به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا، واکنش‌ها به اظهارات بحث برانگیز یک روحانی درباره مجلس شورای اسلامی و بحث «شفافیت آرای نمایندگان»، همچنان ادامه دارد و بسیاری نمایندگان مجلس نسبت به این اظهارات موضع گیری کرده‌اند. از یکسو برخی نمایندگان معتقدند جایگاه مجلس، جایگاه رفیعی است و نباید به آن توهین کرد و از سوی دیگر گروهی از نمایندگان از این انتقادات دفاع کردند و معتقدند که نباید از انتقاد برآشفت. استدلال طرفین این بحث؛ اما در جای خود ارزش بررسی دارد و باید دید مواضع موافقان و مخالفان طرح «شفافیت آرای نمایندگان» چیست؟
مخالفان چه می‌گویند؟
نقد اصلی مخالفان این اظهارات، سویه‌های توهین آمیز آن است. نمایندگانی همچون «حشمت الله فلاحت پیشه»، «عبدالکریم حسین زاده»، «محمدرضا بادامچی» و «علیرضا رحیمی»، از جمله نمایندگانی بودند که از این زاویه، به این سخنرانی اعتراض کردند. عباراتی همچون «عربده‌های غیراخلاقی»، «بی‌ادبی»، «وقاحت کلامی»، «اهانت»، «فاحشی به جمهوری»، «اهانت عریان به رکن قانون‌گذاری» و «بددهنی» از جمله عبارات این گروه از نمایندگان برای توصیف اظهارات روحانی مذکور است. آنان در توصیف روحانی مورد نظر از عباراتی چون «منبر نشین پاکتی» و « لیاخوف زمانه» نیز استفاده کردند و معتقدند که جایگاه مجلس شورای اسلامی با این عبارات خدشه‌دار شده است و باید با گوینده این اظهارات برخورد کرد.
برخی نمایندگان همچون «محمدرضا بادامچی» معتقدند که روحانی مورد نظر، تفاوت میان رد «دو فوریت» این طرح و رد کلی آن را نمی‌داند و رد دو فوریت این طرح را با رد کلی آن اشتباه گرفته است و از همین رو به نظر آنان دیدگاه وی غیرواقعی و غلط است.
انتقاد دیگر برخی از منتخبان مردم نیز آن است که در صورت مشخص شدن رای برخی نمایندگان، ممکن است برای آنان مشکلاتی از سوی برخی نهادها بروز نماید. «مصطفی کواکبیان» از جمله افرادی بود که به همین موضوع اشاره کرد. این مسئله‌ای مورد تاکید «بهرام پارسایی» نیز قرار گرفت. پارسایی معتقد است که زمان تقدیم این طرح به مجلس و همزمانی آن با بحث بررسی لوایح موسوم به «FATF» جای پرسش دارد. کواکبیان و پارسایی استانداردهای دوگانه واعظ معروف را نیز مورد نقد قرار دادند و این پرسش را مطرح کردند که آیا واعظان حاضرند از سایر نهادها نیز اینچنین انتقاد کنند و خواستار شفافیت عملکرد آنان هم شوند؟
«بهروز نعمتی» و «پروانه مافی» نیز ضمن انتقاد از این اظهارات، معتقد بودند که در پس این انتقاد اهداف دیگری غیر از دلسوزی برای شفافیت نهفته است و باید مشخص شود که این اهداف چیستند.
نظر موافقان چیست؟
هرچند اغلب موافقان اظهارات واعظ مشهور، از اصولگرایان بوده‌اند؛ اما «محمود صادقی» نماینده اصلاح طلب مجلس ضمن انتقاد از برخی عبارات بکار رفته در این سخنرانی، با طرح مذکور اعلام موافقت و این نکته را مطرح کرد که در صورت شفاف شدن آرا، برخی از مخالفان امروز برجام که برجام رای داده بودند، امروز نمی‌توانستند مدعی شوند که از ابتدا مخالف برجام بوده‌اند.
برخی از موافقان این سخنرانی همچون «احد آزادی خواه» معتقدند که این اظهارات را باید در راستای نقد یک واعظ دانست و این چنین انتقاداتی، وظیفه روحانی منبری است.
نمایندگانی همچون «حسینعلی حاجی دلیگانی» نیز به این نکته اشاره کردند که نمایندگان مجلس نباید از انتقادات آزرده و ناراحت شوند؛ اگرچه انتقادات ممکن است تلخ و گزنده باشد.
