موافقت با تغییر کاربری ۱۳ باغ و فضای سبز در محدوده باغ های قصردشت شیراز از موارد مطرح شده در آخرین جلسه شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان فارس بود.
شورای برنامه ریزی و توسعه این استان شنبه ۳۰ شهریور ۹۸ برگزار شد و در این جلسه با تغییر کاربری ۱۳ قطعه زمین از باغ ها و فضای سبز به مسکونی در محدوده طرح باغ های قصردشت ارائه شده از سوی شهرداری شیراز موافقت کرد و مقرر شد که شهرداری در قبال تغییر کاربری این زمین‌ها به مسکونی،زمین مورد نیاز برای خدمات ورزشی،آموزشی و درمانی را به صورت رایگان در اختیار دستگاه‌های مربوط برای ساخت این اماکن قرار دهد.
به گفته مسئولان حاضر در این جلسه، در این اراضی دیگر باغی وجود ندارد و پیش‌تر خشکانده شده است.
به این ترتیب شاید بتوان نتیجه گرفت در شهر باغ های ایران، درختان خشکانده و باغ‌ها به زمین بایر تبدیل می شوند و سپس تغییر کاربری آن اخذ و به جای درخت، آسمان خراش سبز می‌شود.
براساس آنچه در شورای برنامه ریزی و توسعه استان فارس گذشت، شاید نتیجه این باشد که می توان با چراغ سبز دستگاه‌ها و متولیان مدیریت شهری، تغییر کاربری باغ را در شرایط خشکی و بایر بودن به مسکونی و تجاری فراهم کرد و فرق زرد باغ ها را شاهد بود.
دغدغه فعالان این حوزه بر این پایه است که خشکاندن باغ ها با هدف تغییر کاربری آن در شیراز امکان دارد منجر به رویه ای شود که دستگاه های مختلف و مدیریت شهری نیز با آن همسو شوند.
وسعت باغ های شیراز که کارشناسان آنها را ریه های تنفسی این شهر می دانند در روزگارانی نه چندان دور که پدربزرگان ما آن را درک کرده اند به حدود چهار هزار هکتار می رسیده که اکنون وسعت آن به کمتر از یک هزار هکتار تقلیل یافته و با این روال که سال به سال نیز سرعت بیشتری می گیرد دور از ذهن نیست تا پنج و یا ۱۰ سال آینده دیگر هیچ اثری از باغ های شیراز نباشد.
به جای درخت آپارتمان میکارند
در یکسال گذشته صدها هکتار از باغ های شیراز که به گفته شهروندان این شهر محل خاطره بازی آنها بوده به بهانه های مختلف خشکانده، تخریب و جولانگاه ماشین آلات ساختمان سازی شده است که از میان آنها می توان به باغ های بولوار چمران، محله منصور آباد و باغ فدک اشاره کرد که درختان تنومند افرا،چنار و میوه این باغ ها برکنده شده و به جای آنها هتل و ساختمان سر برآورده است.
افسردگی از پژمردگی درختان
خانم ناصری یکی از اهالی خیابان شهید رمضانی در محله قصردشت شیراز است که به خبرنگار ایرنا گفت: طی دو سال گذشته بسیاری از باغ های این محدوده که به قبرستان قصردشت منتهی می شود خشکانده شده است.
وی ادامه داد: در کوچه دوم صاحب‌الامری قصردشت باغ بزرگی وجود دارد که درختان تنومند آن سر به فلک کشیده و از زیبایی چشم نوازی برخوردار است اما از حوالی دوسال پیش مالک این باغ آن را رها کرده و دیگر برای آبیاری آن به این محل نمی‌آید.
این شهروند شیرازی اضافه کرد: پنجره خانه ما مشرف به این باغ است و وضعیت درخت‌های روبه‌روی پنجره منزلمان افسرده‌ام کرده است.
این شهروند شیرازی می‌گوید که هر لیوان آبی که می‌نوشد انگار صدای العطش درختان باغ روبه روی خانه‌شان را می‌شنود.
