به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا، در حالی که صنعت «فرش ماشینی» در ایران به عنوان صنعتی که با فرهنگ و هنر ایرانی عجین است، امروزه در شرایط خاصی به سر می‌برد و با مشکلات ناشی از تحریم‌ها در حال مقابله است؛ اما برگزاری یازدهمین نمایشگاه بین‌المللی «کف پوش، موکت و فرش ماشینی و صنایع وابسته» فرصتی بود تا فعالان این صنعت، گرد هم آیند و از مشکلات و مسایل این صنعت بگویند. در همین ارتباط پژوهشگر ایرنا، ضمن حضور در نمایشگاه، تلاش کرد تا در مصاحبه با فعالان این صنعت با مسائل و مشکلات آنان بیشتر آشنا شود.
نمایشگاهی پررونق‌تر از سال پیش
یازدهمین نمایشگاه بین المللی «کف پوش، موکت و فرش ماشینی و صنایع وابسته» در محل دائمی نمایشگاه‌ها تهران و از تاریخ ۲۲ شهریور تا ۲۵ شهریور ۱۳۹۸ برگزار شد. این نمایشگاه بر طبق اطلاعات موجود در پایگاه مجازی «شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین المللی جمهوری اسلامی ایران» ۱۲۵ مشارکت کننده داشت که بنا بر اظهارات مسوولان اتحادیه «فرش ماشینی و موکت تهران» شامل تولید کنندگان داخلی بوده‌اند و کمتر شرکت کنندگان خارجی در آن حضور یافته‌اند.
این نمایشگاه تنها به تولیدکنندگان نهایی فرش و موکت اختصاص نداشت؛ بلکه تولید کنندگان مواد اولیه، نخ، کارخانجات تولید دستگاه‌های فرش‌بافی، تولید کنندگان آلبوم فرش و سازه‌های نمایشگاهی، کانون‌های تبلیغاتی، سازندگان نرم‌افزارهای مرتبط با فرش و تولید آن و موسسات مشاوره صادرات فرش نیز در آن مشارکت داشتند.
از دید حاضران در نمایشگاه، وضعیت نمایشگاه از سال قبل بسیار بهتر بود و حضوران خریداران خارجی به رغم تمامی مشکلات ناشی از تحریم، بیشتر از سال گذشته در این نمایشگاه احساس می‌شد. در عین حال توزیع کنندگان فرش نیز با حضور در نمایشگاه، ضمن رایزنی با تولید کنندگان، در حال ثبت سفارش و انجام معاملات در سالن‌های نمایشگاهی بودند.
رقبای خارجی؛ خروج از ایران و رقابت بر سر بازار جهانی
به رغم آنکه فرش، محصولی حاصل فرهنگ و هنر ایرانیان است؛ اما تولیدکنندگان خارجی با تکیه بر دستگاه‌های پیشرفته خود و نمونه‌برداری از طرح‌ها و نقشه‌های مشهور فرش ایرانی، اکنون به رقیبی برای فرش ماشینی ایرانی تبدیل شده‌اند و نمایشگاه فرش و کفپوش «هانوفر (DOMOTEX)» که هر ساله در کشور آلمان برگزار می‌شود؛ مهمترین نمایشگاه فرش ماشینی در جهان است.
با آنکه کشورهایی همچون ترکیه، بلژیک و اسپانیا رقبای اصلی تولیدکنندگان ایرانی بازار فرش ماشینی هستند؛ اما آغاز تحریم‌ها و به دنبال آن ممنوعیت ورود برخی اقلام از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران که فرش ماشینی نیز جزو این اقلام است؛ باعث شده است تا رقبای خارجی از بازار فرش ماشینی ایران حذف شوند و این عرصه بطور کامل در اختیار تولید کنندگان ایرانی قرار گیرد.
آمارهای اتحادیه فرش ماشینی و موکت تهران نشان می‌دهد که ممنوعیت واردات فرش باعث شده است تا تولید کنندگان داخلی فعال‌تر شوند و اکنون حدود ۴۰ درصد تولید فرش ماشینی در ایران، مازاد بر مصرف محسوب می‌شود و بدین ترتیب امکان صادر کردن این حجم از محصول برای تولید کنندگان ایجاد شده است.
اکنون حدود ۴۰ درصد تولید فرش ماشینی در ایران، مازاد بر مصرف محسوب می‌شود
در عین حال تحریم‌های غیرقانونی آمریکا علیه ایران، باعث شده است تا موانعی جدی بر سر راه تولیدکنندگان ایرانی برای مشارکت در بازار جهانی ایجاد شود و آنان برای حضور در بازارهای جهانی و به ویژه بازارهای اروپایی، با دشواری روبرو شوند. با این حال همچنان مشتریان عمده فرش ماشینی ایرانی در کشورهای همسایه حضور دارند و مبادله با مشتریانی از این کشورها همچنان ممکن است و صورت می‌پذیرد.
