۲۳ سپتامبر هر سال برابر اول مهر سال جاری به نام روز زبان اشاره نامگذاری شده است؛ روزی که تلاش می شود حقوق مربوط به ناشنوایان در زمینه زبان اشاره مورد تاکید قرار گیرد. در تعریف زبان اشاره هم باید گفت که این زبان، سیستم قراردادی خاص منظم و پیشرفته زبانی است که برای انتقال معنا به جای الگوهای صوتی یا نوشتاری از الگوهای علائم دیداری مانند ترکیب همزمان شکل، جهت و حرکت دستان، بازوها یا بدن و حالات صورت برای بیان سلیس افکار گوینده در یک کلمه اشاره استفاده می‌کند.
براساس اعلام فدراسیون جهانی ناشنوایان در سراسر جهان تقریبا ۷۲ میلیون ناشنوا وجود دارد و در ایران نیز بنا به آمار منتشر شده بهزیستی، هم اکنون ۲۱۱ هزار و ۳۴۶ نفر هزار نفر ناشنوای شدید یا مطلق تحت حمایت این سازمان قرار دارند.
جالب اینجاست که زبان اشاره مورد استفاده برای ناشنوایان در مناطق مختلف کشور با هم فرق دارد و جالب تر از آن که هنوز یک زبان اشاره مورد وفاق تمام حوزه های فعال در زمینه ناشنوایان وجود دارد و این مساله مشکلات زیادی را برای ناشنوایان ایجاد کرده است به طورمثال بسیاری از آنان زبان اشاره مورد استفاده در صدا و سیما را متوجه نمی شوند که البته این اشکال فقط مخصوص صدا و سیما نیست به طورمثال اگر ناشنوایی سر و کارش به دادگاه بیفتد و بخواهد از حق خود دفاع کند، زبان اشاره یکسانی وجود ندارد که مترجم های زبان اشاره بخواهند از آن استفاده کنند و مشاهده شده است که گاهی فرد ناشنوا حتی زبان اشاره مورد استفاده مترجم خود را متوجه نمی شود که این امر به ویژه در مسائل حقوقی و قضائی ممکن است ناشنوا را با مشکلات متعددی روبرو سازد.
مترجم های زبان اشاره برای ناشنوایان چندان در دسترس نیست و عموما خانواده های ناشنوایان هستند که نقش مترجم آن‌ها را به عهده میگیرند اما مگر یک عضو خانواده تا چه حد می تواند یک ناشنوا را در فعالیت های روزمره همراهی کند. البته اختلاف در زبان اشاره در همه مناطق دنیا وجود دارد و براساس آمار فدراسیون جهانی ناشنوایان، آن‌ها در مجموع، بیش از ۳۰۰ زبان مختلف را به کار می برند. اما هر جامعه ای تلاش کرده است تا یک زبان مورد وفاق و یکسان برای ناشنوایان ایجاد کند و البته آموزش های پس از آن نیز مهم است. چراکه تنها داشتن یک زبان اشاره یکسان برای «به کار بردن» آن کافی نیست بلکه آموزش ها هم در سطح مدارس و هم در سطح جامعه برای بزرگسالان ناشنوایی که به هر دلیل از آموزش های مدرسه ای بازمانده اند، لازم و ضروری است.
کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت، استفاده از زبان اشاره را ترویج می کند که این امر روشن می سازد که زبان اشاره با زبان‌های گفت‌وگو برابر هستند و کشورهای عضو را موظف می کنند که یادگیری زبان اشاره را تسهیل کنند و هویت زبانی جامعه ناشنوا را شکل و توسعه دهند.
زبان اشاره حقی برای همه کودکان، زنان، سالمندان و تمام افراد ناشنوا و حتی شنوا است که می خواهند با یکدیگر تعامل داشته باشند.
امید می رود سازمان های مسئول با همکاری تشکل های مردم نهاد، دستیابی به تمام امور مربوط به حقوق ناشنوایان در رابطه با زبان اشاره مانند «داشتن زبان اشاره یکسان»، «آموزش های رایگان یا کم هزینه زبان اشاره» و «در دسترس بودن مترجم های زبان اشاره» را تسهیل کنند.
سادات حسینی خواه - خبرنگار حوزه رفاه و سلامت ایرنا