هاشمی رفسنجانی درخصوص چگونگی و چرایی جنگ تحمیلی رژیم عراق علیه جمهوری اسلامی ایران با توجه به عناوینی همچون «۳۵۰ ملاقات برای تغییر محل اجلاس هفتم سران از عراق، هنوز بدر، احد و عاشورا و محرم در هدایت جامعه تأثیر بنیادی دارند، تغییرات و تحولات بیرون از سازمان رزم، برخورداری متن انقلاب از حمایت اکثریت قاطع مردم، نقطه قوت بود، ساحل گسترده ایران در خلیج فارس برابر ساحل عراق» سخنان شیوا و زیبایی را بیان کرده اند.
* ۳۵۰ ملاقات برای تغییر محل اجلاس هفتم سران از عراق
امام جمعه موقت تهران در پاسخ به سوال، آیا از حضور چشمگیر و دوست با نفوذ در سازمان ملل نداشتن تا ۳۵۰ ملاقات برای تغییر محل اجلاس هفتم سران از عراق، این از سادگی به پیچیدگی رفتن در تمام حوزه‌ها قابل تعمیم است؟ اظهار داشته : تلاشهای دیپلماتیک زیادی برای جلوگیری از تشکیل آن در عراق شد. اما نقش اساسی را عملیات بمباران عراق و مشخص نشدن عدم وجود امنیت لازم برای اجلاس سران ایفا کرد که با اقدام شهید عباس دوران و همرزمان شهیدش سرلشگر خلبان علی رضا یاسینی، محمود خضرائی، حسین خلعتبری و خلبان آزاده منصور کاظمیان انجام شد.
حتی وادار کردن سازمان ملل به تغییر پیش‌نویس قطعنامه ۵۹۸ با عدم نفوذ ما در آن زمان هم با تکیه بر قدرت ضربه‌های نظامی بدست آمد. ولی ورزیده شدن دیپلمات‌های ایران و تکیه بر منطق براساس حقوق مسلم ایران هم نقش مهمی داشتند.
* طبیعی است با عوض شدن شرایط زندگی، دریافت‌ها، آرمان‌ها و اولویت‌های نسل جدید عوض شود
مرحوم هاشمی درخصوص طرح‌ها و لوایح مهم مجلس (مکتوب، مسکوت، رد شده و بلاتکلیف) تأثیرگذار و تأثیرپذیر از جنگ می گوید: با مراجعه به مذاکرات و مصوبات و اقدامات مجلس می‌توانید فهرستی از آنها را به دست آورید.
وی درباره جانمایی پیوندها و گسست‌های جامعه امروز در به چالش گرفتن هویت نسل پایداری و شکل گیری آن اظهار داشته : طبیعی است با عوض شدن شرایط زندگی، دریافت‌ها، آرمان‌ها و اولویت‌های نسل جدید عوض شود. اما کم اتفاق می‌افتد که گسست‌هایی اتفاق بیفتد. بخصوص در جامعه ما که محوریت مبارزه، جهاد و مدیریت براساس اسلام و آرمان دینی و میهنی بوده که اینها با اندک تغییری در تفسیرها ثابت هستند. به علاوه هنوز نسل مقاومت و جهاد حضور موثری دارند و خانواده‌های آنها تحت تأثیرشان هستند.
* افتخارات نسلهای گذشته سرمایه‌ای برای ایران است
مرحوم هاشمی در خصوص تداوم حضور انبوه خانواده‌های شهدا در دوران جنگ گفته است : حضور انبوه خانواده‌های شهدا و مفقودان و جانبازان، آزادگان و مطلق ایثارگران که ارتباط عاطفی و عقلانی با گذشته دارند، بسیار کارساز است.
