به تعریف نیروهای امدادرسان کمک های اولیه شامل اقداماتی است که هنگام وقوع حوادث، برای جلوگیری از مرگ، پیشگیری از صدمات و عوارض بعدی، کاهش درد و رنج مصدوم قبل از رسیدن افراد حرفه ای و انتقال مصدوم به مراکز درمانی به عمل می آید. این اقدامات می تواند شامل موارد ساده ای مانند پانسمان زخم و جراحت و یا مواردی مشکل تر نظیر انجام عملیات احیا قلبی، مغزی ریوی و نظایر آن باشد.
نجات جان مصدوم، جلوگیری از وخیم تر شدن حال وی، افزایش احتمال بهبودی و کاهش درد و رنج از اهداف ارائه کمک های اولیه پزشکی است.
مصدومین و بیماران سانحه دیده ناگهانی، نیاز به مراقبت پزشکی ندارند و با کمک اولیه صحیح، بهبود می یابند. بنابراین کمک های اولیه، حلقه نخست از زنجیره نجات انسان بوده و نیاز آن تا زمان عدم وجود مراقبت پزشکی، ضروری است.
مردم جامعه، جزو نخستین نفراتی هستند که در صحنه حادثه حضور پیدا می کنند همچنین در حوادث و سوانح فرصت کم است و لحظه ها می توانند تعیین کننده سرنوشت انسان باشند و در بعضی مواقع می توان با اقدامی ساده انسان را از مرگ نجات داده و یا از بروز عواقب بعدی پیشگیری کرد.
رویارویی با حوادثی که سلامتی انسان را به خطر می اندازند، نیازمند دسترسی به ابزار و وسایل مناسب امداد و کمک های اولیه است. در حالی که بسیاری از ما به خاطر احتمال شکافتن یک درز و پاره شدن یک لباس، جعبه نخ و سوزن و ابزار خیاطی در خانه نگهداری می کنیم، از داشتن یک جعبه کمک های اولیه شامل ابزار و وسایل ضد عفونی کننده، پانسمان و بانداژ متناسب با حوادث خانگی محروم هستیم. جعبه کمک های اولیه، یک جعبه سفیدرنگ در ابعاد ۳۰ تا ۴۵ سانتی متر است که در تمام داروخانه ها به فروش می رسد. جعبه ای که روی آن نشان صلیب یا هلال سرخ رنگی نقش بسته است.
اگرچه ما آمار دقیقی از حوادث خانگی نداریم و نمی دانیم که مثلا چند درصد از بریدگی ها در خانه اتفاق افتاده و همین طور شکستگی های استخوان و سوختگی ها، اما به صورت تخمینی می دانیم که وقوع حوادث این چنینی در خانواده های ایرانی رایج است و علت عمده اش هم ناآگاهی و بی دقتی ست. در نتیجه در هنگام وقوع حادثه، افراد خانواده شخص حادثه دیده، دوروبرش هستند و نخستین اقدامات را این افراد می توانند انجام دهند، تا بعد او را به مراکز درمانی و بیمارستانی انتقال دهند و پزشک، اقدامات اساسی تر را انجام دهد. در نتیجه وجود جعبه کمک های اولیه در هر خانه ای لازم و ضروری ست.
به تعبیر ساده محلول بتادین و سرم فیزیولوژی، الکل سفید(ضد عفونی کننده)، محلول آمونیاک (محرک تنفسی)، محلول(ضد عفونی کننده)، ژل سوختگی، آمپول آدرنالین، کیت مارگزیدگی، آنتی شوک، پودر ORS و برخی از داروهای ابتدایی از جمله آسپرین، استامینوفن، قرص بروفن، قرص های ضد اسهال، قرص های ضد سرما خوردگی، آنتی هیستامین، قرص های ضد تهوع، دیازپام رکتال داروهای ملین (روغن بادام)، قرص هیوسین، قرص متوکلوپرامید یا پلازیل، پماد سوختگی، پماد گزیدگی حشرات، آدرنالین و برخی از وسایل از جمله پنبه استریل، گاز یا تنزیب استریل در ابعاد مختلف، باند یا نوار در اندازه‌های مختلف، پماد جنتامایسین و پماد تتراسیکلین، ژل شوینده، درجه تب (ترمومتر)، قیچی جراحی، قیچی بانداژ، پنست، انبرک یا موچین سرنگ آماده برای تزریق ضروری در اندازه‌های ۲و ۵ و ۱۰ میلی، تخته شکسته‌بندی کوچک و بزرگ (آتل) اقلام مورد نیاز برای جعبه کمک های اولیه شما هستند.