او مدتی‌است که سعی می‌کند پرده‌ها منزل را بیندازد تا خشک شدن این درختان را که روزی با دیدن آنها در ابتدای روز انگیزه مضاعفی می گرفته را نبیند.
این شهروند وظیفه شناس حتی برای پیگیری وضعیت درختان این باغ چندین مرتبه به ستاد باغ های شیراز رفته که مدیر این مرکز توضیحاتی داده که به گفته او تنها سؤءمدیریت و چنددستگی در مدیریت شهری را عیان می‌کرد.
خانم ناصری سراغ باغداران این محدوده نیز رفته و فهمیده آنها هم که مالکیت باغ از آن خودشان است، اغلب در رویای پولدار شدن پس از خشک‌شدن باغ بصورت عمدی آن را رها کرده‌اند.
این شهروند شیراز می‌گوید که اما هر روز زندگی‌اش با مشاهده منظره خشک شدن درختان این باغ‌ها غم‌انگیز شده است.
گروه پنج
معاون شهرسازی و معماری شهرداری شیراز به انتشار مطلب تغییر کاربری باغ های شیراز واکنش نشان داد و در اطلاعیه ای نوشت: تعداد ۱۳ قطعه باغی که در شورای برنامه ریزی و توسعه این استان مورد بررسی و تصویب قرار گرفته در گروه ۵ پهنه بندی باغ های قصردشت قرار گرفته است که این طرح در سال ۱۳۷۹ به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران رسید.
در این اطلاعیه آمده است:پس از طی مراحل قانونی که شامل طرح و تصویب در جلسه ستاد باغ های قصردشت با حضور نمایندگان استانداری، محیط زیست، جهاد کشاورزی، راه و شهرسازی، بازرسی، شورای اسلامی شهر، شهرداری شیراز و سپس کارگروه امور زیربنایی و شهرسازی استان و شورای برنامه ریزی و توسعه استان است تغییر کاربری بررسی و تصویب شد.
اطلاعیه افزوده است: از قبال تغییر کاربری باغ ها پهنه گروه پنج تاکنون حدود ۲۶۰ هکتار باغ با ارزش گروه یک تملک و در اختیار شهرداری قرار گرفته است که بخشی از آن باغ ها تجهیز شده و به عنوان باغ های خانواده و فضای سبز شهری در خدمت شهروندان قرار گرفته و همچنین شهرداری به صورت مشاعی نیز حدود ۴۵۰ هکتار در باغ های گروه یک سهم و مالکیت دارد.
گروه پنج به باغ هایی گفته می شود که درختان خشک دارد و به حالت تقریبا بایر درآمده است.
جلوگیری از نابودی باغ ها ،گفتمان شیرازی‌ها
کارشناس حوزه آب،منابع طبیعی و کشاورزی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بیان کرد: موضوع باغ های شیراز اخیرا به دلیل فعالیت خوب رسانه‌ها و تلاش شهروندان در فضای مجازی به گفتمان تبدیل شده است.
داریوش مختاری موضوع تغییر کاربری باغ های شیراز را گره‌خورده با مسئله سوداگری در بازار مسکن،هتل سازی و ساخت مراکز درمانی دانست و افزود: سیستمی که رو به خرابی می رود اگر رها شود مانند گلوله برفی رفته رفته دامنه تخریب را افزایش می دهد و در حوزه باغ های شیراز نیز این موضوع اتفاق افتاده و چون موضوع نگهداری و تغییر کاربری باغ ها از دهه ۵۰ تشدید شده،از آن زمان تاکنون در شیراز ۱۳۵۵ هکتار باغ تغییر کاربری داده شده است.
