هر چند مدیران عامل پالایشگاه و پتروشیمی تبریز مدعی هستند که فعالیت مجتمع های مطبوع شان هیچ گونه آلودگی ندارد، اما مردم «کوجووار» نظر دیگری دارند و می گویند که قرار نیست حتما آلودگی هوا، رنگ و نشان خاصی داشته باشد تا همه آن را با چشم مسلح ببینند و لمس کنند.
به همین دلیل بود که برگزاری همایش پیاده روی در کوجووار تبریز در جمعه گذشته با حاشیه هایی همراه بود و جمعی از نوجوانان و جوانان این منطقه با به دست گرفتن پلاکاردهایی با مضمون «کوجووار هوا ندارد» و «محیط زیست ما را آلوده نکنید» نسبت به آلودگی های زیست محیطی ناشی از فعالیت پالایشگاه و پتروشیمی در این منطقه اعتراض کردند.
البته این نخستین بار نیست که مردم این منطقه از وجود آلودگی های زیست محیطی ناشی از فعالیت صنایع بزرگ در این منطقه گله مند، بلکه این اعتراضات در سال های گذشته به بخشی از شناسنامه کوجووار تبدیل شده است؛ اقدامی که همراهی و حمایت مقام های ارشد استان آذربایجان شرقی و فرمانداری تبریز را به دنبال داشته است.
آذر ماه پارسال نیز انتشار بوی تند و نامطبوعی در منطقه کوجووار، بازتاب گسترده ای در رسانه ها یافت و اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی را ناگزیر از ورود به موضوع کرد؛ در آن زمان، حسن عباس نژاد، معاون محیط انسانی این اداره کل، اعلام کرد که بوی نامطبوع موجود در منطقه ناشی از فعالیت واحد تولید بنزین پالایشگاه تبریز بوده است.
البته انصافا پالایشگاه و پتروشیمی تبریز نیز در طول سال های گذشته، صدها میلیون دلار صرف اجرای طرح های زیستی محیطی برای کاستن از میزان آلایندگی فعالیت های تولیدی خود کرده اند، اما عواقبت زیست محیطی فعالیت آنها هنوز به طور کامل رفع نشده است.
حکایت گلایه مردم کوجووار از آلودگی منطقه به دلیل فعالیت پتروشیمی و پالایشگاه، سر دراز و ریشه در جانمایی غیرکارشناسی احداث این ۲ واحد در دهه های قبل دارد؛ در آن زمان کارشناسان امر با غفلت از این نکته که جهت وزش بادهای تبریز غربی- شرقی است، غرب این شهر را برای صنعتی کردن انتخاب کرده و با این اقدام خود سلامت مردم را به خطر انداختند.
اکنون نیز که افزون بر ۶ میلیارد دلار سرمایه گذاری در این منطقه انجام گرفته است، جابجایی آنها برای تامین بهداشت جسم و روان شهروندان به این آسانی ها میسر نیست؛ شهروندان، اما، می گویند اگر قرار است توسعه و اشتغال پایدار به بهای تهدید سلامتی ما تمام شود، عطایش را به لقایش می بخشیم.
کووجوار کجاست؟
کوجووار یکی از محلات تاریخی تبریز است که در جنوب غرب این کلان شهر در مجاورت پالایشگاه و پتروشیمی واقع شده و جزء محدودهٔ شهرداری منطقهٔ ۷ تبریز محسوب می‌شود.
بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰ خورشیدی، جمعیت کوجووار افزون بر پنج هزار و ۹۶۵ نفر بوده که از این تعداد ۳٬۱۶۳ نفر مرد و ۲٬۸۰۲ نفر زن بوده‌اند. همچنین برپایهٔ همین آمار، شمار خانوارهای ساکن در این محله بالغ بر ۱٬۷۴۴ خانوار بوده‌است.
کوجووار، قطب صنعت لوازم خانگی آذربایجان شرفی نیز محسوب می شود و اکثر ساکنان این محله در کارگاه‌های صنعتی مشغول تولید لوازم خانگی و صنعتی (اجاق گاز، بخاری گازی، کولر آبی، یخچال فریزر و کابینت فلزی) هستند؛ تعداد این کارگاه‌ها افزون بر ۳۰۰ واحد می‌باشد.
در گذشته، این محله، باغ‌ها و مزارع فراوانی را در خود جای داده بود که منبع درآمد ساکنان محسوب می‌شد؛ ولی امروزه به‌جهت مستقر شدن کارخانه‌های تولیدی و صنعتی شهر تبریز در این منطقه و آلودگی ناشی از آن، اکثر این باغ‌ها و مزارع کشاورزی از بین رفته‌اند.
