به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، حمله پهپادی اخیر نیروهای انصارالله یمن به تاسیسات نفتی عربستان و اتهام زنی مقام های آمریکایی به ایران در این ارتباط، یک بار دیگر به آتش تنش در خاورمیانه دامن زده است. برخی تحلیلگران در این چارچوب احتمال تشدید تنش میان ایران و آمریکا را مطرح می سازند و گروهی هم در مورد تاثیر این رخداد بر جنگ یمن سخن می گویند. پژوهشگر ایرنا برای بررسی پیامدهای این حمله با «محمدصالح صدقیان» مدیر «مرکز عربی مطالعات ایرانی» گفت و گو کرده که مشروح آن در ادامه آمده است.
ایرنا: نیروهای انصارالله یمن مسوولیت حمله پهپادی به تاسیسات «آرامکو» در عربستان را بر عهده گرفته اند. با این حال آمریکایی ها انگشت اتهام خود را به سوی ایران نشانه رفته اند. در این میان، مقام های سعودی با تحفظ بیشتری در این مورد اظهارنظر می کنند. با توجه به جمیع شرایط منطقه، از نظر شما چه کسی از حمله به تاسیسات نفتی عربستان نفع می برد؟
صدقیان: در شرایط کنونی عربستان سعودی در بن بست سیاسی، نظامی و امنیتی جدی به سر می برد. حدود ۵ سال است که سعودی ها جنگی تمام عیار را علیه یمن آغاز کرده اند و تاکنون به نتیجه مشخصی در این زمینه دست نیافته اند. به نظر من ادامه این جنگ و ادامه شرایط بحرانی در منطقه هم برای عربستان همچنان حاصلی نخواهد داشت و بیش از پیش این کشور را در بلاتکلیفی و بن بست نگه خواهد داشت. بنابراین عربستان منتفع این شرایط نیست.
به نظر می رسد بازیگری که بیشترین استفاده را از این شرایط می برد، رژیم صهیونیستی باشد. چنانکه می بینیم در سال های گذشته به ویژه در ۲ سال اخیر رژیم صهیونیستی توانسته بین کشورهای خلیج فارس رسوخ کند و به شکلی غیرطبیعی مراوداتی را با این کشورها برقرار سازد. در این مدت هیات هایی از اسراییل به بحرین، عمان، امارات و حتی عربستان رفته اند و متقابلا سفرها و دیدارهایی انجام شده است. این مسایل و اهداف رژیم صهیونیستی نشان می دهد که تل آویو می خواهد از رویدادها و بحران های اینچنینی در منطقه به نفع خود بهره برداری کند.
عملیات خرابکارانه اخیر در نفتکش ها در دریای عمان و خلیج فارس را هم می توان در همین چارچوب تفسیر کرد. همان زمان تحلیلگران گفتند این اقدامات خرابکارانه به دست کسانی خارج از منطقه صورت گرفته است. از همان زمان به وضوح مشخص شد که رژیم صهیونیستی وارد چارچوب معادلات منطقه ای شده و می خواهد از بحران ایجاد شده در منطقه و موضع تقابلی ایجاد شده با تهران در ریاض سوء‌استفاده کند.
همانطور که می دانیم رژیم صهیونیستی در سیاست «سوء استفاده از اوضاع» بسیار ماهرانه عمل می کند، کنشگری رژیم صهیونیستی حتی در ارتباط با آمریکا و کشورهای اروپایی هم از همین الگو پیروی می کند. در شرایط کنونی هم تل آویو در ارتباط با کشورهای منطقه و خلیج فارس از این سیاست بهره می برد. تل آویو نشان داده که می تواند خودش به بحرانی تر شدن اوضاع کمک کند و از این مساله برای برقراری روابط با برخی از کشورهای خلیج فارس استفاده کند.