هر سال ۳۰ هکتار تخریب
وی با بیان اینکه طی ۵۰ سال گذشته بطور متوسط هر سال حدود ۳۰ هکتار باغ در شیراز تخریب و تغییر کاربری داده شده، گفت: این حجم از تغییر کاربری در شرایط کنونی که هرج و مرج بر این مسئله حاکم است و موضوع حفظ باغ ها عملا در شیراز رها شده و سیستم مدیریتی نیز در این خصوص به جایی رسیده که در حال حاضر سالانه حدود ۶ هکتار تغییر کاربری باغ های شیراز را کمیسیون ماده ۵ صادر می کند و ۲۴ هکتار دیگر نیز از طریق غیرمجاز ساخت و ساز می‌شود اما این ۲۴ هکتار هم در ادامه به اخذ مجوز پایان کار موفق و عملا وجه قانونی به آن داده می شود.
وی گفت: زمانی که بازار ساخت و ساز و مسکن در شیراز از دهه های گذشته تاکنون به فعالیت خود ادامه داده و کماکان در واقعیت سالانه ۳۰ هکتار باغ را به مجتمع مسکونی تبدیل و کار خود را انجام می دهد مشخص نیست جایگاه کمیسیون ماده پنج و نظارت استانداری،فرمانداری،شورای شهر و مجموعه شهرداری شیراز که متولیان قانونی این مسئله هستند کجا است؟
باغ های گروه پنج قربانی گروه یک
این نویسنده و پژوهشگر در ادامه گفت: در سال ۷۹ بخشنامه ای از شورای عالی شهرسازی ابلاغ و شهرداری شیراز متولی آن شد که ۳۰۹ هکتار باغ را از گروه ۵ تغییر کاربری دهد و معادل آن از گروه یک خریداری و عملا گروه پنج باغ های شیراز برای نگهداری گروه یک قربانی شد.
وی اضافه کرد: این میزان تغییر کاربری توسط شهرداری شیراز انجام شده و یا در حال انجام است و مجموعا براساس برآوردها از محل تغییر کاربری این باغ ها مبلغ ۱۴تریلیون تومان برای شهرداری شیراز درآمد زایی در پی دارد که البته همه این میزان باغ هنوز تغییر کاربری نیافته است.
مختاری افزود: تراز مالی درآمد حاصل از تغییر کاربری این باغ ها مقرر بوده که با تراز مالی خریداری و نگهداری باغ ها گروه یک برابر باشد اما تاکنون شهرداری برای خرید و نگهداری باغ های گروه یک حدود ۳۳۰ میلیارد تومان هزینه کرده در صورتی که چندین برابر این رقم را از تغییر کاربری باغ های گروه پنج درآورده است.
وی عنوان کرد: قرار بوده با هزینه حاصل از تغییر کاربری ۲۷۰ تا ۳۰۹ هکتار از باغ های گروه ۵ شیراز،شهرداری این شهر باغ های گروه یک را خریداری و در حفظ و نگهداری آن تلاش کند اما عملا اکنون باغ های گروه پنج تغییر کاربری داده می شود و در قبال آن شهرداری با درآمد حاصل از آن جاده سلامت، خدمات شهری،پل،خیابان،بوستان خانواده و ... احداث می کند و عملا سیاست های شهری با این درآمد اجرا می شود در صورتی که تنها می بایست با درآمد حاصل از این موضوع باغ های گروه یک تملک و نگهداری شود.
رقابت منفی باغداران برای خشکاندن باغ
وی این گونه اقدامات را موجب بروز رقابتی منفی بین باغداران برای خشکاندن و تغییر کاربری باغ ها دانست و گفت: در قانون حفظ و گسترش فضای سبز ،شهرداری ملزم به تملک باغ‌هایی که خشکانده می شوند شده و اینکه این باغ ها با همان هویت باغی نگهداری و احیا شوند.
کارشناس حوزه آب،منابع طبیعی و کشاورزی افزود: در حال حاضر به دلیل سهل انگاری مدیریت شهری و دستگاه های ناظر،مالکینی که اقدام به خشکاندن و یا سوزاندن باغ های خود کرده اند در ادامه موفق به اخذ مجوز تغییر کاربری و موافقت اصولی شده اند و در ادامه باغ های همجوار آن نیز در همین مسیر افتاده،هرچند که شرایط دلالی در این حوزه نیز بر سرعت گرفتن این روند افزوده است.
