به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ ساعت ۱۲ روز ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ خورشیدی ۱۹۲ فروند هواپیمای جنگنده نیروی هوایی رییم بعث، به طرف اهدافشان در خاک ایران به پرواز در آمدند. در همین لحظه صدام در حالی که چفیه قرمز رنگ به سر داشت و نوار فشنگ به دور کمر خود بسته بود، بی آنکه درجات نظامی اش را نصب کرده باشد، وارد اتاق عملیات شد. عدنان خیر الله وزیر دفاع به او چنین گفت: سرور من! جوان ها ۲۰ دقیقه قبل به پرواز در آمدند. صدام به او پاسخ داد: تا نیم ساعت دیگر کمر ایران خواهد شکست اما با وجود حمایت های همه جانبه قدرت های بزرگ از رژیم بعث این خیال باطل عملی نشد و ایران بعد از هشت سال جنگ نابرابر سرافراز پای میز مذاکره نشست.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت هفته دفاع مقدس، روزشماری از برخی حمله های هوایی رژیم بعث به ایران را بررسی و محوریابی کرده است.
آغاز حمله هوایی به ایران در ۱۳۵۹ خورشیدی
رژیم بعثی در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ خورشیدی با بمباران فرودگاه مهرآباد تهران و عبور دادن نیروهای ارتش خود از مرز و ورود به خاک ایران، رسماً علیه ایران اعلام جنگ داد(۱). پس از آن به فاصله کمی چند میگ عراقی به فرودگاه بوشهر حمله کردند و قسمتی از باند و چند ساختمان آن را تخریب کردند. همچنین با تجاوز به باند فرودگاه، سیلو را بمباران کردند(۲). تانک و ذخیره نفت شماره ۵۱۲ پالایشگاه آبادان در اثر اصابت گلوله توپخانه در این روز مشتعل شد، به علاوه ترمینال خرمشهر و تاسیسات دریایی آن و فرودگاه آبادان زیر آتش توپخانه دشمن قرار گرفت و خسارت زیادی به آنها وارد آمد(۳). همچنین از ساعت ۱۴ و پنج دقیقه در منطقه دهلران و نفت شهر نیز علاوه بر اینکه واحدهای بهرهبرداری نفت به صورت کامل به دست دشمن افتاده بود، تعداد چهار دکل حفاری نیز منهدم شد و به غارت رفت و تعدادی از شهید و اسیر شدند(۴).
یکم مهر
اسکله های آبادان زیر آتش دشمن قرار گرفت. قسمت هایی از پالایشگاه و تعدادی از مخازن نفت در آتش سوختند.
دوم مهر
شرکت شیمایی رازی در بندر امام خمینی و مخزن نفت و گاز در خارک مورد اصابت موشک قرار گرفت(۵). ساعت ۱۱ و ۳۰ دقیقه هواپیماهای دشمن به ناو نفتی که در بندر امام خمینی بود، تک زدند و به ایستگاه راه آهن بندر نیز آسیب وارد کرد. در همین روز ساعت ۱۵ پالایشگاه آبادان و تأسیسات خرمشهر در زیر ضربات سنگین توپخانه دشمن قرار گرفت ۲ فروند میگ عراقی به جزیره خارک تک زدند و به یک مخزن نفت و تأسیسات پتروشیمی آن آسیب وارد ساختند(۶). اهواز در ساعت پنج و ۳۰ دقیقه مجدداً مورد تک هوایی قرار گرفت و به تأسیسات صنایع فولاد، خساراتی وارد شد(۷).
سوم مهر
نقاط مختلف آبادان از جمله بیمارستان ها، پالایشگاه و اسکله ها و دیگر تاسیسات شهر در این روز بمباران شدند و تعداد زیادی کشته و مجروح شدند(۸). بخشی از پالایشگاه آبادان در اثر اصابت موشک های عراقی دچار آتش سوزی شد. ظهر این روز کارخانه گوگرد در۳۰ کیلومتری مسجدسلیمان مورد حمله یک میگ قرار گرفت و لوله گاز سمی کارخانه منفجر شد(۹).
حمله های هوایی ۱۳۶۰ خورشیدی
۲۳ فروردین
در این روز ۶ فروند ناوچه جنگی عراق با حمایت هواپیماها و ۲ فروند هلی کوپتر به حوزه نفتی اردشیر در آب های خلیج فارس حمله کردند(۱۰).
