به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، پنجمین دور از مذاکرات موسوم به «روند آستانه» با نشست های دوجانبه و سپس دیدار «ولادیمیر پوتین»، «حسن روحانی» و «رجب طیب اردوغان» روسای جمهوری روسیه، ایران و ترکیه در آنکار همراه بود. این دیدارها با نشست خبری سه رئیس جمهوری پایان یافت که نتیجه نهایی آن تاکید بر یافتن راه حل سیاسی برای بحران سوریه در کنار حفظ تمامیت ارضی این کشور بود.
مهمترین موضوع مطرح شده در نشست آنکارا مساله ادلب بود. تاپیش از این دولت ترکیه به عنوان مهمترین حامی معارضان دیدگاهی مخالف ایران و روسیه داشت که از دولت قانونی «بشار اسد» حمایت می کردند. اکنون به نظر می رسد شرایط به نحو چشمگیری تغییر کرده است و با تثبیت دولت اسد اما مهمترین دغدغه آنکارا حل و فصل موضوع مهاجران به سوریه و آینده کُردهای سوریه است.
گفته می شود بیش از ۳.۶ میلیون سوری اکنون به ترکیه پناه برده اند. آنکارا از این موضوع در هراس است که احتمال حمله گسترده دمشق به ادلب باعث راه افتادن موج جدیدی از پناهجویان به این کشور می شود. دیگر موضوعی که برای آنکارا اهمیت فوق العاده دارد وضعیت کردهای سوریه و آینده منطقه شمالی این کشور است زیرا آنکار نگران اتحاد کردهای سوریه و ترکیه و تقویت موقعیت آن ها است.
ترکیه و موضوع آوارگان
موضوع پناهجویان مساله ای است که به رغم وارد کردن فشار بر دولت ترکیه، به اهرم این کشور در برابر غرب تبدیل شده است. شبکه خبری «فرانس ۲۴» محور سخنرانی پایانی روحانی را برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در سوریه در سال ۲۰۲۱ یا ۲۰۲۰ دانست اما مساله مورد توجه پوتین و اردوغان را ادلب، حضور گروه های تروریستی در این منطقه و حملات نظامی دولت دمشق با حمایت هوایی مسکو ارزیابی کرد. ضمن اینکه رئیس جمهوری ترکیه بر موضوع پناهجویان توجه ویژه دارد.
بر اساس تحلیل فوق، ترکیه اعتقاد دارد حمله دمشق به مخالفان، موجب درگیری گسترده در ادلب می شود که ممکن است باعث راه افتادن پناهجویان به سمت ترکیه شود. از طرف دیگر اردوغان هم به اروپا هشدار داد در صورت وقوع منازعه، مرزهای ترکیه را باز می کند تا این موج به سمت کشورهای اروپایی سرازیر شود.
روزنامه «گاردین» نوشته است سخنان هشدارگونه اردوغان در موضوع پناهجویان موجب نگرانی کشورهای اروپایی شده است. رئیس جمهوری ترکیه به شدت از کشورهای اتحادیه اروپا و آمریکا عصبانی است زیرا ادعا می کند برای نگهداری از پناهجویان تاکنون ۴۰ میلیارد دلار هزینه کرده است. وی آن ها را انجام ندادن تعهات خود متهم کرده است.
آمریکا، ناکام تحولات سوریه
اگرچه هر سه کشور بر حفظ تمامیت ارضی این کشور تأکید می کنند اما اردوغان نگرانی مشخص دیگری را هم دارد که در بخشی از سخنان وی به صورت تلویحی به آن پرداخته شد. اردوغان عنوان داشت که هدف سه کشور جلوگیری از تجزیه سوریه بوده است. به اعتقاد تحلیلگران مهمترین نگرانی دولت ترکیه آن است که تقویت جایگاه کردها در سوریه خطر امنیتی بزرگی برای آنکار است زیرا ممکن است باعث تحریک کردهای ترکیه شود یا اینکه کردهای دو کشور را به سمت ایجاد اتحاد سوق دهد.
