محمدعلی مجتهدی در اول مهرماه سال ۱۲۸۷ در شهر لاهیجان، از شهرهای بنام و کهن استان گیلان به دنیا آمد. با وجودی‌که پدرش تاجر ابریشم کالایی که در آن روزها رونق بسیار و نقش مهمی در تجارت و مبادلات اقتصادی ایفا می کرد بود ، تمایل چندانی به تحصیل علم از سوی فرزندش نداشت و یا اجازه تحصیل در شهرهای دیگر را نمی داد با این حال؛ محمدعلی هفت ساله در مدرسه حقیقت لاهیجان کسب علم و دانش را آغاز کرد و حدود پنج سال بعد و به دنبال بروز برخی نا آرامی ها در گیلان که با نهضت جنگل و قیام استبدادستیزانه میرزاکوچک خان جنگلی، بی ثباتی هایی را در این استان به وجود آورده بود ، وقفه ای در روند علم آموزی او ایجاد شد.
پس از برقراری ثبات نسبی سیاسی در کشور، محمدعلی ۱۷ ساله با استفاده از ارثیه مادری، به تهران عزیمت کرد و تحصیلات ابتدایی مقطع دبیرستان را در دارالمعلمین مرکزی و سپس سال های پایانی را در مدرسه شرف گذراند و با کسب رتبه قبولی در اعزام محصل به فرانسه، راهی اروپا شد و یک سال در مدرسه بلز پاسکال در شهر کلرمون به تقویت زبان فرانسوی پرداخت و پس از آن وارد دانشگاه لیل شد و لیسانس مکانیک را طی سه سال به دست آورد.
محمدعلی مجتهدی در مکانیک استدلالی بین تمام هم دوره ای هایش، عنوان اول را به دست آورد و بهترین دانشجو و طی سال های ۱۳۱۴ تا ۱۳۱۷ موفق شد مدرک فوق لیسانس خود را نیز دریافت کند و پس از آن نیز دوره دکترا در دانشگاه سوربن آغاز و روی پایان نامه ای با عنوان حل برخی مسائل مکانیک مایعات تحقیق کرد.
امتیاز شایان افتخار که بالاترین امتیاز برای تصویب دکترا بود، به او داده شد و دکتر مجتهدی در سن سی سالگی به ایران بازگشت و دانشیار ریاضی دانشکده علوم و دانشسرای عالی شد.
مجتهدی در سال۱۳۲۰ پس از پایان سربازی، ضمن تدریس در دانشکده فنی دانشگاه تهران، در دبیرستان البرز نیز صاحب مسئولیت شد. این دبیرستان در سال ۱۲۵۴توسط دکترساموئل جوردن تاسیس شده بود.
وی سه سال بعد و از مردادماه سال ۱۳۲۳ به مدیریت دبیرستان البرز برگزیده شد و او این مدرسه را به بهترین و مشهورترین مدرسه ایران تبدیل کرد. مجتهدی ۳۴ سال مدیر این دبیرستان بود و بسیاری از دانشمندان و مشاهیر علمی کشورمان را تربیت کرد. او در سال ۱۳۴۰ همزمان با ریاست دبیرستان ، ریاست دانشگاه شیراز را نیز بر عهده گرفت و همچنین در آذرماه سال ۱۳۴۱ به مدت سه سال رئیس دانشگاه پلی‌تکنیک (امیرکبیر) تهران شد و در آبان ماه سال ۱۳۴۴ مسئول تأسیس دانشگاه صنعتی شریف شد و این دانشگاه طی ۱۱ ماه بعد یعنی از اول مهرماه سال ۱۳۴۵ شروع به فعالیت کرد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مجتهدی از مهندس بازرگان نخست‌وزیر وقت خواست تا فرد دیگری را به جای او در دبیرستان البرز منصوب کند تا بتواند برای معالجه چشمش به خارج از کشور برود. وی بعدها نیز دچار نارسایی قلبی شد و پس از پشت سر گذاشتن سه بار سکته قلبی، در سال ۱۳۷۶ در شهر نیس فرانسه رخت از دنیا بست و در همان شهر به خاک سپرده شد.
سوابق و یادگارهای ماندگار
عضویت در کمیسیون علمی و فرهنگستان از سال ۱۳۱۷ تا ۱۳۲۰ ، ریاست دبیرستان البرز، عضویت رسمی شورای عالی فرهنتگ از سال ۱۳۲۳ ، مدیریت کل اداری و آموزشی وزرات فرهنگی در سال تحصیلی ۱۳۲۵ و ۱۳۲۶ ، سرپرستی محصلان ایرانی در فرانسه در اسفندماه سال ۱۳۳۹ ، ریاست دانشگاه شیراز، ریاست دانشگاه صنعتی پلی تکنیک تهران، نیابت تولیدت دانشگاه شریف و ریاست دانشگاه شهید بهشیتی از بهمن ماه سال ۱۳۴۶ تا مردادماه سال ۱۳۴۷.
در میان همه این سوابق، ۳۴ سال خدمت در ریاست دبیرستان البرز درخشان تر است. مجتهدی در زمان خدمت در دبیرستان البرز، جان نثاری های بسیاری در راه ارشاد جوانا ایران انجام داد و او از نقل است که معتقد بود جوانانی که از این دبیرستان فارغ التحصیل می شوند، باید به اتکای به نفس، نظم و انضباط نیز آراسته باشند.
مجتهدی از طرف وزارت فرهنگ و نخست وزیران وقت تقدیرنامه های متعدد دریافت داشته و با تصویب شورای عالی فرهنگ به دریافت نشان درجه اول فرهنگ نائل شده ضمن اینکه از طرق وزارت فرهنگ فراسنه نیز نشان هایی دریافت داشته است.
بنیاد نخبگان استان تهران، مهرماه سال گذشته مراسم نکوداشت مقام فرهنگی و آموزشی محمد علی مجتهدی را برگزار کرد.
در سال ۱۳۹۴ نیز بنیاد محمدعلی مجتهدی گیلانی توسط هیأت مؤسسی متشکل از علاقمندان و دانش‌آموختگان دبیرستان البرز و دانشگاه صنعتی شریف در تهران پایه‌گذاری شد. استفاده از تجربیات دانش‌آموختگان و علاقه‌مندان به مکتب مجتهدی برای افزایش سطح معلومات دانش‌آموزان دبیرستانی و دانشجویان دانشگاه‌ها، ارتقاء سطح دانش و بینش عمومی و اعتلای فرهنگ و هنر کشور، اشاعه فرهنگ و هنر اصیل ایرانی و اسلامی، تلاش برای سازماندهی دانش‌آموختگان و دست‌پروردگان دکتر مجتهدی در مراکز آموزشی وابسته، اعطای جایزه و نشان علمی، فرهنگی و آموزشی بنیاد به دانش‌آموختگان آموزش متوسطه و عالی، اعطای بورسیه و حمایت‌های مالی از علاقه‌مندان، دانش‌آموختگان و نخبگان آموزش متوسطه و عالی کشور برای اعتلای اهداف علمی، فرهنگی و هنری بنیاد، تأسیس، تجهیز، حمایت مالی و معنوی مراکز فرهنگی، هنری و آموزشی و وقف عام به نام بنیاد، همکاری با مقامات کشوری، استانی و محلی به‌منظور ایجاد مجتمع و موزه فرهنگی، هنری و آموزشی برای ارتقاء سطح فرهنگی مردم از اهداف تأسیس بنیاد ذکر شده است.
۷۲۹۶/۲۰۰۷/