۶ اردیبهشت
در ساعت ۱۲ و ۴۵ دقیقه بار دیگر هواپیماهای رژیم بعثی آبادان را بمباران کردند که در نتیجه چندین ترانس تقویتی برق و انبار پروژه دی. ام یارد و چند منزل مسکونی دچار آتش سوزی شد(۱۱).
حمله های هوایی ۱۳۶۲ خورشیدی
رژیم بعثی در ۱۳۶۲ خورشیدی با صدور اعلامیه شماره ۱۰۰.۸۲ اعلام کرد که تعدادی از بنادر ایران واقع در خلیج فارس را محاصره دریایی کرده و به کشتی های دول بیطرف که عقبه ورود یا خروج از آنها را داشته باشند حمله خواهد کرد(۱۲).
پنجم تیر
هواپیماهای عراقی جزیره خارک را بمباران کردند که به دکل های برق و دستگاهای کنترل کننده آسیب رسید و لوله های انتقال دهنده نفت به اسکله آتش گرفت(۱۳).
۱۲تیر
قسمتی از تاسیسات پالایشگاه آبادان در اثر اصابت جنگنده های عراقی دچار آتش سوزی شد و ۹تن از اهالی شهید شدند(۱۴).
۱۸ مرداد
اسکله بندر ماهشهر مورد اصابت راکت هلی کوپتر عراقی قرار گرفت که یکی از کشتی ها پس از آتش سوزی غرق شد(۱۵).
حمله های هوایی ۱۳۶۳ خورشیدی
همزمان با سال چهارم جنگ تحمیلی حمله هایی هوایی رژیم بعثی به خاک ایران ادامه داشت اما دامنه آنها فروکش کرده بود و چند حمله صورت گرفت.
چهارم تیر
اسکله آذرباد جزیره خارک و نفتکش الکسانه راکریف مورد حمله هواپیماهای دشمن قرار گرفت و به علت نشت اسکله های ۱۱و۱۲و اتاق کنترل دچار آتش سوزی شد که در این حمله هوایی۸۰ درصد خسارت به اسکله ۱۱وارد شد(۱۶).
هشت مرداد
منطقه مهرگان درساعت ۵ و ۱۵ دقیقه مورد حمله هوایی هواپیماهای عراقی قرار گرفت. در این حمله سکوی چاه های نفت نوروز شماره ۱۴و۱۵بمباران و خساراتی به آن وارد شد(۱۷).
۲۲ بهمن
عراق در طول جنگ تحمیلی تاسیسات نیروگاه اتمی را در بوشهر مورد هدف حمله موشکی خود قرار داد. در این روز حملات زیادی را به نیروگاه تدارک دیده بود. طی این حملات تعدادی از کارشناسان نیروگاه کشته و زخمی شده و خسارات قابل توجهی به نیروگاه وارد آمده و دیوار بتونی آن آسیب دیده است(۱۸).
۲۳ بهمن
حدود ساعت ۱۹هواپیماهای عراقی به نیروگاه اتمی بوشهر حمله کردند. در این حمله به سایت نیروگاه آسیب وارد شد و یک تَن سرباز از نیروی دریایی ارتش به شهادت رسید(۱۹).
حمله های هوایی ۱۳۶۴ خورشیدی
۱۰ تیر
در ساعت ۱۱ و ۱۵ دقیقه ۶ هواپیمای جنگنده دشمن تاسیسات مخابراتی صدا وسیما را در نواکره کرند بمباران کردند که در نتیجه ساختمان و دکل و دستگاه های مخابراتی آن آسیب دید(۲۰).
۱۲ مهر
در پی تهاجم هواپیماهای عراقی به منطقه اقتصادی کشت و صنعت کارون در حومة شوشتر ۲۴ غیر نظامی شهید و ۱۸۵ تن مجروح شدند(۲۱).
۲۳ آبان
در ساعت ۱۴ و ۵۵ دقیقه کلیدخانه اصلی نیروگاه سد دز مورد حمله ۲ فرورند از هواپیماهای عراقی قرار گرفت و بر اثر پرتاب چهار بمب خساراتی به کلیدخانه وارد شد و بر اثر آن کلیه واحدهای نیروگاه و چهار خط انتقال نیرو در سد دز از مدار خارج شد(۲۲).
حمله های هوایی ۱۳۶۵ خورشیدی
۲۳تیر
در ساعت ۸ و ۵۲ دقیقه ۲ فروند هواپیمای دشمن در جزیره خارک چهار بمب به طرف تاسیسات نفتی پر تاب کردند که به تعدادی از لوله های نفتی خساراتی وارد شد(۲۳).
