ربعلی بلبلی ، متولد سال ۱۳۴۷ خورشیدی در محله قدیمی جمعه مسجد اردبیل هرچند بواسطه فضای مذهبی حاکم بر پیرامون خود از دوره کودکی به اهل بیت (ع) و حضور در مراسم دینی گرایش یافته، اما خود می‌گوید: عشق به این بزرگواران بویژه حضرت اباعبدالله الحسین (ع) را از نوجوانی در وجودم احساس کردم ولی هر عشقی اگر در راه خداوند و وارثان برحقش روی زمین نباشد محکوم به فناست.
این پژوهشگر مسائل مذهبی می‌گوید : ۳۰ عنوان کتاب درباره مراسم و آیین‌های مرتبط با خاندان بزرگوار نبوی و علوی شامل عزاداری‌ها و مراسم مذهبی مسلمانان سراسر دنیا، مناسبت‌ها و اماکن و بقاع متبرکه جهان را برای چاپ آماده کرده و فقط موضوعات مرتبط با مکه مکرمه و مدینه منوره هنوز تکمیل نشده که به محض تکمیل همه این ۳۰ عنوان را چاپ و منتشر خواهم کرد.
او که از نعمت هوشی سرشار و ذهنی کنجکاو از همان دوره کودکی برخوردار است با رسیدن به جوانی به بررسی و تحقیق در زمینه‌های اجتماعی و نویسندگی علاقه‌مند می‌شود و عشق به خاندان نبوی و سکونت در محله تاریخی جمعه مسجد اردبیل و اطلاعات ارزنده‌ای که از مراسم عزاداری در ذهن خویش دارد او را به سوی مطالعه ،تحقیق و مکتوب و مستند ساختن تمام مناسبت‌ها و آیین‌های مربوط به اهل بیت (ع) و به خصوص عزاداری‌های سرور آزادگان حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) و دیگر شهیدان گرانقدر حماسه کربلا رهنمون می‌شود.
وی اشاره می‌کند: یک روز در اواسط جوانی به ذهنم خطور کرد چگونگی برپایی مجالس و مراسم محله جمعه مسجد را به شکل اختصاصی به نگارش در بیاورم ولی پس از تصمیم به این اقدام در حین کار متوجه شدم که عزاداری‌های مسجد باستانی جمعه با مسجد پیرعبدالملک که بر اساس یک تقسیم‌بندی سنتی و قدیمی ، مسجد جمعه شاخه فرعی (خولا) این محله اصلی است مربوط می‌شود و به ناچار پیرعبدالملک را نیز برای نگارش چگونگی برپایی مراسم به متن اضافه کردم.
او افزود: در ادامه این روند متوجه شدم عزاداری‌های اهل بیت (ع) و امام حسین (ع) نمی‌تواند به یک مسجد و یا محله خاص اختصاص داشته باشد و به کل جهان و مسلمانان متعلق بوده و حتی تعدادی از افراد غیرمسلمان نیز به این بزرگواران بویژه سرور آزادگان ارادت می‌ورزند و به همین جهت تصمیم گرفتم تا آنجا که در توان دارم به شکل گسترده به این مقوله بپردازم.
وی انگیزه مهم دیگرش را از تحقیق و جمع آوری و نگارش مطالب و در نهایت چاپ کتاب در این باره، نبود کتاب‌های جامع و مرجع معتبر در اردبیل که به پایتخت حسینیت شهرت یافته دانست و ابراز امیدواری کرد که این تلاش‌ها بتواند سهمی در جبران این کاستی داشته و رضایت خداوند را جلب کند.
وی یادآوری می‌کند: این متن‌ها حاصل بیش از ۲۵ سال تحقیق حضوری و میدانی، مطالعه کتاب‌های معتبر و مرجع و قسمتی از آنها نیز به خصوص مطالب مربوط به آیین‌های عزاداری اردبیل نتیجه مشاهده‌های ناشی از شرکت مستمر در مجالس و مراسم عزاداری هستند.
طی این مدت او بارها به شهرهای ایران و نیز شهرهای مذهبی و اماکن مقدسه و متبرکه جهان اسلام و نیز تعدادی از کشورهای اروپایی سفر کرده و حاصل مشاهدات و تحقیقات میدانی خود را ضبط و ثبت کرده است.