وی موضوع خشکاندن و سوزاندن باغ های شیراز و تغییر کاربری آن را به صورت روال و فرایندی جا افتاده عنوان کرد و اظهار داشت: این روند به قاعده ای در شیراز برای نابودی باغ ها تاریخی و ارزشمند این شهر تبدیل شده است در صورتی که اگر از ابتدا مدیریت شهری و دستگاه های ناظر با جدیت با این موضوع برخورد کرده بودند امروز هرگز شاهد این وضعیت نبودیم.
مختاری معتقد است که در حال حاضر صدها باغ خشکانده و رها شده در کلانشهر شیراز وجود دارد.
کمر همت دستگاه‌های مختلف برای نابودی باغ‌ها
وی ادامه داد: باغ نوابی شیراز که از جمله باغ های تاریخی شیراز محسوب می شود در حال حاضر توسط علوم پزشکی نابود شده است؛ آموزش و پرورش شیراز نیز تعدادی باغ در اختیار دارد که اغلب را خشکانده است و عملا دستگاه های دولتی شیراز یکی از عوامل اصلی این وضعیت هستند.
مختاری باغ‌های شیراز را به تاریخی و غیر تاریخی تقسیم بندی کرد و اظهار داشت: مماشات و سهل انگاری شهرداری شیراز در دوره های مدیریتی مختلف باعث شده که خشکاندن و تغییر کاربری باغ های این شهر به دیدگاه و قاعده‌ای نانوشته تبدیل شود و این معضل به اندازه‌ای شدت یافته که اکنون مدیران نیز می گویند که این باغ ها خشک شده اند و تغییر کاربری آن ایرادی ندارد اما اگر مدیران از ابتدا نظارت کافی داشتند نباید این صحبت را حتی مطرح کنند زیرا مدیر باید در این خصوص پاسخگو باشد که چرا اجازه دادند این باغ ها خشکانده شوند و آیا حال با وجود این وضعیت راهی برای احیای باغ وجود ندارد که مجوز تغییر کاربری آن سریعا صادر می شود؟
علیرغم شعارها، وسعت باغ های شیراز رو به کاهش است
نماینده ولی فقیه در استان فارس و امام جمعه شیراز نیز اواخر شهریور ۹۸ در دیدار با اعضای شورای شهر شیراز مسئله باغ ها و فضای سبز این شهر را یکی از مسائل مهم و بغرنج موجود عنوان کرد و گفت: همه مسئولان معتقدند باغ ها و فضای سبز شیراز باید حفظ شود اما واقعیت این است که این فضا، هر روز محدودتر و کوچک‌تر می‌شود.
آیت الله لطف الله دژکام افزود: برای حل مسئله باغ های شیراز باید دنبال راهکار مناسب و منطقی باشیم،اگر می‌خواهیم این باغ ها حفظ شود باید به چه شکلی آنها را ساماندهی کنیم که برای مالک آن، درآمد مشروع اقتصادی هم داشته باشد؟
وی ادامه داد: باغی که آورده اقتصادی چندانی برای مالکش ندارد اما در عین حال، هر متر مربع آن در صورت تغییر کاربری به مسکونی و یا تجاری، میلیون‌ها تومان ارزش دارد طبیعتا در معرض نابودی و خشک شدن درختان قرار دارد.
وی اضافه کرد: چگونگی حفظ باغ ها و فضای سبز شیراز به نحوی که برای مالکان آنها سرمایه و ارزش افزوده مناسبی محسوب شود، باید یکی از دغدغه‌ها و مسائل مهم شورای شهر شیراز باشد.
تماس های خبرنگار ایرنا با شهزاد رونق زاده رئیس سازمان سیما، منظر و فضای شهری شهرداری شیراز برای جویا شدن دیدگاه های وی در زمینه ساماندهی باغ ها به جایی نرسید.
۹۸۷۳ /۱۸۷۶
گزارش از محمدامین افشارپور