این موضوعی است که برای آنکارا اهمیت حیاتی دارد به نحوی که حتی موجب دوری آنکارا و واشنگتن شد. به رغم همکاری اولیه ای که میان آمریکا و ترکیه در سال های ابتدایی جنگ داخلی سوریه وجود داشت اما در سال های اخیر حمایت واشنگتن از برخی گروه های کُرد و به ویژه برقراری روابط ویژه میان کاخ سفید و «نیروهای دموکراتیک سوریه» (SDF) اعتراض شدید ترکیه را به همراه داشت. ترکیه این گروه مورد حمایت واشنگتن را تروریستی اعلام کرده است.
کارشناسان یکی از دلایل نزدیکی اردوغان به رویکردهای ایران و روسیه را نیز در همین امر در کنار شکست های میدانی و ناامیدی آنکارا از کاخ سفید می دانند. رئیس جمهوری ترکیه پس از این دیدار عنوان داشت به منظور بازگشت آوارگانی سوری که ترکیه به سر می برند باید بخش های بیشتری از شمال سوریه به مناطق امن تبدیل شود. وی معتقد است این افراد باید به مناطقی انتقال پیدا کنند که اکنون در اختیار نیروهای کرد است. به همین دلیل به نظر می رسد کردهای سوریه با این پیشنهاد که می تواند ترکیب جمعیتی این مناطق را بر هم بزند، مخالفت می کنند.
فرانس ۲۴ آورده است: به رغم اختلاف منافعی که پوتین و اردوغان در سوریه دارند، آن ها روابط خود را نزدیک تر کرده اند و تنها در سال ۲۰۱۹ هفت بار با یکدیگر دیدار داشتند. همکاری نظامی و انجام توافقات در حوزه انرژی از جمله موضوعاتی به شمار می روند که این دو کشور را به هم نزدیک تر کرده است.
تارنمای شبکه خبری «الجزیره» در گزارشی نشست آنکارا را پیروزی بشار اسد و حامیان آن ارزیابی کرد و افزود ایجاد کمیته ای برای نوشتن یک قانون اساسی دموکراتیک و به رسمیت شناخته شدن رئیس جمهوری این کشور از نگاه تحلیلگران مهمترین دستاورد این نشست بود.
این گزارش نشست فوق را فرصتی برای تمرکز بر ادلب به عنوان آخرین پناهگاه شورشیان ضد دولت مرکزی سوریه ارزیابی کرد. در حالی که ایران و روسیه مهمترین عامل برای بی ثباتی در سوریه را باقیمانده های گروه داعش می دانند اما اردوغان گروه های مسلح کرد را مهمترین تهدید در این منطقه ارزیابی کرد. روحانی و پوتین به ویژه حضور «هیات تحریر الشام» را که گروهی وابسته به القاعده است، دلیل حملات اخیر دولت به ادلب عنوان کردند.
پوتین اما تمرکز بر کمیته قانون اساسی که متشکل از نمایندگان دولت، مخالفان و جامعه مدنی این کشور است را یکی از آخرین گام ها برای عادی سازی شرایط در جمهوری عربی سوریه عنوان کرد.
به اعتقاد تحلیلگران شبکه الجزیره در کل نشست آنکارا به نفع بشار اسد و روسیه تمام شد زیرا ترکیب کمیته فوق به نفع وی طراحی شده است.
به اعتقاد تحلیلگران روسیه و ایران به درجات مختلف پیروز تحولات در نشست آنکار و در عرصه میدانی هستند حال آنکه ترکیه میان اروپا، آمریکا و روسیه گیر افتاده است. الجزیره اما ترکیه و روسیه را در حال انجام یک چانه زنی بزرگ می داند زیرا از یک طرف تحولات در سوریه و از طرف دیگر موضوع فروش تسلیحات به آنکارا به ویژه تحویل سامانه موشکی اس۴۰۰ همگی سیاست هایی هستند که در مقابل رویکرد کاخ سفید انجام شده است. به اعتقاد کارشناسان باتوجه به سیاست های ناکارآمد آمریکا در خاورمیانه، این فرصت اکنون برای مسکو ایجاد شده است تا خود را به عنوان بازیگر مهم منطقه نشان دهد و برای حل مسالمت آمیز تنش هایی که آمریکا در آن شکست خورده است، تلاش کند.