به گزارش گروه نشریات خبری ایرنا، اکنون با گذشت تقریبا ۹ سال از پرداخت یارانه نقدی ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی در ۱۰۳ مرحله به مشمولان، ۷۸ میلیون از جمعیت کشورمان یارانه نقدی دریافت می کنند و دولت هر ماه به حساب سرپرست خانوار این جمعیت ۳۴ هزار میلیارد ریال یارانه واریز می کند اما براساس قانون بودجه، امسال باید یارانه سه دهک بالای درآمدی از فهرست یارانه بگیران حذف شوند.
از همین رو هیات دولت در مصوبه ای در تیر سال جاری، دستگاه های مربوطه را موظف به شناسایی این دهک ها کرد و حالا طبق گفته علی ربیعی سخنگوی دولت قرار است از مهر ماه یارانه ۲۰۰ هزار خانوار یعنی جمعیت حدود ۸۰۰ هزاری نفر قطع و به تدریج نسبت به شناسایی و حذف سه دهک با درآمد بالا از فهرست یارانه اقدام شود.
بررسی امروز (اول مهرماه) روزنامه ها، خبرگزاری ها و تارنماهای داخلی نشان می دهد که حذف سه دهک بالای درآمدی از یارانه‌ها در فضای رسانه ای کشور با اما و اگرهای فراوانی همراه است به گونه ای که رسانه های اصلاح طلب به بررسی ملاک ها و شیوه های تشخیص این دهک ها پرداخته و تاکید کردند: منابع آماری در اختیار دولت چندان قابل اتکا نیست و با ضریب خطای قابل ملاحظه‌ای همراه است به طوری که تنها در یک نمونه، میان آمارهای بانک مرکزی و مرکز آمار در بحث هزینه ناخالص خانوار ۲۰ درصد اختلاف وجود دارد.
رسانه های اصولگرا نیز از تذکر مجلس به دولت در خصوص حذف یارانه دهک های نیازمند خبر داده و نوشتند: بسیاری از افرادی که در چند روز گذشته یارانه آنها حذف‌شده، تحت پوشش بهزیستی و کمیته امداد بوده اند و این امر باعث اعتراض مردم شده است که این موضوع به دلیل عدم اطلاعات و آمار کافی دولت در خصوص پایش یارانه‌هاست.
یارانه های پنهان موضوع دیگری است که هر دوطیف رسانه ها به آن پرداخته و طیف رسانه ای وابسته به اصلاح طلبان تاکید کردند: وقتی سخن از پرداخت یارانه‌های پنهان به مردم می‌شود، خیلی‌ها باور ندارند که دولت به غیر از یارانه نقدی ۴۵ هزار تومانی که احتمال دارد هر زمان متوقف شود، یارانه دیگری هم برای کنترل سطح عمومی قیمت‌ها و کاهش فشار اقتصادی به اقشار مختلف جامعه، پرداخت می‌کند.
رسانه های اصولگرا نیز در این خصوص نوشتند: مردم و عموم جامعه از این یارانه‌ها که در حوزه‌های مختلف انرژی، آب، برق، گاز و مانند این‌ها هستند خبر ندارند و اصلاً در جریان پرداخت این مبالغ که به صورت پنهان انجام می‌شود، نیستند.
ملاک ها و شیوه های تشخیص دهک ها
روزنامه آرمان‌ملی در مطلبی نوشت: سخنگوی ستاد اجرایی تبصره ۱۴ قانون بودجه کشور از حذف گام به گام یارانه پردرآمدها سخن گفته و اضافه کرده است که در گام ابتدایی، وضعیت ۲۰۰هزار خانوار یعنی تقریبا۸۰۰هزار نفر را بررسی و یارانه آنها را حذف می‌کنیم. از سوی دیگر یارانه شهریورماه برخی افراد واریز نشده که بر اساس اظهارات حسین میرزایی، این جمعیت کاندیدای حذف از دریافت یارانه هستند و از همین رو یارانه نوبت ۱۰۳ برای آنها واریز نشده است. پیش از این، وزیر کار از حذف یارانه دهک‌های بالا خبر داده اما معیار سنجش را میزان مصرف و نه درآمد خانوارها اعلام کرده بود که سبب ایجاد سوالاتی در اذهان عمومی شد.
