پس از سال ۱۹۴۹ میلادی که چین نو تاسیس شد، بتدریج سیاست های فرهنگی و اجتماعی چین بر محور اقتصاد متمرکز شد و از سال ۱۹۷۸ میلادی با دستور «دنگ شیایو پینگ» رهبر فقید چین، سیاست اصلاحات و درهای باز رسما آغاز شد و نتیجه آن جایگاه بلند مرتبه اقتصادی است که چین امروز به آن تکیه زده است با این وصف این کشور در چند دهه گذشته بی چالش نبوده است و در عرصه های داخلی و خارجی برای مبارزه با موانع و تهدیدها تلاش می کند.
با این حال چین اگرچه با گذشت هفت دهه موفق به کسب عنوان دومین اقتصاد جهان شده است اما برای اینکه بتواند مسیر پیشرفت پایدارش را ادامه دهد باید از سد چالش های بسیاری در داخل و خارج عبور کند.
مناقشه تجاری با آمریکا
بزرگترین مانع توسعه و چالش کنونی چین در زمان حاضر مناقشه بزرگ تجاری این کشور با آمریکا است که از نیمه نخست سال ۲۰۱۸ میلادی شروع شد و تا الان ادامه پیدا کرده است.
اگر چین نتواند این مشکل را برطرف کند و به نبرد تعرفه ها با آمریکا پایان ندهد و موافقنامه نهایی حاصل نکند رشد اقتصادی پایدارش مختل خواهد شد و پیشرفت در سیاست های اصلاحات در هاله ای از ابهام قرار خواهد گرفت.
دو کشور می خواهند تا چند روز دیگر با یکدیگر وارد دور جدیدی از گفت و گوها شوند این در شرایطی است که چین هفتادمین سالگرد تاسیس خود را جشن گرفته است و می خواهد در این شرایط اخبار خوبی را در اختیار ملت قرار دهد.
دقیقا پس از آنکه دونالد ترامپ رییس جمهوری آمریکا اعلام کرد که افزایش تعرفه ۲۵ به ۳۰ درصد بر روی ۲۵۰ میلیارد دلار کالاهای وارداتی از چین را به اواسط ماه اکتبر موکول می کند، چین شروع به خرید حجم کلانی از دانه های روغنی و گوشت خوک از آمریکا کرد.
«وانگ یی» وزیر خارجه چین گفته است اگر دو کشور بتوانند به همین شیوه فعال با یکدیگر همکاری کنند می توانند اختلافاتشان را تا اندازه زیادی کاهش دهند.
با این وصف هیچ یک از دو طرف این نبرد نمی تواند به آینده چندان خوشبین باشد زیرا مناقشه تجاری دو کشور مسایل مختلفی چون فنآوری، امور فرهنگی، مسایل اقتصادی و تجاری، حق مالکیت معنوی و حتی مسایل سیاسی و امور مربوط به شرکت بزرگ فناوری مخابراتی هواووی را نیز در بر می گیرد که فعالیتش در آمریکا محدود شده است.
روابط با اروپا
چین با اروپا نیز در همین زمینه ها دچار چالش است و به دلیل همراهی هایی که اروپایی ها بعضا با سیاست های آمریکا دارند و حرف شنوی آنها از واشنگتن، چین درگیر برخی از مسایل تجاری و اقتصادی با آنها است.
در این زمینه نباید فراموش کرد که طرح راه ابریشم چین برای آمریکا و اروپا یک چالش بزرگ است اگرچه برخی از کشورهای اروپایی موافق همراه شدن با این طرح هستند اما بعضی از آنها با همراهی ژاپن در حال مقابله با برنامه راه ابریشم چین هستند و سرمایه گذاری ها در این راه را تلاشی از سوی چین برای پیشبرد نفوذ خود در آسیا، خاورمیانه، آفریقا و اروپا می دانند.
در زمینه حقوق بشر، راه ابریشم، سیاست های ارزی، مسایل دریای جنوبی، دریای شرقی، ارزش یوان پول ملی چین، سرمایه گذاری های متقابل و همچنین فنآوری و حق مالکیت معنوی چالش های فراوانی میان چین و اروپا وجود دارد.
چین و برجام
برای چین روابط با ایران از اهمیت فراوانی برخوردار است این کشور اما اکنون درگیر تحریم های آمریکا شده است و واشنگتن به بهانه های مختلف شرکت ها و شهروندان چینی مرتبط با تجارت با ایران را تحریم می کند.
