سامن باغ شهر کهن و زیبایی است که شهر زیرزمینی را در دل خود جای داده و کارشناسان میراث فرهنگی بر این عقیده اند که وسعت دستکند سامن حدود پنج هکتار باشد؛ در حالیکه گفته می شود تنها قسمت بسیار محدود و شاید حدود یک پانزدهم آن کاوش شده است و مابقی معطل اعتبار است.
قرار بود تا پایان سال گذشته مرحله نخست طرح گردشگری شهر زیرزمینی سامن برای بازدیدهای نوروزی آماده شود؛ وعده‌هایی که تا پایان تابستان ۹۸ هم به درازا کشیده شد و طبق گفته میراث فرهنگی اعتبارات این حوزه با حذف از ردیف اعتبارات متوازن در بودجه امسال با چالش مواجه شده و به یک هشتم کاهش یافته است.
با این اوصاف دستکند سامن که سال ۱۳۸۴ به طور اتفاقی در جریان حفاری‌های فیبر نوری شرکت مخابرات کشف شد و تاکنون ۶ فصل کاوش در این مجموعه انجام شده است، در انتظار جذب اعتبار برای ادامه کاوش و آماده‌سازی بخشی از این دستکند برای بازدید گردشگران منتظر خواهد ماند.
تصویری از جمجمه‌های کشف شده در شهر دستکند سامن
در حالی که به گفته کارشناسان، گردشگری حوزه ای بکر و ویژه در بین صنایع بزرگ جهان رتبه بندی و دستکندها به دلیل افزایش ماندگاری گردشگران، ظرفیتی بی نظیر شناخته می شوند، اما استان همدان هنوز نتوانسته آنگونه که باید و شاید از ظرفیت دستکندها برای جذب مخاطبان این حوزه استفاده کند.
هرچند مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان اعلام کرده است که این استان در برنامه‌ریزی منطقه‌ای، در منطقه سه آزمونه گردشگری چهار استان کرمانشاه، لرستان، همدان و ایلام است و طبق خط و مشی دولت تدبیر و امید، توجه به صنعت گردشگری محور نخست توسعه این استان بوده و فرمانداران نیز این موضوع را مد نظر قرار داده‌اند.
علی مالمیر با اشاره به جایگاه مهم دستکندهای این استان در توسعه صنعت گردشگری و جذب گردشگران، بهره‌برداری از مرحله نخست طرح گردشگری دستکند سامن را اولویت مهم امسال برشمرد و از پیگیری‌های مجدانه برای جذب اعتبارات در این زمینه خبر داد.
علی مالمیر مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان
وی با بیان اینکه دستکندهای سامن و ارزانفود در قالب یک پایگاه تعریف شده‌اند افزود: اقداماتی که برای شهر زیرزمینی سامن انجام شده، به دلیل زیرزمینی بودن این ظرفیت تاریخی، هنوز مشهود نیست.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان ادامه داد: تاکنون افزون بر ۱۰ میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال اعتبار برای دستکند سامن هزینه شده که شامل کاوش، مرمت اضطراری بدنه‌ها و جداره‌های داخلی، نورپردازی، ساخت ویترین، مرمت اسکلت‌های انسانی، تملک ساختمان ورودی برای ساماندهی ورودی دستکند و ساخت و بازسازی ساختمان ورودی است.
مالمیر گفت: برنامه‌ریزی کرده بودیم که امسال مرحله نخست دستکند سامن به بهره‌برداری برسد، اما با محدودیت اعتبار مواجه شدیم و در حال پیگیری برای جذب اعتبار از پایتخت هستیم.
وی با اشاره به تلاش نمایندگان ملایر در مجلس شورای اسلامی و اختصاص اعتبار مورد نیاز توسط فرمانداری این شهرستان برای دستکند سامن بیان کرد: هم اکنون حدود ۸۰ درصد از طرح گردشگری دستکند سامن انجام شده و حدود ۲۰ درصد آن شامل ورودی و خروجی دستکند و تجهیز باقی مانده است.
تصویری از شهر دستکند زیرمینی سامن
مالمیر گفت: بیش از ۸۵ درصد ورودی دستکند سامن آماده است و تمام توانمان را به کار می‌گیریم تا مابقی کار نیز به اتمام برسد.