وحید شقاقی‌شهری اقتصاددان در گفت و گو با این روزنامه گفت: به نظر من شناسایی سه دهک بر اساس درآمد خیلی راحت‌تر از محاسبه فاکتور مصرف است. در حقیقت بحث درآمد محورها و اطلاعات در دسترس‌تری دارد؛ مانند مالکیت خودرو، ملک و تعداد آنها، گردش مالی حساب‌های افراد و غیره. مولفه‌های درآمدی و شناسایی خانوارها بر پایه محورهای درآمدی و ثروتی، به مراتب از مصرف و مولفه‌های مصرف آسان‌تر است. در شرایط کنونی گردش مالی افراد را می‌توان به راحتی کنترل کرد. نظام ما در حال حاضر اطلاعات حساب‌های افراد را دارد و آنها را به سازمان امور مالیاتی می‌دهد و از همین رو گردش مالی افراد را می‌توانیم به راحتی شناسایی کنیم. این یک بانک اطلاعاتی بسیار خوب است. یا تعداد و نوع خودرو و مسکن و املاکی که خانوارها دارند که اطلاعات آن هم به راحتی در دسترس است. مثلا فلان فرد در شمال شهر تهران خانه‌ای با متراژ بالای ۱۰۰ متر دارد؛ این تقریبا جایگاه اقتصادی فرد را نشان می‌دهد که آیا به آن ۴۵هزار و ۵۰۰تومان نیاز دارد یا خیر.
خبرگزاری ایسنا در یک میزگرد اقتصادی با حضور چهار اقتصاددان به بررسی شیوه‌های مختلف شناسایی اقشار پردرآمد با هدف حذف یارانه نقدی پرداخت که در نهایت بررسی سپرده‌های بانکی افراد به عنوان یکی از جدی‌ترین روش های معمول برای شناسایی پردرآمدها معرفی شد.
به گزارش این خبرگزاری، علی اصغر سالم، اقتصاددان حاضر در این نشست، به شیوه های مختلف تشخیص دهک‌های اقتصادی بر اساس قبض‌های آب، برق و گاز اشاره کرد و گفت که این شیوه‌ها از ضریب خطای بالایی برخوردارند و نمی‌توانند اقشار پردرآمد را از این طریق شناسایی کرد. این اقتصاددان در ادامه بهترین شیوه برای شناسایی اقشار پردرآمد را بررسی حساب‌های بانکی افراد ارزیابی کرد و گفت: دولت با بررسی حساب های بانکی شهروندان علاوه بر اینکه می‌تواند سه دهک بالای جامعه را شناسایی و یارانه آنها را حذف کند، همچنین می‌تواند در اخذ مالیات بر درآمد نیز از این اطلاعات استفاده کند. در این شیوه دولت می تواند به یک بانک اطلاعاتی دسترسی پیدا کند که بر اساس آن با جستجوی هر کد ملی می‌تواند انواع اطلاعات درآمدی افراد را پیدا کند.
هادی موسوی نیک دیگر اقتصاددان حاضر در این نشست، به انتقاد از دسته‌بندی دهک‌ها بر اساس درآمد و هزینه پرداخت و گفت: در این شیوه پس‌اندازهایی که مردم در حساب های خود دارند نادیده گرفته می‌شود در حالی که همه می دانیم یکی از اصلی ترین ملاک‌هایی که باعث تفاوت دهک‌های درآمدی می‌شود بحث پس‌انداز است. این اقتصاددان به بانک اطلاعاتی شکل گرفته در وزارت رفاه هم اشاره کرد و گفت: با این بانک اطلاعاتی می‌توان به هدف شناسایی طبقات مختلف اقتصادی رسید. بهتر است در این فرصت که دوباره موضوع شناسایی طبقات اقتصادی به واسطه بحث حدف یارانه افراد پردرآمد اهمیت پیدا کرده است، اطلاعات بانکی و مالیاتی را نیز به فایل‌های موجود در بانک اطلاعاتی وزارت رفاه اضافه کنیم.