همچنین، آجر کوجووار که در کارخانه‌های آجرپزی اطراف این محله تولید می‌شود، یکی از مهم‌ترین کالاهای صادراتی منطقه به‌شمار می‌رود، ضمن اینکه گندم و کلزا نیز از مهم‌ترین محصولات کشاورزی این منطقه محسوب می‌شوند.
اهتمام پتروشیمی برای به حداقل رساندن آلایندگی زیست محیطی کوجووار
مدیرعامل پتروشیمی تبریز در واکنش به انتقادات جمعه گذشته مردم کوجووار، از پیشرفت پروژه جدید زیست محیطی این واحد برای جلوگیری از انتشار بوی نامطبوع از تصفیه خانه خبر داد و گفت: با نصب سیستم (آر تی او)، گازهای تبخیر شده از حوضچه‌ها، جمع آوری و در داخل سیستم (آر تی او) منهدم می‌شوند.
سیاوش درفشی با بیان اینکه تمامی تجهیزات برای اجرای پروژه زیست محیطی در پتروشیمی خریداری و نصب شده است، گفت: مشکل آلودگی در هر صنایعی علاوه بر مشکل زیست محیطی، مشکلات اقتصادی را نیز به همراه دارد؛ زیرا که وجود هر گونه آلودگی در صنایع پتروشیمی به مفهوم اتلاف منابع است، بنابراین اجازه نمی‌دهیم تحت هر شرایطی هیچ گونه آلودگی در پتروشیمی رخ دهد.
وی با اشاره به اینکه وجود تصفیه خانه در تمامی شهرها و صنایع پتروشیمی الزامی است، گفت: سیستم تصفیه‌ی پتروشیمی تبریز نیز سیستم کم نظیری است به طوری که آب خروجی آن ۱۰۰ درصد بازیافت شده و در شرکت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وی با بیان اینکه پساب تولید شده در حوضچه‌های مختلف جمع آوری و با فرآیند خاصی به صورت بیولوژیکی و شیمیایی تصفیه می‌شود، افزود: با توجه به شرایط آب و هوایی مختلف به ویژه در هوای گرم، پساب تبخیر می‌شود که این تبخیر باعث ایجاد بوی نامطبوع در منطقه می‌شود.
مدیرعامل پتروشیمی تبریز اعلام کرد: برای جلوگیری از انتشار بوی نامطبوع از تصفیه‌خانه پتروشیمی، پروژه‌ای تحت عنوان سیستم جمع آوری گازهای خارج شده از تبخیر پساب تعریف شده است و در این پروژه با سرپوشیده کردن حوضچه‌ها و جمع آوری گازهای حاصل از تبخیر پساب، از ورود تبخیر و بوی نامطبوع به محیط بیرون جلوگیری خواهد شد.
وی با بیان اینکه این پروژه طی دو سال گذشته مطرح شده بود، افزود: شرکت‌های مختلف ایتالیایی در اجرای این پروژه با ما همکاری می‌کنند و برای آغاز عملیات نصب دستگاه خرداری شده منتظر حضور کارشناسان ایتالیایی در تبریز هستیم.
درفشی افزود: با توجه به اینکه تجهیزات به صورت پکیج هستند، عملیات نصب سیستم در مدت زمان کوتاهی انجام خواهد شد و با اجرایی شدن این پروژه هیچ گونه آلودگی زیست محیطی در پتروشیمی وجود نخواهد داشت.
وی با بیان اینکه هیچ کانونی در پتروشیمی تبریز برای ایجاد آلودگی به طور بالفعل وجود ندارد، خاطرنشان کرد: تصفیه خانه‌های هیچ یک از صنایع در جهان سرپوشیده نیست ولی این طرح برای اولین بار در تصفیه خانه پتروشیمی با هزینه کلان و در شرایط تحریمی برای سرپوشیده کردن حوضچه‌ها انجام می‌شود.
درفشی اعلام کرد: این پروژه زیست محیطی پتروشیمی طی دوماه آینده به بهره برداری می‌رسد.
وی با بیان اینکه کنترل‌های شدید بر حوضچه‌های روباز پتروشیمی تا اتمام پروژه اعمال می‌شود تا بوی نامطبوع حوضچه‌ها به حداقل برسد، گفت: واحد پساب هر لحظه کنترل می‌شود تا بوی نامطبوعی از آن خارج نشود.
جان مردم کوجوار تبریز در خطر است
در همین حال سخنگوی شورای اسلامی شهر تبریز نیز در نشست هفتگی روز گذشته این نهاد گفت: با توجه به آلایندگی‌های موجود، جان مردم کوجوار در خطر است.