استقرار پنج ساله در مشهد مقدس برای مشاهده عزاداری‌های ایام مختلف سوگواری در جوار بارگاه ملکوتی شمس الشموس امام رضا (ع) ، ۱۵ سال مداوم رفت و آمد به شهرهای مشهد، قم (مرقد ملکوتی حضرت معصومه سلام الله) ، شیراز (آستانه مقدس حضرت شاهچراغ) ، شهر ری (حرم متبرکه حضرت عبدالعظیم حسنی) و بسیاری از امام‌زاده‌ها از جمله امام‌زاده صالح تجریش در تهران، امام‌زاده‌های استان اردبیل و دیگر شهرهای ایران از مسافرت‌های متعدد او برای این منظور هستند.
او با اقامت به مدت سه سال در کربلای معلی نحوه عزاداری‌های همه مسلمانان دنیا از جمله عزاداری‌های مردم افغانستان ، پاکستان ، هندوستان ، عراق ، سوریه و ... را ضبط و ثبت کرده است.
وی می‌گوید: با بسیاری از شاعران و ادیبان عراق و کربلای معلی از جمله پروفسور رشید سعید زمیزم و پروفسور سلمان هادی آل‌طعمه در دانشگاه کربلا در زمینه موضوع‌های مرتبط با اهل بیت (ع) و نیز استفاده از کتاب‌های مرجع در ارتباط هست.
او اکنون چاپ و انتشار چهار جلد کتاب با عنوان کلی عزاداری در اردبیل را در کارنامه خویش دارد که هر کدام از آنها موضوعات بطور تقریبی جداگانه دارند و ر مجموع نزدیک به چهار هزار صفحه را شامل می‌شوند.
جلد اول با نام "سیف بنی هاشم" لقب حضرت مسلم بن عقیل سفیر صادق اباعبدالله است، چون عزاداری‌های محرم و صفر همه ساله در اردبیل از هشتم ذی‌الحجه شب شهادت سفیر صادق اباعبدالله (ع) آغاز می‌شوند؛ بلبلی در این جلد از اعزام جناب مسلم به کوفه از سوی امام حسین (ع) و چگونگی ورود او به این شهر و مواجهه با بی‌وفایی کوفیان و مبارزه یک تنه با سربازان عبیدالله و سرانجام نحوه شهادت آن دلاور پاک نهاد و یار باوفای حسین (ع) نوشته است.
چگونگی عزاداری هشتم ذی‌الحجه و آشنایی با تعزیه‌داری در محلات ششگانه و هیات‌های مذهبی و مهم‌تر از همه اهداف قیام عاشورا در وصیت امام حسین (ع) و عمل به قرآن مجید و پیروی از عترت نیز قسمت‌های دیگری از این جلد را تشکیل می‌دهند.
در جلد دوم کتاب عزاداری در اردبیل با عنوان "طفلان حضرت مسلم بن عقیل (ع)" مراسم عزاداری طفلان مسلم، تاریخچه شهادت و ماجرای زندانی شدن طفلان حضرت مسلم و چگونگی به شهادت رسیدنشان و نیز کرامات به وقوع پیوسته از عشق و ارادت قلبی مردم اردبیل به حضرت ابوالفضل (ع) در مسجد معجز اردبیل به تفصیل بیان شده است.
در جلد سوم نیز با نام "حرم حسینی" پس از پرداختن مختصر به عزاداری و از جمله عزاداری کوچه پیرزرگر و حسینیه متبرکه محله اوچدکان اردبیل مطالبی را با عناوینی مانند یادی از حسینیان اردبیلی، نهج‌البلاغه در قلوب تعزیه‌داران، آستان اقدس حسینی ، قیام مختار سقفی در ادبیات عاشورایی اردبیل به چشم می‌خورند و همچنین سرنوشت نهایی و عاقبت شوم دشمنان و قاتلان امام آزادگان و اهل بیت او و به خصوص چگونگی کشته شدن یزید بن معاویه، عبیدالله (زاده مرجانه) ، شمر بن ذی‌الجوشن و ... بطور مفصل شرح داده شده است.