تناقضات آماری منابع اختیار دولت
روزنامه شرق در یادداشتی با عنوان تناقض دردسرساز آمارها به قلم سارا عبدی کارشناس حوزه رفاه آورده است: دولت مکلف شده است سه دهک پردرآمد جامعه را شناسایی کرده و از لیست دریافت‌کنندگان یارانه حذف کند. این در حالی است که منابع آماری در اختیار دولت چندان قابل اتکا نیست و با ضریب خطای قابل ملاحظه‌ای همراه است. به طوری که تنها در یک نمونه، بین آمارهای بانک مرکزی و مرکز آمار در بحث هزینه ناخالص خانوار ۲۰ درصد اختلاف وجود دارد. با توجه به این تناقضات آماری، مشخص نیست طرح دولت برای شناسایی دهک‌های بالای درآمدی تا چه اندازه همراه با خطا خواهد بود.
شرق در گزارش دیگری نوشت: حذف سه دهک بالای درآمدی از یارانه ها تکلیفی بود که در قانون بودجه امسال برای دولت مقرر شد. قرار بر این شد که تا پایان شهریور ۹۸ وزارتخانه‌های تعاون، کار و رفاه اجتماعی کشور، ارتباطات و فناوری اطلاعات و سازمان برنامه و بودجه سه دهک بالای درآمدی را که نیازی به دریافت یارانه ندارند، شناسایی و از لیست مشمولان دریافت یارانه حذف کنند. حالا ظاهرا در کنار چالش تشخیص خانوارهای دهک‌های هشتم، نهم و دهم با چالش دیگری هم مواجه هستیم و آن عدم تفاوت قابل توجه میان دهک‌ها به استثنای دهک‌های اول و دهم است.
سیدهادی موسوی‌نیک، کارشناس اقتصادی در گفت و گو با شرق ضمن اذعان به این نکته که با توجه به تلاش‌های صورت‌گرفته در زمینه تکمیل پایگاه‌های اطلاعاتی، در حال حاضر ابزارهای لازم برای تفکیک این سه دهک از خانوارها بیش از گذشته در اختیار دولت قرار دارد، مهم‌ترین چالش در این زمینه را نزدیکی نسبی درآمد دهک‌های مختلف درآمدی به یکدیگر بیان می‌کند. در حالی که متوسط درآمد برای خانوارهای دهک هشتم حدود هشت میلیون تومان است، میانگین درآمد ماهانه خانوارها در دهک هفتم حدود هفت میلیون تومان (براساس آمارهای حاصل‌شده از حساب‌های ملی و هزینه- درآمد خانوار بانک مرکزی) است. این کارشناس همچنین با تأکید بر اینکه برای تشخیص این سه دهک علاوه بر نوع مصرف و سبک زندگی آنان، باید درآمدهایشان را هم در نظر داشت، به برخی از ویژگی‌های اقتصادی و اجتماعی این سه دهک اشاره می‌کند و می‌گوید: مستأجر یا مالک بودن افراد در این موضوع چندان روشنگر وضعیت خانوار نیست.