ایرنا: با توجه به اتهام زنی های صریح و موکد مقام های آمریکایی، آیا این روند به سمت جنگ و تقابل نظامی با ایران پیش می رود؟
صدقیان: در شرایط کنونی وقوع جنگ در منطقه بعید و دور از ذهن ارزیابی می شود. ولی کسانی در منطقه و خارج از منطقه وجود دارند که واقعا به دنبال جنگ هستند. چندی پیش سایه جنگ بر سر منطقه به شدت سنگینی می کرد. «جان بولتون» مشاور امنیت ملی آمریکا که به تازگی برکنار شد، به معنای واقعی کلمه به دنبال وقوع جنگ بود. «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر رژیم صهیونیستی هم جزو کسانی است که جنگ در منطقه را طلب می کند و می داند اگر این جنگ دربگیرد، می تواند بیشترین بهره را از آن ببرد.
حتی عربستان به دنبال تقابل بیشتر میان ایران و آمریکا است. زمانی که در سال ۲۰۱۷ ترامپ به ریاض سفر کرد و قرارداد ۴۶۰ میلیارد دلاری را با عربستان امضا کرد، این رقم به نوعی «پیش پرداخت» جنگ علیه ایران محسوب می شد. زمانی که ترامپ می خواست از برجام خارج شود، دقیقا این کلام را به کار برد که «من به عهدی که دادم، وفا کردم» البته نگفت عهد با عربستان، ولی خود این جمله گویا است. این نکته نخست بود.
نکته دوم اینکه بولتون به کمتر از جنگ با ایران رضایت نمی داد. اختلاف نظر میان بولتون و ترامپ هم در نهایت موجب برکناری بولتون شد. ترامپ فکر تجاری دارد ولی مغز جان بولتون مغز جنگ است. او از سال ۲۰۰۳ که نماینده آمریکا در سازمان ملل بود همراه با «دونالد رامسفلد» و دیگر محافظه کاران، دنبال جنگ با ایران بود و الان هم همینگونه است.
حمله به تاسیسات آرامکو موجب شده بسیاری از تحلیلگران قریب الوقوع بودن جنگ را پیش بینی کنند. ولی بنده این تحلیل که الان در شرف جنگ باشیم را دور از ذهن می دانم. آمریکا در شرایط کنونی مهیای ورود به جنگ نیست. تا ورود به مرحله رقابت های انتخاباتی آمریکا فقط چهار ماه زمان باقی مانده است و باز کردن جبهه جنگ در خاورمیانه در منطق سیاسی نمی گنجد.
ایرنا: نیروهای انصارالله مسوولیت حمله به تاسیسات نفتی آرامکو را بر عهده گرفته اند. عربستان در جنگ یمن به نوعی به بن بست رسیده و زیرساخت های خود را در معرض حمله موشک ها و پهپادهای یمنی قرار داده است. آیا این رخداد که در روند تولید و نفت عربستان اخلال ایجاد کرده می تواند پرونده جنگ یمن را از خود متاثر کند؟
صدقیان: در شرایط کنونی عربستان۲ گزینه پیش روی خود دارد.این کشور یا باید اعتراف کند راهی که در این پنج سال پیموده اشتباه بوده و باید روش کنشگری خود را از نظر سیاسی و نظامی تغییر دهد. جمهوری اسلامی ایران هم به عربستان گفته که من در این راه کمکت می کنم تا جنگ یمن خاتمه یابد. بقیه کشورها هم سیگنال هایی داده اند که حاضرند به خاتمه جنگ یمن کمک کنند.
گزینه دومی هم وجود دارد و آن اصرار به تداوم سیاستی است که طی سال های گذشته اتخاذ کرده است. ولی طی پنج سال گذشته مشخص شده این راه، حاصل و نتیجه ای به دنبال نخواهد داشت. حتی جایی برای هدف قرار دادن در داخل یمن برای عربستان باقی نمانده است. مدارس، بیمارستان ها، پایگاه ها و ... را با حملات هوایی زده اند. یمنی ها هم دیگر چیزی برای از دست دادن ندارند و فقط دارند دفاع می کنند.
