با سه واژه پرکاربرد در نقشه‌برداری آشنا شوید

Spatial، geospatial و geographic سه واژه‌ای هستند که در حوزه نقشه‌برداری و علوم ژئوماتیک بسیار به‌کار می‌روند، اما وجوه تمایز یا شباهت‌های این واژه‌ها چیست؟ در سطح جهان، از سه صفت  spatial، geospatial و geographic در حوزه نقشه‌ و اطلاعات مکانی برای توصیف «منتسب بودن به موقعیت و مکان» استفاده می‌شود.

به‌کارگیری هر کدام از این واژه­‌ها ریشه در زمینه­‌های فرهنگی مناطق مختلف جهان داشته و مردم آن مناطق استنباط خاص خود را از آن دارند. به عنوان مثال، واژه spatial که در زبان انگلیسی مفهوم «مکانی» را می‌­دهد و بیشتر در مناطق آمریکا و اقیانوسیه کاربرد دارد، در زبان فرانسه، مفهوم « فضای خارج از جو زمین» را تداعی می­‌کند.

در اروپا و آمریکا، واژه geographic  زمانی رایج‌تر بود و مردم از آن همان مفهوم مکان را برداشت می­‌کردند، در حالی که ترجمه تحت­‌الفظی این واژه به زبان­های دیگر ممکن است مفهوم خود را از دست بدهد. مانند GIS، که در فارسی اشتباهاً « سامانه اطلاعات جغرافیائی» ترجمه می‌شد، در حالی که ترجمه صحیح آن «سامانه اطلاعات مکانی» است، زیرا که وجه متمایز کننده این سامانه با سایر سامانه‌های اطلاعاتی در تحلیل‌های مکانی آن است.

در نهایت، واژهgeospatial  برای رفع این ابهامات بوجود آمد، اما یکپارچگی در بکارگیری آن در سطح جهان هنوز وجود ندارد، به طوری که بعضاً دیده شده که در یک کشور از هر سه واژه، بسته به وضعیت، استفاده می‌شود. به عنوان مثال، بکارگیری عبارت geospatial technologies در آمریکا جا افتاده است، اما ( National Spatial Data Infrastructure (NSDI که واژه ابداعی خودشان از دهه ۱۹۹۰ بوده همواره جایگاه خود را دارد. این در حالی است که در بعضی از متون در جاهای دیگر دنیا، مخفف National Geospatial Data Infrastructure (NGDI) نیز مشاهده شده است. با ایجاد اتحادیه اروپا و مطرح شدن طرح  ( Infrastructure for Spatial Information in Europe (INSPIRE، واژه spatial در آنجا نیز گسترش بیشتری یافت. 

سازمان ملل متحد از واژه geospatial  استفاده می‌کند و نام کمیته تخصصی ذیربط ( Committee of Experts on Global Geospatial Information Management (UN-GGIM است، اما واژه‌ بکار گرفته شده در SDI همان spatial است.    

به هر حال، مفهوم محوری و عمومی مورد نظر این سه صفت، «منتسب بودن به موقعیت و مکان» است و برای جلوگیری از ابهام در مقدمه بعضی از متون ذکر می‌کنند که این سه واژه مترادف گرفته شده‌­اند تا از ابهام جلوگیری شود.  

در ایران نیز، فرهنگستان زبان و ادب فارسی سه واژه مورد نظر را مترادف هم فرض کرده و همه را معادل واژه «مکانی» تصویب کرده است. بنابراین، شاهد به‌ کارگیری واژه‌هایی چون، زیرساخت داده مکانی، سامانه اطلاعات مکانی، فناوری­‌های مکانی (یا مکان محور)، پایگاه داده مکانی و غیره هستیم.