به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، «دونالد ترامپ» رئیس جمهوی آمریکا قبل از ورود به کاخ سفید در سال ۲۰۱۶ از پاره کردن برجام و آغاز گفت وگوهایی تازه با ایران سخن می گفت. این رویکرد وی پس از خروج کاخ سفید از برجام با شدت بیشتری دنبال شد. وی در ماه های اخیر اما با ادعای انجام مذاکره بدون پیش شرط مسیر تازه ای را پیمود و از آمادگی خود برای گفت وگو با مقام های جمهوری اسلامی ایران سخن گفت.
تحلیلگران مسائل بین المللی اعتقاد دارند نیاز روز افزون ترامپ به کسب یک موفقیت بزرگ در عرصه سیاست خارجی موجب شده است تا وی بیش از هر زمان دیگر به مذاکره با ایران نیازمند است. ترامپ کشاندن مقام های کشورمان به میز مذاکره را برگ برنده ای بی بدیل برای بستن دهان منتقدان خود در ایالات متحده می بیند که می تواند پیروزی وی در انتخابات دور دوم ریاست جمهوری را تضمین کند.
در مقابل مقام های ارشد کشورمان بارها از غیرقابل اعتماد بودن ترامپ و بی نتیجه بودن هر مذاکره تحت فشار حداکثری کاخ سفید سخن گفته اند و آن را تا زمان بازگشت واشنگتن به توافق برجام و رفع همه تحریم ها نشدنی اعلام کردند. در همین راستا حضرت آیت‌الله خامنه‌ای صبح روز سه‌شنبه در ابتدای جلسه درس خارج فقه تلاش آمریکا برای مذاکره با ایران را ترفند این کشور برای اثبات نتیجه بخش بودن فشار حداکثری ارزیابی کرد.
رهبر انقلاب در تبیین دلایل عدم مذاکره با آمریکا در شرایط فشار حداکثری فرمودند: «اگر دشمن توانست اثبات کند که فشار حداکثری علاج کار ایران و مؤثر بر روی ایران است، ایران و ملت عزیز ما دیگر روی آسایش را نخواهند دید، چون پشت سر همه سیاست‌های مستکبرانه آمریکا این سیاست قرار خواهد گرفت و از این به بعد، هر چیزی را که قلدرانه از جمهوری اسلامی مطالبه کنند، اگر به آنها «چَشم» گفتیم، مسئله تمام است اما اگر «نه» گفتیم دوباره فشار حداکثری آغاز خواهد شد.»
حضرت آیت الله خامنه ای مذاکره با آمریکا را منوط به شرایط مشخصی کردند و فرمودند: «چنانچه آمریکا حرف خود را پس گرفت و توبه کرد و به معاهده هسته‌ای که آن را نقض کرده است، بازگشت، آن‌وقت در جمع کشورهای عضو معاهده که شرکت و با ایران صحبت می‌کنند، آمریکا هم می‌تواند شرکت کند، اما در غیر این‌صورت هیچ مذاکره‌ای در هیچ سطحی بین مسئولان جمهوری اسلامی و آمریکایی‌ها اتفاق نخواهد افتاد نه در نیویورک و نه غیر آن.»
محاسبه گری ترامپ؛ انتخابات یا چرخه خشونت؟
رسانه های غربی این سخنان رهبری را در شرایط ویژه خاورمیانه، عاملی برای سرگردانی بیشتر دولت آمریکا ارزیابی کردند و در مورد آن تحلیل های گوناگونی را ابراز داشتند.
روزنامه «گاردین» در گزارشی نوشت: آیت الله خامنه ای همه گمانه زنی ها در زمینه دیدار روسای جمهوری ایران و آمریکا را مختومه اعلام کرد و عنوان داشت هیچ گونه مذاکره ای در هیچ سطحی بین دونالد ترامپ و حسن روحانی در حاشیه نشست هفته بعد سازمان ملل در نیویورک برگزار نخواهد شد.
این روزنامه نوشت پس از آنکه درهای این نوع از دیپلماسی بسته شد، «مایک پومپئو» وزیر امور خارجه آمریکا برای گفت وگو با «محمد بن سلمان» ولیعهد به عربستان سفر کرد. وزارت امور خارجه آمریکا هدف این سفر را هماهنگی تلاش ها برای مقابله با ایران بیان کرد. گفته می شود وی پس از ریاض به ابوظبی هم می رود.