وی تاکید دارد: گام مهمی که برای دستکند سامن می‌توان برداشت تا در آینده این مجموعه مغفول نماند، مشارکتی است و باید جامعه محلی سامن به ویژه شهرداری و شورای اسلامی این شهر تمام تلاششان در راستای آزادسازی عرصه این مجموعه داشته باشند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان با اشاره به اینکه بخش اعظمی از دستکند سامن زیر منازل مسکونی مردم قرار گرفته تاکید کرد: تاکنون فقط ساختمان ورودی و مشاعات را کاوش کردیم و از نظر حقوقی نمی‌توانیم زیر ساختمان‌های مردم را کاوش کنیم.
مالمیر ادامه داد: باید شرایط به گونه‌ای فراهم و طرح‌های مختلفی همچون ارایه معوض به ساکنان خانه ها ارایه شود تا بتوانیم کاوش‌های دستکند سامن را توسعه دهیم.
باید به فکر توسعه کاوش‌های دستکند سامن بود
وی افزود: چنانچه ساختمان ورودی و خروجی دستکند سامن را به‌سامان و مرحله نخست را بهره‌برداری کنیم، کار عملا متوقف می‌شود، در حالیکه باید امکان کاوش را برای مراحل بعدی مهیا کنیم.
به گفته مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان نباید تمام توان را برای افتتاح این طرح صرف کرد، بلکه باید به فکر توسعه کاوش‌های دستکند سامن بود.
وی شهر زیرزمینی سامن را جاذبه مهمی برای توسعه صنعت گردشگری و تبدیل این مجموعه به مقصد گردشگری استان و شهرستان دانست و گفت: باید با توسعه این مجموعه شاهد ماندگاری گردشگران در شهر سامن باشیم.
تصویری از شهر دستکند زیرزمینی سامن
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان با اشاره به اقدامات و تبلیغات انجام شده برای دستکند سامن طی سال‌های گذشته و برگزاری همایش بین المللی دستکندها در استان ابراز امیدواری کرد: با بهره‌برداری از دستکندهای سامن و ارزانفود، ماندگاری گردشگران را به عنوان یک شاخص کلان در حوزه گردشگری استان ارتقا می دهیم.
مالمیر با بیان اینکه دستکندها می توانند حداقل نیم روز از وقت گردشگران را به خود اختصاص دهند افزود: طی سال‌های گذشته به ویژه همزمان با برگزاری رویداد همدان ۲۰۱۸ شاهد رشد خوبی در حوزه گردشگری استان بودیم.
سامن جزو طرح‌های اقتصاد مقاومتی ملایر
با این اوصاف دستکند سامن به اندازه‌ای از اهمیت بالایی برخوردار است که جزو طرح‌های اقتصاد مقاومتی شهرستان و در اولویت تکمیل قرار گرفته است و نمایندگان ملایر در مجلس شورای اسلامی، فرماندار ویژه این شهرستان، بخشدار سامن، امام جمعه، شهرداری و شورای اسلامی این شهر نیز تمام تاکیدشان افتتاح مرحله نخست طرح گردشگری دستکند سامن و گردشگر پذیر شدن آن است.
بخشدار سامن نیز در این زمینه تاکید دارد: دستکند سامن چندین سال نیمه کاره رها شده و با وجود پیگیری‌های هر ساله، اما پیشرفت طرح نتیجه مطلوبی نداده است.
مصطفی عبدالملکی خواستار اتمام طرح گردشگری دستکند سامن و فراهم شدن امکان بازدید گردشگران از این مجموعه شد تا مردم این شهر بتوانند از سود و عواید آن بهره‌مند شوند.
در این بین شهرداری و اعضای شورای اسلامی شهر سامن نیز تمام هم و غمشان را بر تکمیل مرحله نخست طرح گردشگری شهر زیرزمینی سامن گذاشته‌اند و خواسته اول و آخرشان از میراث فرهنگی گردشگر پذیر شدن این مجموعه است.
تصویری از جمجمه‌های کشف شده در دستکند زیرزمینی سامن
با وجود تمامی اقدامات خوب انجام شده در دستکند زیرزمینی سامن و جلوگیری از تخریب و آسیب‌های احتمالی به این مجموعه که در تاریخ ۲۷ فروردین سال ۱۳۸۷ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد، امید می رود که راه طلایی ورود گردشگران به این مجموعه پُر رمز و راز هموار شود و این بستر ناب و مهیا بتواند روی خوشش را به گردشگران نشان دهد.
گزارش از: معصومه موسوی
۷۵۲۸/۲۰۹۰