۲۶تیر
امروز دشمن تاسیسات جزیره خارک و اسکله های شهر فاو در را مورد حملات هوایی قرار داد(۲۴).
چهارم مرداد
تهاجم هوایی به نیروگاه رامین اهواز و خسارت جزئی. همچنین هواپیماهای دشمن جاده اهواز-خرمشهر را در منطقه پادگان حمید بمباران کردند، که در نتیجه آن ۶ تن شهید و قسمتی از جاده تخریب شد(۲۵).
۲۱ مرداد
هواپیماهای عراقی برای نخستین بار پایانه نفتی سیری را که در ۹۰۰کیلومتری نزدیکترین پایگاه هوایی قرار دارد، بمباران کردند و سه نفت کش اجاره ای ایران را با بمب های هدایت شونده لیزری فراسوی هدف قرار دادند که یکی از آن ها به طور کامل سوخت. حمله عراق به خارک موجب وارد آمدن خسارت سنگینی شد و قدرت صدور نفت از آن جزیره را از ۹درصد کل صادرات نفتی ایران به کمتر از ۵۰ درصد تقلیل داد(۲۶).
۲۵ مرداد
در این روز نیروگاه سد دز مورد حمله هوایی قرار گرفت، ۲ هواپیمای عراقی چهار بمب به طرف تأسیسات سد پرتاب کردند و خساراتی به بار آوردند(۲۷). در این روز نیز هواپیماهای عراقی سد شهید عباسپور در مسجد سلیمان و سد دز در دزفول را بمباران کردند که در اثر آن خسارت هایی به تاسیسات فنی سد عباسپور وارد آمد و با توجه به خسارت های قبلی، تولید این نیروگاه ۱۰۰۰مگاواتی عملاً متوقف شد(۲۸).
حمله های هوایی ۱۳۶۶ خورشیدی
۲۶ فروردین
در این روز نیروگاه اتمی بوشهر در چند نوبت توسط جنگندههای عراقی هدف بمباران قرار گرفت. و خسارت دید(۲۹).
۲۶ مرداد
هواپیماهای عراق چند مرکز صنعتی از جمله کارخانه کاغذسازی هفت تپه، تاسیسات نفتی اهواز، کارخانه کشت و صنعت کارون را هدف حملات هوایی قرار دادند(۳۰). تأسیسات نفتی واحد بهره برداری شماره یک و ۲ اهواز نیز در ساعت ۱۴ هدف بمباران هواپیماهای عراقی قرار گرفتند(۳۰).
۱۰ شهریور
چهار جنگنده عراقی مرکز صنعتی، کارگری ذوب آهن اصفهان را بمباران کردند در این حملات به بخش هایی از انبار تجهیزات کارگاه ریخته گری، موتور آبرسانی از انبار ماشین آلات، کارگاه ماشین آلات ساختمانی و انبار تجهیزات ذوبآهن خساراتهایی وارد آمد(۳۱).
۱۱ شهریور
پنج فروند هواپیمایی دشمن، پست انتقال نیروی انجریک در ۲۰کیلومتری شرق اراک و کارخانه هپکو را بمباران کردند. در این حمله به بخش هایی از پست انتقال نیرو و انبار کارخانه و گارگاه های تولیدی هپکو خسارت هایی وارد شد و یک تن به شهادت رسید(۳۲).
۱۸ شهریور
نیروی هوایی عراق در این روز شرکت هپکو و آذر آب اراک را بمباران کردند(۳۳).
۲۶ شهریور
در ادامه حملات هوایی عراق یک مجتمع صنعتی در اصفهان، تأسیسات نفت آغاجری و منطقه نفتی بهرگان مورد حمله هوایی قرار گرفت(۳۴).
۲۸ شهریور
هواپیماهای عراقی به تاسیسات نفتی رازان و ازنا در لرستان حمله کردند که بر اثر آن تاسیسات برقی-تلمبه خانه، توربین های تلمبه خانه، چهار مخزن بزرگ سوخت و بخش هایی از تاسیسات اداری از بین رفت. جاده کمربندی کرمانشاه مورد اصابت بمب قرار گرفت(۳۵).
۲ مهر
در ساعت ۱۱ و ۴۵ دقیقه ۱۲ هواپیمای عراقی با پرتاب هشت راکت کلید خانه سد دز خسارت بسیاری به این بخش از نیروگاه سد وارد کردند. در این حمله منبع آب شهرک سد دز نیز مورد اصابت واقع شد(۳۶).