افتخارات نسلهای گذشته سرمایه‌ای برای ایران است و موجب حرکت نسلهای بعدی در تاریخ خواهد بود. بخصوص عنصر شجاعت، ایثار و فداکاری که در فطرت بشر جایگاه زائل نشدنی دارد و تضمین حیات و ارتزاق الهی، البته گرد و غبار ناشی از عنصر زمان و سم پاشی بدخواهان و غرض‌ورزان بی‌اثر نیست، ولی تلاش نیروهای دلسوز می‌تواند با زدودن غبارها، حقایق را برای نسل جدید متبلور نماید. در عین حال از پذیرفتن سوء عملکرد و اشتباهات هم نباید گریزان بود که این خود به تصفیه و رشد افتخارات کمک می‌کند.
* هنوز بدر، احد و عاشورا و محرم در هدایت جامعه تأثیر بنیادی دارند
ریاست وقت مجلس سوم شورای اسلامی در خصوص اینکه مسئولان در چه جامعه‌ای اربابان خاطره و فراموشی‌اند و معیارهای متفاوت خود را بر حقیقت واحد بار می‌کنند، می گوید : در جوامعی که از اصول و راهبردهای اصیل، ثابت، نیرومند، عقلانی و عاطفی برخوردار نباشند، امکان این گونه تحولات بیشتر است.
خوشبختانه جامعه اصیل اسلامی و ایرانی که از مکتب اهل بیت(ع) و با سوابق تمدن کهن، ژن‌های نیرومندی به ارث برده، از آن تندبادها کمتر آسیب می‌بیند. می‌بینید که هنوز بدر، احد و عاشورا و محرم در هدایت جامعه تأثیر بنیادی دارند.
*تحلیل و توصیف یافته‌های دفاع مقدس
هاشمی رفسنجانی در خصوص مقدمات ضروری برای تحلیل و توصیف یافته‌های دفاع مقدس و جا دادن آنها در یافت و مقتضیات تاریخی‌شان اظهار داشته : در مرحله اول، شناخت کامل نسبت به زمان قبل و بعد از پیروزی انقلاب و عوامل موثر در پیروزی و دست‌آوردهای ملی، دینی و انسانی آن و شناخت خسارتهای استکبار و استبداد از انقلاب و شناخت تأثیر آن بر ملتهای جهان سوم و شناخت واقعیت‌های جامعه استبداد زده عراق و ارتجاع منطقه مهم است.
ثانیاً؛ آگاهی در مورد مشکل و کمبودهای ناشی از انقلاب و شرایط تحمیل جنگ با هدف پیروزی یک هفته‌ای و شناخت عمق و ارزش دفاع طولانی و سخت هشت ساله، آن هم به تنهایی و روی پای خودمان و در محاصره شرق، غرب، ارتجاع و التقاط از دیگر موارد است. و نهایتاً؛ شناخت ستون پنجم دشمن در داخل و معرفی آنها به نسل جدید با ادبیات مناسب زمان و استفاده از دانش و ابزار هنر، ادب، اطلاع رسانی
*تغییرات و تحولات بیرون از سازمان رزم
ریاست فقید مجمع تشخیص مصلحت نظام در پاسخ به این پرسش که چه تغییرات و تحولاتی بیرون از سازمان رزم جهت‌گیری و کیفیت مقابله با دشمن را تحت الشعاع قرار دادند؟ گفته است : عوامل مثبت و منفی هر دو وجود داشت.
از جمله عوامل مثبت می‌توان از فضای دینی و میهنی حاکم بر جامعه ایرانی، حضور موثر روحانیت و نیروهای انقلابی و اسلامی خارج از میدان رزم، شناخت روحیه ستمگری و ضدانسانی حزب بعث عراق و حامیان استکباری و ارتجاعی‌اش و ...، برحق بودن دفاع ایران و ناحق بودن تحرکات دشمن، بزرگی ایران و عمق استراتژیک آن ذکر کرد.
در مورد عوامل منفی باید؛ کمی تجربه و امکانات دفاعی ما و فراوانی امکانات دشمن از سلاح، اطلاعات، تبلیغات، پول، حمایت‌های بین‌المللی، منافع حیاتی استکبار شرق و غرب در بقاء صدام و تداوم درگیری فرسایشی بین دو کشور و در عین حال جلوگیری از شکست عراق و پیروزی ایران، احساس خطر استکبار از پیروزی ایران که حماسه انقلاب را بالنده‌تر می‌کرد، وجود ستون پنجم در داخل ایران از منافقان و سلطنت‌طلبان و ضدانقلاب‌های دیگر و وجود اختلافات سیاسی و باندی در سال اول شروع جنگ در مرکز کشور را یادآور شد.