یارانه پنهان
روزنامه ایران در یادداشتی با عنوان نورافکن روی یارانه‌های پنهان آورد: در تازه‌ترین جلسه سران سه قوه که یکی از محور مهم آن هدفمند کردن یارانه‌ها بود، حسن روحانی رئیس جمهوری خطاب به سازمان‌های مرتبط با بحث یارانه‌ها و البته سازمان‌برنامه و بودجه گفت که هرگونه عواید حاصل از هرگونه اصلاح ساختاری قیمت‌ها صرفاً باید به اقشار کم درآمد و افراد دارای درآمد ثابت انتقال داده شود تا کاهش قدرت خرید آنان با توجه به نوسانات تورمی در حد ممکن جبران شود. پیش از این، سران سه قوه در نشست‌های تخصصی که برگزار کردند تصمیم گرفتند که تکلیف یارانه‌های پنهان را با سرعت بیشتری مشخص کنند تا معیشت دهک‌های پایین جامعه به خطر نیفتد... د. وقتی صحبت از پرداخت یارانه‌های پنهان به مردم می‌شود، خیلی‌ها باور ندارند که دولت به غیر از یارانه نقدی ۴۵ هزار تومانی که احتمال دارد هر زمان متوقف شود، یارانه دیگری پرداخت می‌کند، اما اگر مراحل چرخه تولید و واردات را بررسی کنید، متوجه می‌شوید که دولت برای کنترل سطح عمومی قیمت‌ها و کاهش فشار اقتصادی به اقشار مختلف جامعه، یارانه‌های دیگری هم پرداخت می‌کند. با پرداخت یارانه‌های متعدد، کالاهای اساسی در قیاس با سایر کالاهای سبد خانوار با قیمت مناسب‌تری به دست مصرف‌کننده می‌رسد. از آنجا که یارانه‌ها در مراحل تولید و واردات دیده نمی‌شود، مردم نگاه و دیدی نسبت به پرداخت یارانه پنهان ندارند و همواره گله‌مند هستند که قیمت کالاهای مورد نیازشان گران تمام می‌شود. در این میان، برخی‌ها یارانه پنهان را این‌گونه تعریف می‌کنند که یارانه پنهان، یارانه‌ای است که مردم آن را دریافت می‌کنند، ولی بابت آن عددی در محاسبات معیشتی‌شان قرار نمی‌گیرد.
روزنامه ایران در ستون یادداشت خود نیز نوشت: یکی از این یارانه‌های پنهانی که هر روز سنگین‌تر می‌شود، یارانه پرداختی به انرژی است. این یارانه به حد وحشتناک و غیرقابل تحملی رسیده است و طبق برخی برآوردها سهم آن ۱۵ درصد تولید ناخالص داخلی کشور است که ایران را در ردیف بالاترین‌ها در جهان قرار داده است. با توجه به کمبود شدید منابع دولت برای انجام مسئولیت‌های اساسی و اولیه‌ای که از آن انتظار می‌رود مانند ارائه خدمات آموزشی و بهداشتی، توجه به اصلاح و حذف یارانه‌های انرژی باید از اولویت‌های اصلی و دردسترس باشد. راه‌های مختلفی برای اصلاح یارانه‌های انرژی وجود دارد که متأسفانه در چند سال گذشته نه دولت و نه مجلس زیر بار انجام‌شان نرفته‌اند. بویژه که اعتراضات و نارضایتی‌های عمومی در دو سال اخیر، حداقل جرأت لازم را از مسئولان گرفته است. باید این اصل اولیه در اقتصاد خرد و تخصیص بهینه منابع را پذیرفت که قیمت مؤثرترین ابزار برای جیره‌بندی و انگیزه‌بخشی به عاملان اقتصادی است. قیمت‌ها به طرفین یک مبادله علامت می‌دهند چه چیزی را تولید و مصرف کنند.
حذف یارانه حامل‌های انرژی
روزنامه اعتماد در مطلبی با عنوان اصلاح قیمت حامل های انرژی، شاید وقتی دیگر نوشته است: صبح روز شنبه نشست اقتصادی سران قوا برگزار شد و گفته می‌شود خروجی این جلسه، توافق بر سر حذف یارانه حامل‌های انرژی بوده است. بر اساس اطلاعات کمی که روابط عمومی نهاد ریاست‌جمهوری به رسانه‌ها اعلام کرده در این جلسه رییس‌جمهور تاکید کرده که هرگونه عواید حاصل از اصلاح ساختاری قیمت‌ها تنها باید به اقشار کم درآمد و افرادی اعطا شود که درآمد ثابت دارند. اظهارات روحانی در خصوص اصلاح قیمت انرژی در حالی است که صبح دیروز و در حاشیه نمایشگاه ایران‌پلاست، بیژن زنگنه، وزیر نفت ضمن اشاره به این موضوع که در نشست اقتصادی سران قوا، تصمیمی در مورد افزایش قیمت حامل‌های انرژی گرفته نشده، گفت: هیچ برنامه‌ای برای افزایش قیمت بنزین نداریم و قانون نیز اجازه انجام این کار را به ما نداده است. با وجود تاکید کارشناسان و فعالان اقتصادی بر الزام اصلاح قیمت حامل‌های انرژی به دلیل افزایش قاچاق و هدر رفتن منابع مالی کشور، تاکنون تصمیم جدی برای آن اتخاذ نشده است.