بنابراین به نظرم گزینه دوم هیچ فایده ای برای عربستان ندارد. پوتین هم دیروز به عربستان گفت این جنگ نتیجه ای ندارد.
عربستان اکنون در یک دوراهی بسیار خطرناکی قرار دارد و باید تصمیم بگیرد کدام گزینه را انتخاب کند. گزینه دوم به نفع عربستان و هیچ کشور دیگری در منطقه نیست، جز رژیم صهیونیستی.
با این حال عربستان همچنان بر ادامه مسیری که طی پنج سال گذشته پیموده اصرار دارد و من بعید می دانم از جنگ یمن به نتیجه واضح و روشن برسد.
ایرنا: آینده معادلات منطقه پس از حمله پهپادی یمن به تاسیسات نفتی عربستان را چگونه پیش بینی می کنید؟
صدقیان: از ۲۰۱۱ تا الان یعنی نزدیک به ۹ سال، منطقه چند جنگ را از سر گذرانده است؛ جنگ داعش در عراق، سوریه، یمن، شمال آفریقا شامل لیبی و سودان و... . در همه این بحران ها عربستان هم نقش داشت و اتفاقا در هیچکدام از آنها ریاض به نتیجه ای نرسید.
در سال های گذشته مجموعه ای از اصلاحات در حوزه های اجتماعی و اقتصادی عربستان صورت گرفته است. ولی به رغم این تحول، هیچ اصلاحی در حوزه سیاست خارجی این کشور رخ نداده است. بنابراین به رغم این تحولات داخلی، روابط عربستان با کشورهای منطقه، کشورهای خلیج فارس، کشورهای غربی و آمریکا هیچ تغییری به خود ندیده است.
آمریکا چیزی را که عربستان می خواست، به سعودی ها نداده است. ترامپ در قبال پولی که عربستان در سال ۲۰۱۷ به آمریکا داد، برای ریاض کاری نکرده است. دیروز ترامپ توییتی منتشر کرد مبنی بر اینکه عربستان باید پول بیشتری پرداخت کند تا آمریکا از این کشور دفاع کند. منظور از این توییت این بود که اگر می خواهید ما با ایران وارد جنگ شویم، ما این کار را نمی کنیم.
طی این سال ها نه تنها روابط خارجی عربستان هیچ تغییری نکرده، بلکه حتی روابطش با بسیاری از کشورهای عربی هم مکدر شده است. امروز ریاض حتی با اردن هم روابط چندان قابل توجهی ندارد در حالیکه اردن حامی عربستان بود. در مورد مراکش هم همینطور.
وضع و روندهای منطقه به نفع عربستان پیش نمی رود. باید عربستان یاد بگیرد که میز مذاکره تنها راه حل برای ترمیم روابطش با کشورهای دیگر از جمله جمهوری اسلامی ایران است.
اصل مشکل و بحران کنونی منطقه را می توان در روابط ایران با عربستان جستجو کرد. برای حل این بحران گزینه ای غیر از میز مذاکره وجود ندارد. اعتقادی ندارم که برای مذاکره باید همه مواضع ایران با عربستان یکی باشد، اختلافات متعددی میان طرفین وجود دارد، ولی بر سر میز مذاکره می توانیم به حداقل تفاهمات برسیم و منطقه را از این منابعی که هزینه می دهد و از خونی که در یمن و سوریه و... ریخته می شود، نجات بدهیم.
تنها راه حل بحران منطقه میز مذاکره است. ما می گوییم اگر قرار است پنج سال یا ۱۰ سال دیگر به این نتیجه برسیم که میز مذاکره آخرین راه حل است، چرا امروز به این نتیجه نرسیم؟ درک این مساله برای عربستان و امنیت کل منطقه بسیار مهم و اساسی است.