برخی دیگر از نمایندگان همچون «سید جواد ساداتی نژاد» نیز بر این مسئله تاکید کردند که شفافیت آرای نمایندگان، یک خواست عمومی است و بایستی نمایندگان درخواست موکلان خود را اجابت نمایند.
نمیاندگانی چون «سید حسین نقوی حسینی» و «احمد امیرآبادی فراهانی» نیز شفافیت را برای همه سطوح یک ضرورت دانستند و علاوه بر شفافیت آرا، خواستار شفافیت در حقوق، اموال، عملکرد و دریافتی‌های نمایندگان مجلس شورای اسلامی شدند.
شفافیت؛ خوب یا بد؟
هرچند به نظر می‌رسد که شفافیت آرای نمایندگان، خواست بسیاری از شهروندان و نمایندگان مجلس است؛ اما نمی‌توان به بهانه انتقاد از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، آنان را مورد توهین و افترا قرار داد. نکته قابل توجه آن است که حرمت مجلس شورای اسلامی و وکلای آن، موضوعی است که نباید به بهانه انتقاد؛ آن را زیر پا گذاشت.
همچنین بایستی به این نکته توجه کرد که هنوز طرح شفافیت آرای نمایندگان، توسط نمایندگان مجلس شورای اسلامی رد نشده است؛ بلکه تنها دو فوریت آن رای نیاورده است. از همین رو برای حمله به منتقدان این طرح هنوز بسیار زود است و باید منتظر تعیین تکلیف نهایی آن ماند.
حال پرسش این است که آیا نمایندگان این حق را دارند که خواستار پنهان ماندن رای خود شوند؟ بایستی به این نکته توجه کرد که رای دهندگان، همواره برای یک ارزیابی درست از عملکرد نماینده خود و تصمیم برای رای مجدد به یک نماینده، نیازمند آن هستند که بتوانند اطلاعات صحیحی را در مورد آن نماینده بدست آورند. چنین واقعیتی جز با شفافیت آرای نمایندگان ممکن نیست. در غیر این صورت هرگز برای رای دهندگان مشخص نخواهد شد که نماینده آنان در مجلس شورای اسلامی، چه رویکرد و سیاستی را در طی چهار سال نمایندگی خود اتخاذ کرده است.
یکی دیگر از چالش‌های اساسی در مجلس شورای اسلامی نیز بحث فهرست‌ها و احزاب است. متاسفانه یکی از مشکلات جدی تحزب در ایران آن است که نامزدهای انتخاباتی در روزهای پیش از انتخابات ممکن است که خود را به فهرستی که احتمال پیروزی در مجلس دارد نزدیک کنند؛ اما پس از ورود به مجلس، رویکردی دیگر را برگزینند. در صورتی که طرح شفافیت آرای نمایندگان مجلس شورای اسلامی تصویب شود؛ این امکان برای نمایندگان عضو فهرست‌ها و احزاب وجود نخواهد داشت که به آسانی و بدون هزینه، جناح سیاسی خود را تغییر دهند. همچنین شفافیت آرای نمایندگان، می‌تواند مانع از برخی زد و بندها و تغییر تصمیمات در لحظات آخر شود و این شائبه که برخی نمایندگان آرایی برخلاف اظهارات رسمی و علنی خود به گلدان رای گیری می‌اندازند نیز برطرف خواهد شد.
اما نکته‌ی آخری که باید مورد توجه قرار گیرد آن است که طبق قانون اساسی، نمایندگان مردم هرگز نباید به دلیل اظهار نظر و آرای خود در هنگام اتخاذ تصمیمات در مجلس شورای اسلامی و ادای وظایف نمایندگی بازخواست شوند. آرای شفاف نباید باعث شود تا برخی نمایندگان تحت فشار گروه‌ها تمامیت خواه و منفعت طلب، مافیای قدرت و ثروت و برخی از جناح‌ها و سازمان‌های سیاسی قرار گیرند. این نکته موضوعی است که بایستی در زمان تصویب طرح شفافیت آرا مورد توجه نمایندگان مجلس شورای اسلامی قرار گیرد، در غیر این صورت، طرح مذکور ممکن است تبدیل به شمشیر دولبه‌ای شود که به جای کمک به افزایش شفافیت، بدل به ابزاری برای فشار بر برخی نمایندگان شود.