در ساعت ۱۱ و ۵۰ دقیقه نیز ۲ هواپیمای دشمن کلید خانه نیروگاه سد دز شهید عباسپور را هدف هشت راکت قرار دادند که خسارت زیاری به این تاسیسات وارد شد(۳۷).
۱۳ مهر
هواپیماهای عراقی علاوه بر حمله به نفتکش ها، جزیره لاوان و جزیره فارسی را هم بمباران کردند(۳۸).
۱۸مهر
ساعت ۹ و ۴۵ دقیقه هواپیماهای عراقی به پالایشگاه گاز بیدبلند آغاجری بمب های پرتاب شده به محوطه پالایشگاه اصابت کرد و خساراتی به آن تاسیسات وارد شد و انبار کالاهای پالایشگاه دچارآتش سوزی شد(۳۹).
۲۹ آبان
در ساعت ۱۰ و ۳۰ دقیقه نیروگاه اتمیی بوشهر به وسیله هواپیماهای عراقی بمباران شد(۴۰).
حمله های هوایی ۱۳۶۷ خورشیدی
دوم خرداد
بر اثر حملات عراق به نفت کش های مستقر در اسکله نفتی لارک نفت در مقیاس عظیم به دریا نشست کرد و موجب تلف شدن میلیون ها نوزادماهی لارو و میگو شد(۴۱).
برطبق برخی آمار ارائه شده از طرف پژوهشگران، مراکز صنعتی کشور در طی ۸ سال جنگ تحمیلی ۲۹۰ بار مورد حملات دشمن واقع شده که حدود ۶ درصد از حملات رژیم بعثی را به خود اختصاص داده است. حمله به این مراکز جدا از ایجاد خسارتهای فراوان در حوزه اقتصادی، باعث بیکاری زیادی در شهرها و کشور شد(۴۲).
منابع
۱- حسن زاده، فرهاد خرامان، مصطفی و دیگران، (۱۳۸۵)، حماسه ایران تاریخ هشت سال دفاع مقدس، تهران، نشر لک لک، ص۱۱۸.
۲- خبر گزاری پارس، نشریه ویژه بولتن روزانه، ۱۳۵۹.۰۷.۰۱
۳- روزنامه صبح کیهان، ۱۳۵۹.۰۷.۰۱
۴- سنگر نفت، پیشانی دفاع مقدس، ماهنامة اکتشاف و تولید، شماره ۸۲، ۱۳۹۰، ص۱.
۵- سند شماره ۰۰۰۸۷۳استانداری خوزستان، گزارش های روز.
۶- معینوزیری، نصرت الله، (۱۳۸۵)، تحلیلی بر وقایع صحنه عملیات خوزستان در سال اول جنگ، تهران، سازمان حفظ و نشر ارزش های دفاع مقدس آجا، صص۶۶-۶۷.
۷- برزگر، برزگر، علیرضا، (۱۳۷۹)، روز شمار جنگ تحمیلی عراق با جمهوری اسلامی ایران، تهران، سروش انتشارات صداوسیما، ص ۸۹ .
۸- سند۹۰۴... سپاه اهواز و شاجا اسناد۳۴۵۲۲ ، ۳۴۵۲۳.
۹- گزارش های روز، استانداری خوزستان، ۳ آبان ۵۹ سند۰۰۱۲۳۷۶ .
۱۰-حسن زاده، ص۲۱۱.
۱۱-گزارش نوبه‌ای عملیاتی، سند شماره‌های ۷۴ ـ ۷۶.
۱۲-حماسه مقاومت، (۱۳۶۸)، معاونت فرهنگی و تبلیغاتی ستاد فرماندهی کل قوا، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ص ۸۳.
۱۳-دفتر سیاسی سپاه پاسداران، رویدادها، شماره هشت، ۱۳۶۱.۰۴.۰۵، ص۷.
۱۴-روزنامه کیهان، ۱۳۶۱.۰۴.۱۳، ص۴.
۱۵-سند شماره ۱۶۸۳۴۲، مرکز مطالعات، نشریه هفتگی شماره ۱۳۱-۱۷، اداره دوم، ۱۳۶۱.۰۵.۳۰، ص۱۶.
۱۶-روز شمار دفاع مقدس استان بوشهر(۱۳۸۵)، ج۴، ناشر بقیة العتره.
۱۷-ایزدی، ایزدی، یدالله، (۱۳۹۲)، دوره چهارم جنگ شهرها علیه، فصلنامه تخصصی مطالعات دفاع مقدس، سال دوازدهم، شماره چهل و پنجم، ص۷۷.
