه‌ها اختصاص می‌دهد این یعنی به جایگاه و قدرت اثرگذاری رسانه در توسعه روابط بین الملل توجه کرده است.
دیپلماسی حوزه توسعه ارتباطات و همکاری‌ها است
این استاد دانشگاه با بیان اینکه دیپلماسی اساساً حوزه توسعه ارتباطات و همکاری ها است، توضیح داد: این همکاری‌ها الزاماً سیاسی نیستند بلکه علمی، گردشگری، اقتصادی و… هم هستند. این همکاری و تعامل مبتنی بر هم‌شناسی و شناخت متقابل با نگرش مثبت است. یعنی یک سازمان چه در سطح ملی و چه بین الملل با حوزه‌هایی ارتباط برقرار می‌کند که در وهله اول آن ها را بشناسد و در درجه دوم آن ها را به نیکی بشناسد. بنابراین رسانه از ظرفیت های مشترک، تعاملی و مکمل آگاه می‌شود و نگرش مثبت آن هم باعث می‌شود تا احساس کند که این ارتباط می‌تواند کمک کننده باشد. در واقع رسانه یکی از موثرترین و زود بازده ترین حوزه های سرمایه گذاری است که باعث رسیدن ما به این شناخت و نگرش مثبت می شود. بنابراین در همه دنیا برای افزایش شناخت و آگاهی از حوزه های مختلف و تسهیل حوزه های تعاملی بر روی رسانه سرمایه گذاری می‌کنند.
هاشمی با بیان اینکه خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی ایران، علاوه بر فارسی به ۹ زبان دیگر هم اخبار را منتشر می‌کند و در این زمینه سرمایه‌گذاری کرده است، تاکید کرد: توسعه فعالیت‌های رسانه‌ای در عرصه دیپلماسی عمومی و رسانه ای مکمل و مقوی دیپلماسی در سایر حوزه‌ها است.
مدیر عامل ایرنا در پاسخ به سوالی درباره سرعت انعکاس اخبار اظهارداشت: واقعیت این است که نباید به صورت کلی قضاوت کرد. خبرگزاری آناتولی که از لحاظ شاخص‌های توسعه به کشور ما نزدیک است، در خیلی از کشورهای اروپایی و افریقایی دفتر دارد. به عبارتی رسانه هم در کنار توسعه فعالیت‌های اقتصادی، سیاسی و… توسعه پیدا می‌کند. خب فکر می‌کنید ایرنا در کشورهای دیگر چند دفتر دارد؟ اینگونه نیست که در همه کشورها دفتر داشته باشد.
وی در بخش دیگر از این گفت و گو افزود: معتقدم در کشوری مثل عراق که تعاملات مشترک بالایی داریم، جا دارد تا دفتری با ۱۰ نیرو داشته باشیم. کشورهایی مثل عراق، سوریه، پاکستان، لبنان، افغانستان و… مزیت های نسبی ما هستند که امکان خبرگیری داریم. ولی وقتی مشکلات مالی در کشور به وجود می‌آید طبیعتا این محدودیت‌ها برای دستگاه های دولتی از جمله خبرگزاری ایرنا هم ایجاد می شود.
هاشمی گفت: توجه داشته باشید که خبرگزاری رسمی دولت متکی به بودجه دولت است. قبلا هم که محدود نبود، وسعت بالایی نداشت. درنظر بگیرید که در ایران، چند رسانه و با چه امکاناتی دفتر دارند. ما با محدودیت های زیادی که داریم، حجم بالایی از اطلاعات را مبادله می‌کنیم. به طوری که در افغانستان خبرنگار ما واقعا در دل حوادث و کانون‌های خطر خبر تهیه می کند. یک سال پیش دفتر ایرنا در سوریه مورد هدف خمپاره قرار گرفت.
مدیر عامل خبرگزاری جمهوری اسلامی افزود: ایرنا برای سه کشور چین، ژاپن و کره یک نماینده دارد. از طرفی خبرگزاری رسمی متاثر از روابط است. به عبارتی نباید اخباری منتشر کنیم که وزارت خارجه دچار مشکل شود و در عین حال باید استانداردهای رسانه را رعایت کنیم و به عبارتی استقلال رسانه حفظ شود. بنابراین با چنین شرایطی اخباری که منتشر می‌کنیم قابل توجه است. البته اگر امکانات وسیعتری داشته باشیم، قوی‌تر عمل می‌کنیم.
وی در عین حال گفت: من فکر می کنم جا دارد تا خبرگزاری‌های ما در عراق علاوه بر بغداد، در کردستان عراق، بصره، کربلا و… نمایندگانی داشته باشند. لاهور می تواند یک کانون فرهنگی برای ما ایرانیان باشد، چرا که پیوند تاریخی و فرهنگی زیادی با ایران دارد. این ظرفیت ها برای وجود دفاتر در چنین شهرها و کشورهایی وجود دارد و علاوه بر ظرفیت بالای این کشورها و مناطق، ضرورت بالایی هم دارند ولی ما ناچار هستیم بر اساس امکانات و مقدورات خود عمل کنیم.