این پژوهشگر اردبیلی در جلد چهارم کتاب نیز با عنوان "از اردبیل تا کربلا" مطالبی را با سرفصل‌هایی درباره چگونگی طشت‌گذاری‌ها در اردبیل، عزاداران اردبیلی در شهر شانلی اورفای ترکیه، عزاداران اردبیلی در سوریه ، کربلای معلی و عزاداری در اروپا گنجانده است.
وی بر این باور است که هر فرد که می‌خواهد درباره حماسه عاشورا مطلبی را چه به شکل شفاهی و چه به صورت مکتوب بیان کند چهار موضوع اصلی را به ترتیب اولویت، اول فلسفه و هدف این قیام ، سپس چگونگی آن ، بعد چرایی عزاداری‌ها و در پایان چگونگی برپایی صحیح آن را مدنظر قرار دهد.
بلبلی می‌گوید: در نگارش متون مربوط به این کتاب‌ها از شیوه وقایع نگاری البته با تطبیق آنها با تاریخ مورد وثوق و اطمینان استفاده می‌کنم و در این زمینه از کتب معتبر و مرجع عالمان و دانشمندان و مورخان نامی ازجمله کتاب منتهی ال آمال شیخ عباس قمی، بحارالانوار علامه محمد تقی مجلسی، مقاتل مختلف و به خصوص مقتل مقرم، لهوف ابن طاووس و کتب تاریخی مانند تاریخ یعقوبی، تاریخ مسعودی، تاریخ طبری و فرهنگ جامع سخنان امام حسین (ع) و نظایر آن استفاده کرده‌ام.
وی نتیجه مطلوب از کارهای طولانی و چندین ساله یک پژوهشگر و مورخ درباره یک موضوع اجتماعی و تاریخی را رسیدن به حقایق و واقعیات تا آنجا که امکان دارد می‌داند.
او بر این باور است برای موفقیت در این راه ضمن پرهیز از دخالت دادن سلایق، امیال و اغراض شخصی در تمام مراحل کار از مطالعه ، بررسی و تحقیق به شیوه‌های مختلف گرفته تا نگارش، تالیف و تدوین مطالب باید با همه جانبه‌نگری تا جایی که مقدور است به ورای اتفاقات و رویدادها نظر و توجه داشته باشیم.
وی ادامه می‌دهد: به همین منظور علاوه بر کتاب‌ها ، منابع و مراجع معتبر مسلمانان اعم از برادران شیعه و اهل سنت، دیگر منابع مربوط به نویسندگان، مورخان و محققان غیرمسلمان را نیز که دارای افکار و مواضع موافق و یا مخالف هستند از نظر دور نداشته‌ام چراکه اغلب صاحب‌نظران مخالف اهل بیت (ع) که با اغراض شخصی و با عناد اقدام به درج مطالب در این منابع کرده‌اند خودشان ناخواسته حقانیت این عزیزان و بزرگواران را با گفته‌ها و نظرهای متناقضشان تایید کرده‌اند.
از خصوصیات ارزنده کتاب‌های تالیفی و مطالب آماده چاپ این پژوهشگر اردبیلی بهره‌گیری او از رجزها ، اشعار ریا، نوحه‌ها و عبارات قدیمی تاثیرگذار و سوزناک مربوط به عزاداری‌هاست که اغلب از سوی شاعران و ادیبان عاشورایی و آیینی این منطقه سروده شده و در مراسم عزاداری ترنم می‌شوند و او با دقت خاصی همه این مطالب را در قسمت‌های مرتبط با موضوع گنجانده است.
همچنین مصور بودن کتاب به عکس‌های رنگی و یا عکس‌های قدیمی سیاه و سفید کمیاب که در کنار متن‌های مرتبط با موضوع درج شده‌اند از دیگر خصوصیات مفید و بارز آن هستند.
او خدمت در راه اهل بیت (ع) را برای خود توفیق و نعمتی ارزنده می‌داند و می‌گوید طی ۲۵ سال فعالیت در این زمینه بیشتر از چهار ساعت در شبانه روز نمی‌خوابم و بقیه اوقاتم را یا در سفر تحقیقی و یا در نوشتن هستم اما به برکت و الطاف این بزرگواران ذره‌ای خستگی و کسالت احساس نکرده‌ام و از خداوند می‌خواهم تا آنجا که مصلحت می‌داند این توفیق را از بنده نگیرد.
گزارش: مسعود وسیله
۶۰۱۹ /۶۰۱۶