این گزارش سپس اشاره ای را به انفجار تاسیسات نفتی عربستان داشت و به صورت تلویحی آن را با تنش میان ایران و آمریکا مرتبط اعلام کرد. گاردین به نقل از «پیر نوئل» کارشناس حوزه انرژی خود افزود: عربستان در ۳۰ دقیقه همه چیزی را که به مدت ۳۰ سال اندوخته بود از دست داد. سعودی پس از این حملات ۵۰ درصد تولید خود را نیز از دست داد.
گاردین با بیان اینکه وزرای خارجه فرانسه، آلمان و انگلستان تاکنون اعلام کرده اند اطلاعاتی در زمینه مسوول انجام این حملات ندارند. طبق گزارش فوق ترامپ تا هفته گذشته خود را مایل به انجام این دیدار نشان داده بود. همزمان «مایک پنس» معاون ترامپ هم این دیدار را یکی از گزینه های واشنگتن اعلام کرد. اما ایران پی در پی اعلام کرده است تنها در صورتی حاضر به مذاکره می شود که ترامپ تحریم هایی را که پس از خروج از برجام وضع کرده است، لغو نماید. اکنون عالیرتبه ترین مقام ایرانی نیز همین نکته را اعلام کرده است.
شبکه «ای بی سی نیوز» هم همزمانی ناامیدی کاخ سفید از مذاکره مستقیم با ایران را با اتفاقات برای شرکت آرامکوی سعودی را موقعیتی سخت برای ترامپ در جهت ایجاد توازن میان سیاست ها ارزیابی کرد و این اتفاقات در شبه جزیره را بزرگترین وضعیت غیرمترقبه برای فشار حداکثری ترامپ علیه ایران توصیف کرد.
با این حال این تحولات از سوی برخی تحلیلگران نوعی آزمون برای ترامپ هم به شمار می رود. به نوشته تارنمای شکه «سی. ان. بی. سی»، رئیس جمهوری آمریکا تمایلی به درگیری با ایران ندارد اما به اعتقاد «جرالد فیشتین» سفیر سابق آمریکا در یمن، تهران در حال محک زدن دولت ترامپ است.
طبق این تحلیل ترامپ می داند که مردم آمریکا به هیچ عنوان خواستار منازعه ای تازه نیستند و به همین دلیل ایالات متحده هنوز منتظر آن است تا راهی را برای بازگرداندن ایران به میز مذاکرات پیدا کند. درحالی که مقام های کاخ سفید انگشت اتهام را به سوی ایران نشانه رفته اند، رهبر ایران در تلویزیون اعلام کرد که دولت هرگز با آمریکا گفت وگو نخواهد کرد.
به اعتقاد این دیپلمات نه تنها آمریکا بلکه عربستان سعودی هم نمی خواهند خود را درگیر جنگ کنند و به همین دلیل تاکنون ریاض از متهم ساختن کشوری خودداری کرده اند. نگرانی از اقدامات تلافی جویانه باعث می شود تا انجام هر واکنشی سخت باشد.
تارنمای نشریه «پلیتیکو» هم در گزارشی بر این باور است که ترامپ به علت عمل به وعده انتخاباتی در زمینه کم کردن از مداخلات خارجی واشنگتن تمایلی به راه اندازی جنگ با ایران ندارد. علاوه بر این وی نگران تاثیرات اقتصادی و سیاسی درگیری دوباره در خاورمیانه است. وی اگرچه پیش از این در مورد مذاکره با ایران تمایل خود را نشان داده بود اما این هفته موضوع مذاکره بدون پیش شرط با ایران را تکذیب کرد.
طبق این تحلیل نگرانی ترامپ این است که درگیری با ایران باعث گسترش تنش ها در منطقه شود. به اعتقاد دیپلمات ها در رویکردهای ترامپ در مقابل ایران تنها موضوع انتخابات ۲۰۲۰ مطرح نیست. وی به شدت نگران چرخه خشونت و اقدامات تلافی جویانه تهران است.
تحلیلگر گاردین هم با اشاره به نیاز شدید ریاض به چتر امنیتی ایالات متحده تصریح کرد «این اتفاق (در عربستان) بدون وقوع یک جنگ واقعی رخ داد؛ زمانبندی این اقدام بسیار درخشان بوده است، زیرا اگر ترامپ به فکر جنگ با ایران باشد بحران در امنیت انرژی ممکن است به مجموعه تحولاتی در حوزه اقتصاد کلان منجر شود که انتخاب دوباره ترامپ را دچار مخاطره می کند. اگر هم ایالات متحده اقدامی را انجام ندهد عربستان سعودی تحقیر می شود».