رسانه های اصولگرا
تذکر مجلس به دولت در خصوص حذف یارانه دهک های نیازمند
محمدحسین قربانی عضو مجمع نمایندگان گیلان در گفت‌وگو با خبرنگار فارس با بیان اینکه دولت باید در خصوص حذف یارانه دهک‌های بالا با دقت بیشتری عمل کند، اظهار کرد: با توجه به تعطیلی مجلس زمزمه‌هایی در دولت مبنی بر حذف یارانه دهک‌های بالا به گوش می‌رسید که دولت باید در این خصوص با دقت بیشتری عمل کرده تا برای مردم مشکلی ایجاد نشود. وی با انتقاد از عملکرد ضعیف وزارت کار و رفاه اجتماعی در خصوص حذف یارانه‌ها گفت: به دلیل عملکرد ناقص و اطلاعات نادرست وزارت کار در حذف یارانه‌ها، شاهد حذف یارانه افراد کم‌درآمد بودیم که جامعه را با مشکلاتی مواجه کرده است. عضو مجمع نمایندگان استان گیلان با اذعان به اینکه دولت هنوز آمار کافی در خصوص پایش یارانه‌ها را در اختیار ندارد، تصریح کرد: بسیاری از افرادی که در چند روز گذشته یارانه آنها حذف‌شده، تحت پوشش بهزیستی و کمیته امداد بوده و باعث اعتراض مردم شده که این امر به دلیل عدم اطلاعات و آمار کافی دولت در خصوص پایش یارانه‌هاست. قربانی با اشاره به تذکر مجلس به دولت در خصوص حذف یارانه افراد کم‌درآمد تصریح کرد: در سه‌شنبه و چهارشنبه هفته جاری و با توجه به باز شدن مجلس، نمایندگان تذکر خود را به دولت در خصوص حذف یارانه برخی از افراد اعلام می‌کنند تا دولت بتواند آمار و اطلاعات خود را در خصوص پایش یارانه‌ها ارتقا دهد.
جبار کوچکی‌نژاد نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی و رئیس کمیته تحقیق و تفحص از سازمان هدفمندی یارانه‌ها نیز در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم، اقدام اخیر دولت در حذف یارانه برخی افراد را کاری کاملاً برعکس و خلاف قانون اعلام کرد و بیان داشت: آمارها و اطلاعات ما نشان می‌داد که دولت و سازمان‌های وابسته به آن هیچ وقت برای شناسایی دهک‌های پردرآمد جامعه به خودشان زحمت انجام تحقیق و تهیه یک گزارش شفاف و عملی را نمی‌دهند. عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس با تأکید بر اینکه دولت قانون را برعکس اجرا کرده و به جای افراد ثروتمند یارانه افراد محروم و صد در صد نیازمند را حذف کرده است تصریح کرد: امروز در همین شهر رشت هر کجا که برای سرکشی به امور می‌رفتم مورد اعتراض شدید افرادی که یارانه آنها به اشتباه قطع شده قرار گرفتم. وی از جمله افرادی که یارانه آنها توسط دولت قطع شده را مددجویان تحت پوشش کمیته امداد، بهزیستی، قشر کارگر و کارمند ساده اعلام کرد و افزود: به اعتقاد بنده این اقدام دولت با توجه به اطلاعات امروزی که در دست است توسط افراد ضدانقلاب و مغرضی انجام شده است که به یک شکلی می‌خواهند بین مردم و نظام دیوار ایجاد کنند. رئیس کمیته تحقیق و تفحص از سازمان هدفمندی یارانه‌ها از ورود مجلس در نخستین جلسه آینده خود به موضوع حذف یارانه دهک‌های نیازمند جامعه خبر داد و اظهار داشت: این رفتار دولت غیرقانونی است و وزارتخانه‌های ذیربط و سازمان برنامه و بودجه که وظیفه جمع‌آوری اطلاعات دهک‌های بالا را داشتند مقصر هستند.
