با وجود اعمال بی سابقه ترین فشارهای دولت ترامپ برای محدود کردن رفت و آمد وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در شهر نیویورک، دیدارهای وی با طیف گسترده ای از همتایان بین المللی و نخبگان سیاسی آمریکایی نشان داد که این محدودیت ها نتوانست مانع از رایزنی های موثر «محمد جواد ظریف» در این مرحله حساس بین المللی شود.
وزیر امور خارجه نه تنها در حاشیه شرکت در نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد، رایزنی های سیاسی خود را پیش برد، بلکه ابتکار صلح تهران را در پاسخ به تنش آفرینی آمریکا و عربستان برای همتایان خود تشریح کرد.
عبور از محدودیت‌ها
مذاکرات ظریف در نیویورک بلافاصله پس از ورود وی به این شهر آغاز شد. این در حالی بود که دولت ترامپ برای کاستن از تاثیرگذاری سخنان و دیدارهای ظریف، محدودیت های شدیدی برای رفت و آمد او وضع کرد؛ بطوریکه شعاع تردد وی به سه خیابان اطراف مقر سازمان ملل متحد، نمایندگی ایران و هتل اقامت وی در آن سوی سازمان ملل متحد محدود شده بود.
این محدودیت ها برخی برنامه های ظریف را دستخوش تغییر کرد. از جمله "انجمن آسیا" که محل آن خارج از دایره محدودیت ها قرار دارد، نتوانست امسال میزبان وزیر امور خارجه ایران باشد.
اما نکته قابل توجه این بود که مقام های بین المللی و دهها نفر از روزنامه نگاران، صاحبنظران و نخبگان سیاسی آمریکایی با اشتیاق فراوان خود را به محل اقامت ظریف رساندند تا نقطه نظرات وی را درباره آخرین تحولات بین المللی بشنوند.
در بسیاری از این دیدارها، ظریف به محدودیت های اعمال شده از سوی دولت آمریکا اشاره و آن را در تضاد با وظیفه دولت آمریکا به عنوان میزبان مقر نهاد سازمان ملل توصیف کرد.
با توجه به تنش‌های ماه های گذشته در منطقه خلیج فارس، بخشی از مهمترین دیدارهای وزیر خارجه با همتایان عراقی، عمانی، قطری و کویتی بود.
موضوع جنگ یمن، امنیت آب های خلیج فارس و دریای عمان و سیاست های تنش زای عربستان، محور مشترک گفت‌وگوهای ظریف با وزیران خارجه این چهار کشور بود.
چنین دیدارهایی این پیام را داشت که چهار کشور مذکور منطقه خلیج فارس، مخالف رویکرد ستیزه جویانه محور سعودی و امارات علیه تهران هستند.
آنها همچنین از ظریف درباره ابتکار صلح هرمز برای همکاری میان کشورهای منطقه پرسیدند و نقطه نظرات خود را درباره کاستن از تنش مطرح کردند.
"ولید المعلم" وزیر خارجه سوریه نیز روز جمعه با همتای ایرانی خود در مقر سازمان ملل متحد دیداری صمیمانه داشت. در جریان این دیدار، دو طرف درباره تحولات منطقه و آخرین وضعیت در سوریه گفت وگو کردند.
در پایان این دیدار هم، المعلم به خبرنگار ایرنا گفت روابط دمشق و تهران مستحکم‌تر از هر زمان دیگری است و همکاری‌های راهبردی دو کشور با قدرت ادامه خواهد یافت.
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران همچنین با همتایان اروپایی خود دیدار کرد تا درباره برجام و تحریم های ضد ایرانی آمریکا بحث و گفت وگو کند.
در این دیدارها، وزیران خارجه اتریش، دانمارک، انگلیس، فرانسه، لهستان، هلند و فنلاند به ظریف گفتند که به برجام پایبند هستند و از جمهوری اسلامی هم می خواهند که بطور کامل این توافق را اجرا کند.
پاسخ ظریف اما این بود که اتحادیه اروپا باید به اندازه میزان تعهداتش به توافق برجام از ایران توقع داشته باشد.
بدون پایبندی کامل اروپایی ها به برجام و جبران تحریم های یکجانبه آمریکا، ایران گام های بعدی را برای کاهش تعهدات برجامی بر خواهد داشت. همین موضوع یکی از محورهای گفت وگوی روز جمعه وزیر امور خارجه فنلاند با همتای ایرانی خود بود.
«ابراز نگرانی»، تنها واکنش اروپا به سیاست‌های آمریکا
"پکا هاویستو" که کشورش رئیس دوره ای اتحادیه اروپاست، در این باره به ایرنا گفت: ما یکی از مدافعان برجام هستیم. ما از اینکه ایالات متحده از این توافق خارج شده، نگران هستیم. همچنین نگران گام های ایران به سوی خارج شدن از برجام هستیم.
هاویستو افزود: ما برجام را مبنای مناسبی برای همکاری دوجانبه می دانیم. به باور ما، اروپا واقعا می‌تواند به ایران کمک کند تا راه حلی برای خروج از بحران کنونی بیابد. بی تردید ما باید روابط خوب خود را ادامه داده و گفت وگو را به شکل خوبی ادامه دهیم.
در حالیکه سخن وزیر خارجه فنلاند که ریاست دوره ای اتحادیه اروپا را در دست دارد می توان چکیده موضع متزلزل این اتحادیه در برابر یکجانبه گرایی آمریکا و پایبندی اروپایی ها به برجام توصیف کرد، وزیران خارجه چین و روسیه در نیویورک با صراحت درباره ضرورت مقابله با تحریم های یکجانبه آمریکا سخن گفتند.
هر چند به خاطر محدودیت و فشار بی سابقه دولت آمریکا، این دیدار ظریف از نیویورک کوتاه تر از دیدارهای گذشته وی بود، اما مجموعه ملاقات ها و رایزنی های وی دو پیام روشن را به جهان فرستاد.
دیدارهای زیاد مقام های بین المللی و نخبگان سیاسی آمریکایی با وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران که از سوی دولت ترامپ تحت تحریم و تحدید قرار گرفته است، یک دهن کجی آشکار به تصمیم دولت آمریکا برای انزوای ایران بود.
شکل انجام این دیدارها هم چیزی نبود جز شکستن دیوار محاصره ای که دولت ترامپ به دور ظریف ترسیم کرده بود.
اما از منظر محتوایی، وزیر خارجه ایران پیام تهران را به روشنی برای مقام های بین المللی و نخبگان آمریکایی تشریح کرد.
این پیام چیزی جز قاطعیت ایران در برابر قلدری آمریکا و سکوت اروپایی و همزمان باز نگهد اشتن دریچه دیپلماسی با غرب نبود.
۱۰۷۱