چین می خواهد به خریدهای نفتی از ایران ادامه دهد اما یکجانبه گرایی آمریکا برای این کشور مشکل ایجا کرده است از سوی دیگر نباید فراموش کرد که چین خواستار حفظ برجام است و خود را به آن پایبند می داند و بر اساس این توافق تاکید دارد که ایران هم باید از منافع آن برخوردار شود.
«وانگ یی» وزیر خارجه چین تاکید کرده است ایران حق دارد در حین تحمل فشار حداکثری آمریکا و تحریم های این کشور و به دلیل پایبندی به برجام از منافع آن بهره مند شود.
برای چین مهم است که روابط مشروع تجاری منطقی با ایران را ادامه دهد از سوی دیگر این کشور می خواهد خریدهای نفتی را از ایران ادامه دهد و همزمان برجام را مورد حراست قرار دهد.
در مجموع در این دوران چین بر این باور است که باید به تلاش های دیپلماتیک ادامه دهد و اینکه آمریکا را ترغیب کند به برجام بازگردد و همزمان تلاش می کند تا روابط تجاری با ایران را به پیش ببرد.
هنگ کنگ
بزرگترین چالش امروز چین در هفتادمین سالگرد تاسیس چین نو مسایل و تحولات هنگ کنگ و ناارامی های این منطقه است که با گذشت بیش از ۱۲۰ روز کماکان ادامه دارد.
این مساله جنبه های بین المللی نیز پیدا کرده است کار چین زمانی سخت تر شد که انگلستان، آلمان و آمریکا از معترضان حمایت کردند و بر چین تاکید کردند که نباید از خشونت علیه معترضان استفاده کند.
در واقع موضوع اعتراضات هنگ کنگ بزرگترین چالش داخلی چین و یکی از بزرگترین چالش های خارجی این کشور نیز محسوب می شود زیرا برخی کشورهای غربی نیز حمایت خود را از معترضان اعلام کرده اند.
آمریکا پیمان دمکراسی و حقوق بشر هنگ کنگ را تصویب کرده و هشدار داده است برخورد چین با معترضان و مسایل هنگ کنگ به اختلافات تجاری دو کشور نیز مربوط می شود.
برخی از کشورهای اروپایی نیز همین روند را در پیش گرفته اند و با انتشار بیانیه هایی ضمن حمایت از اعتراضات تاکید کرده اند چین باید حق خودمختاری هنگ کنگ را مراعات کند.
بتازگی اعلام شده که اعتراضات ضربات شدیدی به اقتصاد این منطقه وارد کرده و صادراتش را به پایین ترین میزان در یک دهه گذشته رسانده و باعث شده است تا ۸۰ درصد از هتل های هنگ کنگ این روزها خالی باشد.
تایوان
بزرگترین و حساس ترین مساله برای دولت چین مساله تایوان است این جزیره از سال ۱۹۴۹ میلادی به این طرف از چین جدا بوده و تلاش های پکن برای وحدت سرزمین مادری نتیجه نداده است.
پس از آنکه اعتراضات در هنگ کنگ شروع شد و روابط معترضان با دولت تایوان بهبود یافت، کار برای چین نیز سخت تر شده است این در شرایطی است که آمریکا همچنان با فروش جنگنده و تسلیحات پیشرفته به تایوان و تصویب پیمان های مختلف دفاعی و سیاسی بزرگترین فروشنده سلاح به این جزیره است.
مقام های دو طرف سفرهای متقابل انجام می دهند و آمریکا بارها ناوهایش را به منطقه تنگه تایوان اعزام کرده است چین اما هشدار داده است که تایوان حساس ترین مساله در روابط دو کشور محسوب می شود و برخورد درست با آن آینده روابط با آمریکا را تعیین می کند.
دریاهای شرقی و جنوبی چین
پهنه های آبی شرقی و جنوبی در چند دهه گذشته و بخصوص در سال های اخیر صحنه مناقشه بزرگ چین با آمریکا، ژاپن و برخی از کشورهای منطقه آسیا و پاسیفیک و کشورهای آسیای جنوب شرقی بوده است.
در دریای شرقی ژاپنی ها با چین بر سر تملک بر جزایر دیائویو اختلاف دارند و هر دو طرف می گویند مالک این جزایر هستند و در اطراف آن گشت زنی انجام می دهند و در طول سال های اخیر برخوردهایی هم بین آنها بوجود آمده است.
چین هنوز موفق به حل اختلافات در این زمینه با ژاپن نشده است در عین حال کشتی های ماهیگیری و گشتی های خود را به اطراف این جزایر می فرستد که ژاپن آنها را ملی اعلام کرده است و بر تملک بر آنها تاکید می ورزد.