نداشتن نمایندگی در برخی از کشورها لزوما محدودیت‌های مالی نیست
هاشمی ادامه می‌دهد: اخیرا یکی از دفاتر ما توسط نیروی محلی اداره می شد که سفیر ما در آن کشور نزد من آمد و نگران این موضوع بود که نیروهای ایرانی این دفتر را اداره کنند تا یک نیروی محلی. ولی امکانات کم ما این اجازه را نمی دهد. زمانی که وارد ایرنا شدم با خبر شدم که دفتر ما در تاجیکستان تعطیل شده است. وقتی دلیلش را پرسیدم، گفتند به خاطر محدودیت مالی بوده، هر چند تلاش‌های زیادی برای احیای آن دفتر انجام دادم اما امروز نه تنها به خاطر محدودیت های مالی بلکه به‌خاطر عوامل دیگری هم نمی‌توانیم در بسیاری از کشورها نمایندگی داشته باشیم.
وی با اشاره به ضرورت توسعه فعالیت‌های رسانه ای در کشورهای همسایه بیان می‌کند: اینکه ما باید در دفاتر و نمایندگی رسانه ای در برخی کشورها صرفه جویی کنیم، صحبت درستی است ولی در شرایط صرفه جویی باید در حوزه های دیگر سرمایه گذاری بیشتر شود تا روابط بین کشورها تسهیل شود. ما الان به توسعه فعالیت رسانه‌ای با کشورهای منطقه و همسایگان نیاز داریم تا روابط اقتصادی ما با آن‌ها افزایش پیدا کند که البته باید در شرایط غیرتحریم هم این روابط رسانه ای گسترش داشته باشد.
استراتژی امروز ایرنا آموزش و استفاده از ظرفیت‌هاست
او خاطرنشان کرد: با توجه به محدودیت‌های ارزی که در کشور وجود دارد امکان سرمایه گذاری ارزی بسیار محدود است به غیر از این موارد، در حوزه مالی هم تاکید بر صرفه جویی بوده است. البته در استراتژی مدیریت رسانه‌ای خیلی از کشورها بر این مسأله تاکید دارند که از روش های کم هزینه برای گسترش توسعه فعالیت رسانه ای خود بهره ببرند نه اینکه لزوما هر جا خبر باشد باید دفتر و نمایندگی داشته باشیم. با توجه به اینکه ما رسانه جمهوری اسلامی هستیم باید اخبار داخل کشور و شهرهای ایران (که حدود ۱۲۰۰ شهر می شود) را پوشش دهیم ولی در ۵۵ شهر دفتر داریم. در بقیه شهرها باید از طریق رابطان خبر، اخبار را پوشش دهیم که در زمینه اخبار خارجی هم باید همین روش ها را در پیش بگیریم.
هاشمی درباره ضرورت آموزش خبرنگاران اعزامی توضیح می دهد: یکی از استراتژی های من در ابتدای ورودم به ایرنا توسعه آموزش بود و تأکیدم بر این مسأله بود که ما نیاز به خبرنگار تخصصی در همه حوزه ها داریم و برای رابطان خبری و اعزام نیروها، بحث آموزش و فراگیری زبان دوم را داشتیم. ما معتقدیم اگر نیروهای اعزامی ما یک زبان بین المللی بلد نباشند در سرعت و کیفیت کار ما تاثیر گذار است. به همین خاطر تاکیدمان این بود که افراد اعزامی یک زبان بین المللی را بدانند و این موضوع مستلزم این است، کسانی جذب شوند که این ظرفیت را داشته باشند یا اینکه وقتی جذب شدند این آمادگی را برای خود ایجاد کنند و این یک استراتژی کلی در ایرنا است.
تکنولوژی عامل تحول در همه حوزه‌هاست
مدیر عامل خبرگزاری جمهوری اسلامی درباره بهره گیری رسانه ها از ظرفیت مولتی مدیا در بخش های مختلف خبری اظهارداشت: در همه حوزه‌ها تحولات تکنولوژیک اثرگذار بوده، حال رسانه ها هم بر این فناوری اثر گذار بوده اند و هم اثر پذیرند. با توجه به اینکه رسانه های جهانی در حال رفتن به سمت بهره گیری از فناوری های نوین هستند، رسانه های ایرانی هم برای اینکه از این تحولات عقب نمانند باید از این نوآوری ها و خلاقیت ها استفاده کنند.
وی با بیان این که استفاده از مولتی مدیا در رسانه یک ضرورت مهم است، یادآورشد: ما به تجربه دیده ایم که میزان اثرگذاری متن همراه با صوت و تصویر برای مخاطب خیلی زیاد است و ارتباط با مخاطب راحت تر می شود. به همین خاطر ما در ایرنا در طول یک سال و نیم گذشته، تلاش کردیم ویدئو ژورنال را توسعه دهیم و شاهد اثرگذاری زیادی بر مخاطبان مان بودیم. خصوصا با توجه به گسترش فعالیت فضای مجازی این نوع از شکل اخبار در رسانه‌ها بازنشر گسترده ای داشت.