باتوجه به این عوامل مثبت و منفی، تغییر در هریک از آنها اثری بر میدان نبرد داشته که به تبعیت از آن سیاست و جهت‌گیری و کیفیت مقابله با دشمن دچار تحول و تغییر مثبت یا منفی می‌شد.
* برخورداری متن انقلاب از حمایت اکثریت قاطع مردم، نقطه قوت بود
آیت الله هاشمی درباره وضعیت انقلاب اسلامی در آستانه جنگ تحمیلی از حیث؛ دوست و دشمن داخلی و خارجی، منابع انسانی و مالی، موقعیت ژنوپولیتیکی و مناسبات، معادلات بین‌المللی و استراتژی ملی اینگونه اظهار نظر می کند : بعد از پیروزی انقلاب از لحاظ سیاسی در داخل به تدریج چنددستگی پیش آمد. خط امامی‌ها که اکثریت قاطع ممکن بودند، در مقابل لیبرالها، التقاط، نیروهای چپ و بقایای رژیم طاغوت قرار گرفتند و در انتخابات این وضع تشدید شد.
اما برخورداری متن انقلاب از حمایت اکثریت قاطع مردم، نقطه قوت بود. در عرصه خارجی ملتهای تحت ستم و جهان سوم و انقلابیون به نفع انقلاب موضع گرفتند و ابرقدرتها و دولتهای وابسته به آنها و دولتهای ارتجاعی منطقه راه دشمنی را درپیش گرفتند. برخوردهای تند با هریک از اینها این جدال و دشمنی را عمیق‌تر و وسیع‌تر کرد.
منابع انسانی، هم از لحاظ کمیت و هم از لحاظ کیفیت معنوی، روحی و انقلابی خوب بود، ولی از لحاظ تخصص و تجربه، جوان و خام و از لحاظ مدیریت فاقد تجربه و دانش بود. وضع اقتصادی به ارث رسیده از رژیم سابق اسفناک بود و رکود دوران اعتصابات وسیع دوران بی‌ثباتی بعد از انقلاب آزاردهنده بود. ولی در عین حال، اندوخته‌های ارزی به جای مانده و نیز بالارفتن قیمت نفت بخشی از آن مشکل را بطور سطحی و موقتی رفع می‌کرد. هرچند مجامع تاثیرگذار بین‌المللی و رسانه‌های موثر به نفع دشمن عمل می‌کردند. ولی موقعیت ژئوپلتیک ایران به مراتب از موقعیت دشمن بهتر بود.
*ساحل گسترده ایران در خلیج فارس برابر ساحل عراق
هاشمی در این باره می گوید : در مقابل ساحل گسترده ایران در خلیج فارس و دریای عرب و تنگه هرمز، ساحل کوچک و منزوی عراق را در نظر بگیرید. عمق و وسعت خاک ایران و دور از جبهه بودن بسیاری از مراکز جمعیتی و اقتصادی ایران وآسیب پذیر بودن مراکز جمعیتی و اقتصادی عراق بخاطر نزدیکی به مرز و جبهه، از عوامل برتری ایران است. همچنین عدم رضایت مردم عراق، بخصوص شیعیان، کردها، ترکمن‌ها و آشوری‌ها در حکومت بعث تعادل را به نفع ما رقم می‌زد.
استراتژی ملی ما «استقلال و آزادی، جمهوری اسلامی» بود که در داخل و در بین انقلابیون دنیا جایگاه خوبی داشت و فقدان آزادی، استقلال و دین در دولت عراق، رژیم بعث را در وضع نامناسبی قرار می‌داد، ولی آمادگی باج دادن صدامیان به قدرت‌های مسلط دست آنها را بازتر می‌کرد.
منبع / https://rafsanjani.ir