۱۸-حماسه مقاومت، ص۸۹.
۱۹-سند شماره ۲-۱۰۸۹۶، دفتر فرماندهی منطقه جنوب دورنگار۱۳۶۳.۱۱.۲۴.
۲۰-سند شماره ۹۶۳۱، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش نوبه ای عملیاتی، قرارگاه خاتم، شماره ۵، ۱۳۶۴.۰۵.۰۱.
۲۱-انصاری، مهدی و یحیی فوذی، (۱۳۸۰)، روزشمار جنگ ایران و عراق، ماجرای مک فارلین، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، ج ۴۴، ص ۱۵۱.
۲۲-روابط عمومی سد و نیروگاه دز، (۱۳۶۷)، خلاصه وضعیت بمباران‌ها، بی‌جا، بی‌نا، نامة شماره ۶.۲.
۲۳-سند شماره ۱۴۹۲۱، مرکز مطالعات وتحقیقات جنگ :گزارش نوبه ای اطلاعاتی داخلی سپاه، ۱۳۶۵.۰۴.۳۱، ص۶.
۲۴-سند شماره۱۴۹۲۱مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ به گزارش نوبه ای اطلاعاتی شماره یک، ۱۳۶۵.۰۵.۱۸، ص۱۱.
۲۵-سند شماره ۱۴۹۷۵، مرکز مطالعات ...گزارش نوبه ای اطلاعاتی شماره ۱۴۸۱، ۱۳۶۵.۰۵.۰۵، ص۶.
۲۶-تهامی، سید مجتبی، بهمنی، محمد و دیگران (۱۳۸۰)، سیاست آمریکا در قبال ایران طی دوره جنگ تحمیلی، تهران مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی، ص۲۴۶
۲۷-خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره ۱۵۰، ۱۳۶۵.۰۵.۲۶، ص ۵.
۲۸-روزنامه کیهان، ۱۳۶۵.۰۵.۲۶، ص۱۸.
۲۹-همان، ص ۹۴.
۳۰-خبرگزاری جمهوری اسلامی گزارش های ویژه، نشریه شماره۱۵۱، ۱۳۶۶.۰۵.۲۷، اهواز خبرگزاری جمهوری اسلامی.
۳۱-سند شماره ۲۹۰۱۷، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ؛ گزارش نوبه ای اطلاعاتی شماره ۲۲نزاجا-معاونت اطلاعات و عملیات، ۱۳۶۶.۰۶.۰۳، ص۱۱.
۳۲-سند شماره ۴۶۱۴۶، مرکز مطا لعات وتحقیقات جنگ از فرمانده نیروی هوایی سپاه پاسداران، به فرمانده کل کل سپاه پاسدران، ۱۳۶۶.۰۶.۱۰.
۳۳-خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش های ویژه، نشریه شماره۱۷۴، ۱۳۶۶.۰۶.۱۹، ص۷.
۳۴-خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، گزارش ویژه، نشریه شماره۱۸۲، ۱۳۶۶.۰۶.۲۷، ص۵.
۳۵-سند شماره ۹۷۶۲۰۰، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ از دفتر نمایندگی امام در کردستان به دفتر نمایندگی امام در سپاه، دفتر سیاسی ۱۳۶۶.۰۷.۱۳.
۳۶-سند شماره ۱۰۲۶۵، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ از سپاه چهارم بعثت باختران-اطلاعات، به ستاد مرکزی سپاه _معاونت اطلاعات، ۱۳۶۶.۰۷.۱۸.
۳۷-سند شماره ۲۹۴۰۶۶، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ هنگ ژاندارمری اهواز، رکن۳، ۱۳۶۶.۰۷.۰۲.
۳۸-سند شماره ۹۷۶۱۴، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سماجا ۲-معاونت اطلاعات، به سماجا ۳-مرکز فرماندهی، ۱۳۶۶.۰۷.۱۳.
۳۹-خبرگزاری جمهوری اسلامی، شماره۱۹، ۱۳۶۶.۰۷.۲۰، ص ۵.
۴۰-کیهان، ۱۳۶۶.۰۸۳۰، ص۲.
۴۱-همان، ۲ خرداد ۱۳۶۷.
۴۲-رحیمی، زهرا، (۱۳۸۸)، بررسی آثار و تبعات جنگ شهرها در ایران، فصلنامه تخصصی مطالعات دفاع مقدس، سال هشتم، شماره سی و یکم، ص ۶۱.