هم اکنون غلات فراوانی وجود دارد که موارد مصرف بسیار در کشور دارند از آن جمله برنج، گندم و جو و کینوا نیز از همین گروه است ولی به رغم دارا بودن خواص غذایی فراوان و مزایای کِشت مورد کم لطفی و کم توجهی قرار گرفته است.
دانه کینوا که به عنوان "خاویار گیاهی" از آن یاد می شود مزایای فراوان دارد که از آن جمله می توان به مقاومت و بهره وری مناسب در خاک و آب شور، دوره برداشت کوتاه و همچنین نیاز به آب کمتر نسبت به محصولاتی مثل برنج اشاره کرد.
بحران آب و شرایط آب و هوایی کشور این ضرورت را به وجود می آورد که در مباحث سرمایه گذاری در بخش کشاورزی توجه بیشتری به کشت گیاهانی که نیاز کمتر به آب دارند صورت گیرد از این رو یافتن گونه های گیاهی سازگار با شرایط آب و هوایی کشور در سطوح مختلف مورد توجه قرار گرفته است.
در سال های اخیر گیاه کینوا به عنوان محصول ارزشمند در ایران مورد توجه قرار گرفته و کشت آزمایشی آن نیز با موفقیت به انجام رسیده است. محصولی که می‌تواند با توجه به محدودیت های منابع آب در کشور به عنوان یک جایگزین مناسب برای محصولاتی مانند برنج مطرح شود.
گیاه کینوا بومی کوه های آند در بولیوی، شیلی و پرو است و اینکاها در آمریکای جنوبی به این دانه‌ها به دلیل خواص فوق‌العاده‌ای که دارند لقب "مادر همه دانه‌های خوراکی" داده اند. این گیاه قدمت پنج هزار ساله دارد و بسیار سبک تر و خوش هضم تر از دانه‌هایی چون برنج است و منبع غنی پروتئین، منیزیم، فیبر، فسفر، ویتامین ب ۲، پتاسیم و دیگر مواد معدنی مانند آهن است. کینوا سرشار از مواد پروتئینی است ولی مقدار کالری خیلی کمی دارد.
کینوا از دسته گیاهان دارویی نیز هست و علاوه بر دانه از برگ تازه این گیاه هم به عنوان سبزی خوردن یا به صورت پخته استفاده می شود.
سازمان خواروبار جهانی (فائو) سال ۲۰۱۳ را سال کینوا نامگذاری کرد.
گیاه کینوا شبیه غلات است و مانند آن پخته و مصرف می شود اما عضو خانواده چغندر و اسفناج است و به خاطر رشد خوب در بدترین و دشوارترین شرایط آب و هوایی برای بیابان زدایی نیز کاشته می شود.
کشت کینوا در ایران و خراسان رضوی از سال ۱۳۹۷ به صورت رسمی و با حمایت آغاز شده است اما در گام های ابتدایی توسعه و ترویج کشت و مصرف قرار دارد.
محصولی بی تاب از ناشناختگی در بازار مصرف
کارشناس ارشد زراعت شرکت بینالود که کشت دانه کینوا را در برنامه خود دارد، در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: کینوا محصولی کم هزیه و مکانیزه است که به شدت در برابر شرایط سخت از جمله شوری و کم آبی مقاوم است و محصولی با صرفه برای کشت محسوب می شود اما مهمترین مشکل این محصول نداشتن بازار مصرف است.
ادهم کدخدایی افزود: مهمترین دلیل نداشتن بازار مصرف، عدم فرهنگ سازی در این زمینه برای مردم می باشد که موجب شده است این محصول بازار اقتصادی خوبی نداشته باشد و به رغم تولید توسط کشاورز، محصول نهایی روی دستش می ماند.
وی با بیان اینکه کشت این گیاه بسیار کم هزینه است و با هزینه کم نیز تولید می شود اظهار داشت: مراحل کاشت، داشت و برداشت این دانه به صورت مکانیزه انجام می شود و تولید آن در خاک های درجه دو و سه و در شرایط کم آبی، شوری و سختی امکان دارد.
وی در خصوص عملکرد این محصول نیز گفت: میزان برداشت این محصول در هکتار نیز خوب است و از هر هکتار ۹۰۰ کیلو تا ۱.۵ تن محصول در خراسان رضوی برداشت می شود ضمن اینکه تا ۲.۵ تن برداشت نیز در هر هکتار امکان پذیر است.
ضرورت خرید تضمینی کینوا توسط دولت
این کارشناس افزود: دولت باید در این زمینه وارد میدان شود و به فرهنگ سازی برای کشاورزان به منظور ترویج کشت کینوا و برای مردم برای مصرف آن اقدام کند.
کدخدایی اظهار داشت: وزارت جهاد کشاورزی به عنوان متولی باید به خرید تضمینی این محصول بپردازد و در کنار آن فناوری فراوری آن را وارد کند تا شاهد افزایش تولید و مصرف آن به صورت همزمان باشیم.
وی گفت: با خرید تضمینی سطح زیر کشت این محصول افزایش می یابد و با فرهنگ سازی میزان خرید و مصرف آن بیشتر می شود.