عرضه آخرین طرح‌ها، رسالت نمایشگاه فرش
«محمدرضا محسن شیرازی» دبیر اتحادیه «فرش ماشینی و موکت تهران» در مصاحبه با پژوهشگر ایرنا و در ارتباط با وضعیت یازدهمین نمایشگاه فرش ماشینی تهران گفت: «رسالت نمایشگاه عرضه کالا به مشتریان و نظرسنجی نسبت به نوع بافت و کیفیت فرش‌های تولید کنندگان است و در این نمایشگاه از آخرین مدل فرش‌ها و طرح‌های آن‌ها رونمایی می‌شود»
کشورهای همسایه، همچنان مشتریان ثابت و پروپاقرص فرش ماشینی ایرانی هستند.
وی ضمن اشاره به شرایط مشارکت مشتریان خارجی نیز گفت: «مشتریان خارجی بازار فرش ماشینی ایران در یکی دو سال گذشته کمتر شده‌اند؛ اما امسال از کشورهای عراق، افغانستان، کویت و دیگر کشورهای منطقه، مشتریانی در این نمایشگاه حضور داشته‌اند و می‌توان گفت وضعیت مشارکت شرکت کنندگان خارجی در مقایسه با سال قبل، بهتر شده است.»
به نظر دبیر اتحادیه فرش ماشینی و موکت تهران: «مشکلات ارزی باعث شده است تا شرکت کنندگان خارجی در ایران کمتر حضور یابند. اگر مشکلات ارزی برطرف گردد، نمایشگاه فرش ماشینی تهران می‌تواند تبدیل به یکی از نمایشگاه‌های محوری این حوزه در جهان شود.»
وی ضمن اشاره به مشکلات ارزی موجود در این صنعت، افزود: «انتقال پول اکنون دشوار است و امکان ارتباط با تمامی کشورها ممکن نیست و بدین ترتیب دست و بال تولید کنندگان بسته شده است.»
قوانین متعدد و دست و پاگیر، مانع اصلی بر سر راه صنعت فرش ماشینی
تولیدکنندگان عمده فرش در ایران، با مشکلاتی نظیر دشواری ورود مواد خام، افزایش تعرفه‌های صادراتی و قوانین مالیاتی روبرو هستند. «محمدرضا محسن شیرازی» ضمن اشاره به این مشکلات، تاکید کرد: « برخی قوانین دست و پا گیر مانع صادرات موفق شرکت‌های داخلی می شود. قیمت تعرفه‌های صادرات در یکسال گذشته افزایش یافته است و بدین ترتیب به تولید کننده فشار بیشتری وارد می‌شود. در عین حال تولیدکنندگان با مشکل در دریافت ارز نیز روبرو هستند».
وی افزود: «تعامل اتحادیه‌ها و دولت نیز باید افزایش پیدا کند. وزرات صمت به سمت و سوی اتحادیه‌ها نمی‌آید و بدین ترتیب خود را از بازوی اتحادیه‌ها محروم می‌کند.»
دبیر اتحادیه فرش ماشینی و موکت تهران: «تعامل اتحادیه‌ها و دولت نیز باید افزایش پیدا کند. وزرات صمت به سمت و سوی اتحادیه‌ها نمی‌آید و بدین ترتیب خود را از بازوی اتحادیه‌ها محروم می‌کند.»
مشکل عدم رعایت حقوق مولفین و مصنفین در این صنعت نیز به چشم می‌خورد. اغلب تولیدکنندگان فرش در این نمایشگاه، مانع از عکس برداری از محصولات خود می‌شدند و تاکید داشتند که برخی تولیدکنندگان با عکس برداری از فرش‌ها تولیدی، تلاش می‌کنند تا طرح را تقلید کرده و به سود برسند. این اقدام آنان زحمات تولید کنندگان خلاق را بر باد دهند
دبیر اتحادیه فرش ماشینی و موکت تهران، ضمن اشاره به این مشکل، گفت: «در سال‌های اخیر قوانینی برای ثبت طرح فرش‌ها ایجاد شده است که می‌تواند باعث شود تا امکان تقلب و کپی کار در این صنعت کاهش یابد.»
انتقاد به قانون «مالیات بر ارزش افزوده» در این نمایشگاه نیز به کرات شنیده شد. تولید کنندگان معتقدند که
قوانین ارزش افزوده هزینه سرباری برای مصرف کنندگان دارد و باعث فشار بر روی آن‌ها می‌شود. آنان معتقدند این مالیات به صورت چند مرحله‌ای صورت می‌پذیرد. مواد اولیه که وارد می‌شود یکبار ارزش افزوده از آن تولیدکننده گرفته می‌شود، وقتی کارخانه نخ را تولید می‌کند، بار دیگر ارزش افزوده پرداخت می‌کند و در نهایت زمانی که تولید کننده نهایی، فرش را تولید می‌کند بار دیگر باید مالیات ارزش افزوده پرداخت نماید. این مسئله باعث می‌شود که قیمت تمام شده فرش بیشتر شده و در نهایت مصرف کننده امکان خرید فرش را نخواهد داشت.
با این حال به نظر می‌رسد که در صورت همراهی بیشتر مسوولان وزارت صمت و گمرک جمهوری اسلامی ایران با تولیدکنندگان و صادر کنندگان صنعت فرش ماشینی، می‌تواند باعث شود تا صادرات این محصول پرطرفدار و ارزشمند ایرانی افزایش پیدا کند و به رونق بیشتر تولید در کشور منجر گردد.