کریم صادق‌زاده تبریزی افزود: چندین بار به خاطر وضعیت آب و هوای منطقه کوجوار تذکراتی داده‌ام و این موضوع در کمیسیون محیط زیست و خدمات شهری نیز مورد بررسی قرار گرفته است.
وی ادامه داد: کارشناسان کمسیون و اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی به آلایندگی پتروشیمی و پالایشگاه و واحد پلی‌نار تبریز اشاره و تایید کرده‌اند و مسئولان باید در این مورد چاره‌اندیشی کنند تا عده‌ای سودجو نتوانند با جان هزاران نفر از شهروندان تبریزی بازی کنند.
صادق‌زاده همچنین گفت: از شهرداری تبریز تقاضا دارم نسبت به احداث و تکمیل سریع پارک این منطقه اقدام کند تا شاید بخشی از آلایندگی کوجووار از بین برود.
او در خاتمه تدکر خود گفت: از شهردار تبریز و شهردار منطقه ۷ انتظار دارم به جد پیگیر مسایل و مشکلات این منطقه ارزشمند کوجوار هستیم و در جلسه بعدی از اقدامات انجام یافته گزارش جامع را ارائه نمایند و به اعتراضات مردمی توجه جدی شود.
ضرب الاجل ۵ روزه محیط زیست برای پتروشیمی و پالایشگاه
پانزدهم آذر ماه پارسال بود که به دلیل شدت گرفتن انتقادات از آلایندگی پالایشگاه و پتروشیمی تبریز، مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی برای تعیین تکلیف اجرای طرح های زیست محیطی این ۲ واحد صنعتی مادر ضرب الاجل پنج روزه مشخص کرد.
حمید قاسمی آن زمان در نشست مشترک با مدیران و کارشناسان شرکت پالایش نفت و پتروشیمی تبریز از عدم اجرای به موقع طرح‌های زیست محیطی این دو واحد بزرگ صنعتی انتقاد کرد و گفت: پتروشیمی تبریز از برنامه زمان بندی اجرای طرح های کاهش اثرات زیست محیطی یک سال عقب است و بحث هایی که در مورد علت آن مطرح می شود، اصل موضوع آلایندگی را حل نمی کند.
وی خطاب به مدیرعامل پتروشیمی تبریز افزود: اقداماتی را که در راستای کاهش اثرات زیست محیطی باید انجام می دادید، از برنامه زمان بندی ارائه شده عقب هستند.
قاسمی ادامه داد: شما و همه ما در این شهر زندگی می کنیم و همه ما به توسعه اعتقاد داریم، اما توسعه باید همراه با اصول و رعایت ضوابط زیست محیطی باشد تا پایدار بماند.
وی تاکید کرد: از این لحظه اعلام می کنم هیچ طرح توسعه ای در رابطه با پالایشگاه و پتروشیمی تبریز را تا اجرای کامل طرح های کاهش اثرات زیست محیطی این دو شرکت نباید انجام شود.
این مقام مسئول گفت: اگر طرح های کاهش اثرات زیست محیطی پتروشیمی و پالایشگاه تبریز طبق برنامه زمان بندی اجرا نشوند، مجدداً اقدامات قانونی توسط حفاظت محیط زیست استان به عمل خواهند آمد.
قاسمی افزود: شما دنبال تولید، اشتغال و سود هستید و باید به دنبال حفظ محیط زیست هم باشید. ما تاکنون تعامل بسیار خوبی با دو شرکت پتروشیمی و پالایش نفت تبریز داشته ایم، اما وقتی اشکال فنی در سیستم پیش می آید انتظار این است که با حداکثر توان در صدد رفع آن برآیید و آن را حل کنید.
وی ادامه داد: من به عنوان مدیرکل حفاظت محیط زیست استان باید به مردم پاسخ بدهم. پتروشیمی و پالایشگاه تبریز علاوه بر کنترل آلودگی هوا، مسئولیت های اجتماعی در قبال مردم کجوار دارند که باید به آن ها عمل کند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی در ادامه این نشست دستور تشکیل کمیته ای مشترک برای بررسی وضعیت زیست محیطی دو شرکت پتروشیمی و پالایش نفت تبریز را داد و گفت: اگر بخشی نگری کنیم در هیچ حوزه ای موفق نخواهیم شد. برای کشور اشتغال، تولید و اقتصاد مهم اند، اما مهم تر از آن ها محیط زیست و سلامت مردم است.
۳۰۷۱/۵۱۸