جای خالی تجهیزات فراوری کینوا
یکی از کشاورزان کینواکار نیز گفت: علاوه بر همه اقدامات دولت باید دستگاه ها و تجهیزات فرآوری را برای این محصول وارد کند زیرا فراوری بوجاری این دانه تخصصی است.
وی که خواست نامش فاش نشود، افزود: هم اکنون برخی دستگاه های فراوری در برخی نقاط کشور وجود دارد که روزی یک کیلو گرم کینوا فرآوری می کند حال آنکه به شدت نیازمند واردات دانش و دستگاه ها و تجهیزات فرآوری در حجم بالا برای این محصول هستیم.
وی اظهار داشت: این گیاه پوسته ای دارد که نفاخ است و ساپونین نام دارد و باید برای مصرف فراوری شود.
وی گفت: ساپونین در روند فراوری کینوا جداسازی می شود و با توجه به قابلیت تولید کف فراوان این ماده می توان از آن در صنایع تولید پودر لباسشویی و شوینده استفاده کرد که باز هم این امر نیازمند تجهیزات است و تنها دولت می تواند در این زمینه اقدام نماید.
محصول کینوا روی دست کشاورز
یکی دیگر از کشاورزان که سال گذشته در خراسان رضوی کینوا کاشته و امسال دیگر به کشت دوباره این محصول تن نداده است گفت: گرچه کشت این محصول راحت و بدون دغدغه است اما پس از برداشت محصول مهمترین دغدغه آن فروش محصول است.
علی کارگر افزود: با توجه به اینکه طی دو سال گذشته مجبور شدم به دلیل برگشت سرمایه محصول برداشت شده را به ارزان ترین قیمت بفروشم، امسال دیگر از ادامه کاشت کینوا صرف نظر کردم.
این کشاورز اظهار داشت: کینوا خواص غذایی و کاربرد بسیار در تولید محصولات غذایی دارد اما در این زمینه هنوز مردم ناآگاه هستند و آن را نمی شناسند.
وی ادامه داد: برای جلوگیری از وارد آمدن خسارت یا ترس کشاورزان از کشت یک محصول ابتدا باید بازار مصرف آن ایجاد شود حال آنکه این مهم در مورد دانه کینوا انجام نشده است و همین امر موجب سرخوردگی کشاورزان کینوا کار و عدم تمایل و رغبت سایر کشاورزان به کشت آن شده است.
فروش کینوا مشکل اصلی کشاورزان
محصول کینوا برای تولید آرد، سوپ و به عنوان نشاسته (در ترکیب با آرد یا دانه گندم و ذرت) برای تهیه بیسکویت یا فرآوری های غذایی دیگر استفاده می‌شود. همچنین مردم می توانند محصول این گیاه را مانند برنج پخته و مصرف نموده یا در انواع غذاهای دیگر استفاده کنند اما هنوز کینوا در حاشیه بی توجهی و ناشناخته ماندن قرار دارد و هنوز مردم خاویار گیاهی را نشناخته اند وحتی اسم آن را نشنیده اند.
مدیرزراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز گفت: گرچه کشت این محصول مورد تاکید وزارتخانه و ترویج آن دارای ارزش اقتصادی و در زمینه مدیریت مصرف آب است اما هنوز حمایت از این محصول و به خصوص معرفی هر چه بیشتر و بهتر آن ضروری است.
علیرضل نیک پور افزود: بزرگترین مشکل اساسی کشاورزان در این استان فروش محصول تولیدی می باشد که تنها در انحصار یک شرکت در مشهد است و آن را با قیمت اندک و هر کیلو ۶۰ هزار ریال از کشاورزان خریداری می کند این در حالی است که هر کیلو دانه کینوا در بازار آزاد بیش از ۶۰۰ هزار ریال عرضه می شود.
وی اظهار داشت: با توجه به شور شدن بخشی از اراضی و آبهای کشاورزی در برخی شهرستان های خراسان رضوی و مقاومت این گیاه به اراضی شور، طرح توسعه کشت محصول کینوا از سوی وزارت جهاد کشاورزی در سال گذشته ابلاغ شده است و در همین راستا ۴۸هکتار از اراضی شهرستان های بردسکن، رشتخوار، مشهد، نیشابور، کاشمر و مه ولات در نیمه فصل تابستان ۹۷ به کشت محصول کینوا اختصاص یافت و ۲۷ تن محصول از این اراضی برداشت شد.
وی گفت: امسال نیز در نوبت کشت بهاره این محصول معادل پنج هکتار از اراضی کشاورزی خراسان رضوی زیر کشت این محصول قرار گرفت.
مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه این دانه شبه غله در ۲ نوبت بهار و تابستان کشت می شود افزود: پارسال ۴۳ هکتار در دو کشت تابستانه و بهاره به این محصول اختصاص یافت.
وی اظهار داشت: عملکرد این محصول در هر هکتار کمتر از یک تن است و کشت بهاره آن فروردین ماه و برداشت آن در مرداد ماه انجام می شود و کشت تابستانه آن نیز در مرداد ماه و برداشت آن در آبان و آذر ماه هر سال است.
وی گفت: پیش بینی می شود تابستان امسال حدود ۵۰ هکتار از اراضی این استان به کشت این محصول اختصاص یابد.
۷۴۹۶/۶۰۵۳