لزوم تدوین راهکارهای اجرایی حذف یارانه ثروتمندان
علی‌اکبر کریمی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم با بیان اینکه در برنامه ششم توسعه و بدجه سال ۹۸ کل کشور مجلس این مجوز را به دولت داده بود که یارانه دهک‌های با درآمد بالا را حذف کند، گفت: اخیراً نیز اعلام شد که از اوایل مهرماه قرار است دولت این اقدام را انجام دهد که باید منتظر ماند و دید که چه سازوکاری برای این موضوع در نظر گرفته شده است. وی با بیان اینکه حذف سه دهک بالایی یارانه بگیر نیاز به قانون جدیدی ندارد، افزود:دولت باید راهکارهای اجرایی حذف یارانه ثروتمندان را درست تبیین و تدوین کند و به تبع دولت اگر برای اجرای این تکلیف قانونی یک خلا قانونی داشته باشد و یا نیازمند قوانین باشد می‌تواند این موضوع را به مجلس انعکاس دهد. کریمی با تاکید براینکه دولت باید این تکلیف قانونی خود را با درصد خطای کم عملیاتی کند، ادامه داد: دولت پیرو اختیارات خود می‌تواند به راحتی این تکلیف عقب افتاده قانونی را عملیاتی کند البته باید یک واحد سازمانی مشخصی جهت اعتراضات مبنی بر حذف یارانه‌بگیران شکل گیرد تا مراجعات مردم به نتیجه برسد.
ورود مجلس به موضوع یارانه های پنهان
اسدالله عباسی سخنگوی هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم با انتقاد از بی‌توجهی دولت به وضعیت معیشتی دهک‌های کم‌درآمد گفته است: به زودی در مورد یارانه‌های پیدا و پنهان و ۱۴ میلیارد دلار ارز اختصاصی به کالاهای اساسی جلسه غیرعلنی در مجلس تشکیل می‌شود. وی ازتشکیل جلسه غیرعلنی مجلس در هفته دوم مهر خبر داد و اظهار داشت: گزارشی از یارانه‌های پنهان و آشکار، صادرات نفت، خروج تدریجی کشور از اقتصاد وابسته به نفت و نحوه عملکرد دولت در تخصیص ۱۴ میلیارد دلار ارز برای تأمین کالاهای اساسی از محورهای این جلسه است. سخنگوی هیئت رئیسه مجلس رقم یارانه‌های پنهان انرژی که هم‌اکنون پرداخت می‌شوند را بین ۸۵۰ تا ۹۸۰ هزار میلیارد تومان اعلام کرد و ابراز داشت: مردم و عموم جامعه از این یارانه‌ها که در حوزه‌های مختلف انرژی، آب، برق، گاز و مانند این‌ها هستند خبر ندارند و اصلاً در جریان پرداخت این مبالغ که به صورت پنهان انجام می‌شود نیستند. عضو کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس با بیان اینکه مبالغی که هم‌اکنون برای مصرف انرژی در کشور پرداخت می‌شود با قیمت‌های واقعی آن تفاوت محسوسی دارد عنوان کرد: در حال حاضر دولت مابه‌التفاوت قیمت انرژی را از خزانه و یا از محل اعتبارات درآمدی خودش پرداخت می‌کند که باید روند آن سریعاً تعیین تکلیف شود. عباسی اخطار مجلس به دولت و مکلف کردن آن برای شناسایی و حذف یارانه دهک‌های پردرآمد را مورد اشاره قرار داد و تصریح کرد: با توجه به تأکیدات مجلس و قوانینی که در این زمینه مصوب شده است در وهله نخست باید یارانه دهک‌های بالا قطع سپس همین مبالغ برای رشد اقتصادی و حمایت از دهک‌های کم‌درآمد هزینه شود.