در این میان وضعیت دریای جنوبی بغرنج تر است چین با آمریکا و کشورهای آسیای جنوب شرقی منازعاتی بر سر تملک بر ۲۵۰ جزیره در این دریای جنوبی دارد از یک سو آمریکا با کشورهای دیگر در این منطقه رزمایش برگزار می کند و از طرف دیگر کشورهای آسیای جنوب شرقی می گویند برخی از این جزایر متعلق به آنها است و از سوی دیگر چین بیش از ۸۰ درصد از منطقه را از آن خود می داند.
مسایل مرتبط با این دو دریا به آسانی برای چین قابل حل نخواهد بود و انتظار می رود سال ۲۰۱۹ میلادی هم برای چین در این زمینه ها سالی پر تنش باشد.
راه ابریشم
طرح بزرگ راه ابریشم که از سال ۲۰۱۳ میلادی مطرح شده است و همچنان بزرگترین طرح اقتصادی و تجاری و سازندگی قرن بیست و یکم محسوب می شود به دلیل تنش ها در مناطق مختلف به کندی پیش می رود.
با این وصف چین می گوید با دهها کشور در ارتباط با این برنامه توافقنامه هایی امضا کرده و میلیاردها دلار سرمایه گذاری برای ساخت راه و جاده ، تاسیسات زیربنایی و بندر و راه آهن شده است.
کشورهای اروپایی و بعضا آمریکا و ژاپن نیز می گویند حاضر به الحاق به این طرح نیستند و آن را هژمونی خواهی از سوی چین می دانند اما چین تاکید می ورزد که هدف از این برنامه توسعه روابط تجاری بین قاره های مختلف است و این مسیر فقط پیوند دهنده قاره های آسیا و اروپا و آفریقاست و نهایتا کشورهای مشترک در این طرح از آن سود خواهند برد.
کشورهایی نظیر هند، آمریکا، ژاپن و شماری از کشورهای اروپایی تاکنون به این طرح ملحق نشده اند تنش های اخیر در خاورمیانه، درگیری ها در این منطقه و حضور نظامی فزاینده آمریکا در خلیج فارس و همچنین حمله پهپادی به تاسیسات نفتی عربستان هم کار را برای چین مشکل تر کرده است.
از طرف دیگر در شرایطی که پاکستان کریدور اقتصادی بزرگی را با چین دنبال می کند، هند حاضر به پیوستن به طرح راه ابریشم نشده و این باعث بروز موانع اقتصادی و امنیتی در اجرای این طرح شده است.
کره شمالی
برون رفت از بحران شبه جزیره کره، عاری سازی منطقه از تسلیحات اتمی، حل و فصل اختلافات این کشور با آمریکا و همچنین برقراری رژیم دایمی صلح از دیگر چالش های بزرگ خارجی و فرا منطقه ای برای چین محسوب می شود.
چین هنوز نتوانسته است توفیقی در این زمینه ها داشته باشد و دیدارهای رهبران کره شمالی و آمریکا هم از تنش ها به مقدار زیادی کم نکرده است کره شمالی همچنان آزمایش های موشکی انجام می دهد و تحریم های آمریکا برقرار است.
در این شرایط اینکه چین بتواند روابط آمریکا و کره شمالی را بهبود بخشد و یا راهی برای عاری سازی منطقه از تسلیحات هسته ای پیدا کند و باعث برقراری رژیم دایمی صلح در منطقه شود، چالش های بزرگی برای پکن خواهد بود.
چین که خود با انبوهی از معضلات داخلی و خارجی از جنگ تجاری با آمریکا گرفته تا مسایل دریای جنوبی و شرقی و همچنین بحران شورش و ناآرامی در هنگ کنگ و مساله تایوان روبرو است، باید در این دوره راهی نیز برای برون رفت از این بحران در شبه جزیره کره پیدا کند.
چین اما به آمریکا هشدار داده است که هرگز اجازه نخواهد داد این کشور با کره شمالی وارد درگیری نظامی شود این برای چین خط قرمز محسوب می شود.
در کنار موضوعات فوق می توان مساله تعیین ارزش یوان پول ملی، پیشبرد سیاست اصلاحات، تامین انرژی، حل و فصل اختلافات با کشورهای آسیای جنوب شرقی بر سر دریای جنوبی، ارتباط با ژاپن، روابط با کره جنوبی و توسعه پایدار آن و همچنین پیشبرد رشد اقتصادی پایدار را از دیگر چالش های بزرگ داخلی و خارجی چین در این دوران دانست.