جای جعبه کمک های اولیه را منازل باز کنید
جعبه کمک های اولیه در اکثر خانه های ایرانی جایی ندارد. دلیل عمده اش هم این است که برای به وجود آوردن احساس نیاز خانواده ها به این جعبه، تلاش زیادی نشده است. از این رو کمتر کسی می داند که تا قبل از رساندن مصدوم به پزشک و مراکز درمانی، چه اقدامات مفید و موثری برای درمان و حفظ جان او می توان انجام داد. این اقدامات به لحاظ اقتصادی هم مقرون به صرفه اند، چون موجب صرفه جویی در هزینه های درمان می شوند.
نیروهای امدادرسان هلال احمر و اورژانس ۱۱۵ نخستین اقدامات انجام شده پس از حادثه را مهمترین و حیاتی ترین امور برای حفظ سلامت مصدوم می دانند و می گویند: وقتی بریدگی عمیقی رخ می دهد و خونریزی می کند، ممکن است تا رساندن شخص به بیمارستان خونریزی آنقدر شدید شود که به مرگ مصدوم بینجامد، در صورتی که اگر افراد خانواده مریض، با استفاده از شریان بندهای موجود در جعبه کمک های اولیه مانع خونریزی بیشتر او شوند، جانش را نجات داده اند. یا مثلا اینکه با عارضه سوختگی چه باید کرد تا دچار عفونت نشود یا مصدوم دچار شکستگی استخوان را چطور و با چه وسیله ای تا مرکز درمانی حمل کنیم، اموری ست که احتیاج به شناخت کامل ابزار و وسایل موجود در جعبه کمک های اولیه دارد.
به اعتقاد این نیروهای امدادرسان، علاوه بر ترویج فرهنگ نگهداری جعبه کمک های اولیه در منزل باید به مقوله آموزش استفاده از وسایل درون آن نیز پرداخت و با آگاهی و اطلاع رسانی از طریق رسانه هایی جمعی روش های به کارگیری این ابزار و وسایل پزشکی را نیز به مردم آموزش داد. اگرچه ما هنوز درجا انداختن فرهنگ استفاده از این جعبه به عنوان یکی از اثاث ضروری منزل در میان خانواده های ایرانی مشکل داریم، اما این نخستین گام است، چرا که اگر حتی یک جعبه کمک های اولیه مجهز و کامل هم داشته باشیم، اما طرز استفاده و زمان به کارگیری وسایل داخل آن را ندانیم عملا هیچ کاری انجام نداده ایم و در جهت حفظ سلامت افراد خانواده مان، به همان ناتوانی گذشته هستیم.
این نیروهای امدادرسان در توضیح علل ناآگاهی مردم درباره ضرورت استفاده از جعبه کمک های اولیه می گویند: مردم هنوز باور ندارند که چقدر می توانند به یکدیگر کمک کنند. با کمی هزینه کردن می شود یک جعبه یا کیف کمک های اولیه مجهز داشت که همیشه در موقعیت های استرس زا، وسیله موثری در آن پیدا می شود، وسیله ای که با استفاده از آن می توانیم جان عزیزانمان را حفظ کنیم و خطرات سوانح و حوادث را به حداقل برسانیم.
مردم پایتخت هنوز به زلزله خیز بودن شهر تهران ایمان نیاورده اند و اینکه داشتن وسایل ضروری برای انجام کمک های اولیه و دانستن روش استفاده صحیح از آنها برای ساکنان این شهر چقدر ضروری و حیاتی ست و بهتر است که جعبه کمک های اولیه در مکان مشخصی در سطح شهر یا بر روی پشت بام ها نصب شوند تا در هنگام بروز بحران هایی مانند زلزله و حوادث موردی دیگر، تمام اعضای خانواده و عموم مردم از جای آن مطلع باشند و وقت زیادی صرف پیدا کردنش نکنند. اگر در معماری ساختمان ها، چنانچه در برخی کشورهای دیگر معمول است، جای ویژه ای برای جعبه کمک های اولیه در نظر گرفته شود و حتی جعبه ای در آنجا نصب شود، خانواده ها خود را موظف خواهند کرد که آن جعبه را پر کنند. چنین جایگاهی، علاوه بر منازل باید در سایر مکان ها مانند اتومبیل، وسایل نقلیه عمومی مثل متروها و اتوبوس ها و همچنین ادارات و سازمان ها و مدارس نیز درنظر گرفته شود و جعبه هایی در حجم و اندازه های متفاوت در آن تعبیه شود ومتناسب با نوع حوادثی که ممکن است در آن محیط بروز کند، ابزار و وسایل مورد نیاز در این جعبه ها قرار داده شوند. مضاف براینکه باید افراد حاضر در آن محیط ها را جهت نحوه به کارگیری این ابزار و وسایل آموزش داد.
به عقیده نیروهای خبره عملیات امداد و نجات مسئولان بهداشت و درمان کشور باید برنامه های اطلاع رسانی خود را در این خصوص افزایش دهند تا جعبه کمک های اولیه وارد خانه های مردم شود و به عنوان جزو لاینفکی از زندگی روزمره، پذیرفته شوند تا شاهد کاهش هزینه های درمان و عوارض ناشی از حوادث غیرمترقبه باشیم.
بسیاری از خانواده ها جعبه کمک های اولیه دارند، اما کمتر خانواده ای پیدا می شود که اقلام ضروری این جعبه را بشناسد و مجموعه کاملی از ابزار و داروهای لازم جهت مواجهه با سوانح خانگی را برای جعبه کمک های اولیه خود فراهم کند. چنین جعبه ای اگر هم وجود داشته باشد، غالبا انباشته از داروهای ساده ای ست که افراد خانواده درهنگام ابتلا به بیماری های خفیف و معمولی، با استفاده از آنها اقدام به خود درمانی می کنند.
یک «جعبه کمک های اولیه» از ضروریات آمادگی در برابر حوادث طبیعی، غیرطبیعی و انسان ساخت است که افراد بر اساس شدت و وسعت حادثه تا رسیدن نیروهای امدادی می توانند از این تجهیزات برای حفظ حیات و سلامتی خود و خانواده خود استفاده کنند. جعبه کمک های اولیه یک امدادگر حرفه ای با جعبه کمک های اولیه مورد استفاده در اتومبیل شخصی از نظر نوع وسایل و ملزومات تفاوت دارد. همچنین، جعبه کمک‌های اولیه مورد استفاده در منزل با جعبه کمک های اولیه یک مدرسه از نظر حجم و تنوع وسایل داخل جعبه نیز متفاوت است.
ایجاد و ارتقای آمادگی در جامعه برای رویارویی با حوادث و سوانح باعث می شود علاوه بر کاهش خسارات جانی و مالی در هنگام وقوع حادثه، شرایط هر چه سریعتر به حالت عادی بازگردد که یکی از راه های آمادگی در برابر حوادث، مجهز بودن خانواده ها به اقلام مورد نیاز ساعات اولیه پس از وقوع حادثه از جمله جعبه های کمک های اولیه است که همراه داشتن آن یکی از موارد ضروری در شرایط بحرانی پس از وقوع انواع حوادث است که این جعبه در این شرایط می تواند بسیار مفید واقع شود و شاید جان بسیاری از افراد خانواده را نجات دهد.
باید به یاد داشته باشیم که زمانی فرامی رسد که شما و خانواده تان از یک زمین لرزه وحشتناک جان سالم به درمی برید اما تا رسیدن نیروهای امدادی که ممکن است ساعت ها به طول بیانجامد نیاز به اقلام ضروری دیگری از جمله آب، غذا، دارو و وسایل امداد و کمک های اولیه دارید. در این هنگام است که جعبه کمک های اولیه به کمک شما می آید.
در این شرایط است که شما به یاد می آورید با توجه به مسدود بودن مسیرها و بسته بودن مغازه ها آب شرب مورد نیاز دو تا سه روز آینده خود به صورت بطری های بسته بندی شده در این جعبه های کمک های اولیه را ذخیره دارید و با آینده نگری که از پیش برای مواقع بحرانی خود و خانواده تان داشته اید، مقادیری از کنسروهای مختلف، شکلات های بسته بندی شده بیسکویت و غذاهای خشک دیگر را در این آنها قرار داده اید.
همچنین شما می توانید با یک برنامه اقتضایی برای شرایط اضطراری عمومی و پیچیده لوازم امداد مورد نیاز و ضروری از جمله باند، ماده ضدعفونی کننده زخم یا بتادین، الکل، چسب زخم، پماد ضد سوختگی، گاز استریل و نظایر آن را در قسمت های تقسیم بندی شده این جبهه ها قرار دهید همچنین مقداری لباس گرم و پتوی مسافرتی کم حجم، کبریت یا فندک، چراغ قوه و لوازم بهداشتی مورد نیاز از جمله دستمال های مرطوب و نظایر آن و اگر مقدر بود مقداری وجه نقد و یک کپی از مدارک مهم و شخصی افراد خانواده را نیز در آن قرار دهید.
۱۴ سپتامبر روز جهانی کمک‌های اولیه است شعار امسال این روز «همه باید بدانند چگونه یک زندگی را نجات دهند» است.