پروژه ترسیب کربنCarbon Sequestration Projection حدود ۱۷ سال پیش در سال ۲۰۰۰، یکی از پروژه‌های طراحی شده توسط دفتر عمران ملل متحد (UNDP) و صندوق جهانی محیط زیست (GEF) است.
اولین بار در سال ۱۳۷۸ دفتر عمران ملل متحد با همکاری سازمان برنامه و بودجه کشورمان افرادی را برای آشنایی با طرح ترسیب کربن به کشورهایی که طرح در آنها اجرا شده بود فرستاد و در سال ۱۳۸۰ این طرح در شیرآباد زاهدان کلید خورد ولی بعد از مدت کوتاهی متوقف شد. پس از آن در سال ۱۳۸۳ از سوی دفتر عمران ملل متحد (UNDP) سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور به عنوان مجری طرح، انتخاب شد تا آن را در کشور اجرایی کند.
ترسیب کربن به جذب دی اکسید کربن اضافی جو توسط اندام‌های هوایی و زیرزمینی گیاهان مرتعی به منظور کاهش اثرات سوء پدیده گرمایش زمین گفته می‌شود. حدود ۶۰% گرمای زمین بخاطر دی اکسید کربن است و اگر این گاز کنترل یا کم شود تا ۷۰% اثر گازهای گلخانه‌ای بر کره زمین کاهش پیدا می کند.
استراتژی پروژه “احیای مراتع تخریب یافته برای مردم و با مردم (یعنی از نهال‌کاری صرف به بهره‌گیری مردم از منافع نهال‌کاری)، اتخاذ رویکردی یکپارچه و همه‌جانبه‌نگر و استفاده از همکاری توأم زنان، مردان و جوانان، در مدیریت مراتع (از طریق تعقیب اهداف توسط همه مردم و استفاده از نظرات آنها) ” است. اجزای این پروژه نیز ن به چهار بخش “محرومیت‌زدایی”، “مشارکت و کار گروهی”، “مشارکت و توانمندسازی جوامع محلی” و “احیای مراتع و ارائه مدل‌سازی ترسیب کربن” تقسیم می شود.
در کشور این پروژه در ۱۹ استان آذربایجان غربی، اصفهان، البرز، بوشهر، تهران، جنوب کرمان، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، خراسان شمالی، سمنان، مرکزی، یزد، کرمان، گلستان، قم، ایلام، فارس، سیستان و بلوجستان و مازندران در حال اجرا است.
همچنین به گفته معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور حدود ۴۵۰ میلیارد تومان از اعتبار ۱۰۰ میلیون یورویی برای مقابله با بیابانزایی به سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری اختصاص یافته که با این میزان اعتبار قرار است در سطح ۳۵۴ هزار هکتار عملیات نهال کاری، مدیریت روان آب‌ها و مدیریت جنگل‌های دست کاشت انجام شود.
همچنین خسرو شهبازی گفته بود که با تصویب اعتبار ۶۶۰ میلیارد تومانی از سوی مجلس از محل قانون بودجه سال جاری برای مالچ پاشی در سال ۹۸ ، عملیات مالچ نفتی مورد تأیید سازمان محیط زیست در سطح ۱۲ هزار و ۵۰۰ هکتار به منظور تثبیت شن‌های روان در ۹ استان برنامه ریزی و در حال انجام است.
۲۹ هزار و ۸۵۲ هکتار جنگل کاری در مناطق بیابانی
فرهاد سرداری مدیر کل دفتر امور بیابان سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور روز سه شنبه در گفت وگو با خبرنگار گروه علمی ایرنا، گفت: تاکنون حدود ۲۹ هزار و ۸۵۲ هکتار از محل اعتبارات ملی و استانی در محدوده های مطالعاتی طرح ترسیب کربن جنگل کاری اجرا شده است.
وی ادامه داد: طرح ترسیب کربن یا طرح مدیریت مشارکتی منابع طبیعی و توسعه روستایی به دلیل تغییر در شیوه احیای مناطق بیایانی در چند سال گذشته انجام شده است. این طرح الگوی برگزیده آسیا و اقیانوسیه است که در آن به جای تکیه بر سرمایه های محیطی به سرمایه اقتصادی، مالی، اجتماعی، انسانی و محیطی تکیه شده است.
سرداری اظهار داشت: مردم محلی که در عرصه زندگی می کنند باید در احیا و استفاده از بیابان مشارکت کنند. در این راستا سازمان پروژه ترسیب کربن را برنامه ریزی و تدوین کرده است.
وی تصریح کرد: ابتدا این طرح در استان خراسان جنوبی اجرایی شد و یکی از اصلی ترین اهداف این پروژه ارتقا اقتصادی وضعیت مردم بود. در حالی که بسیاری از پروژه‌های پایلوت به فراموشی سپرده می‌شوند اما انجام این پروژه ادامه یافت و در ۱۹ استان در حال اجرا است و فراگیر شده است.
به گفته مدیر کل امور بیابان «پروژه مشارکتی ترسیب کربن» در مناطق آسیا و اقیانوسیه جزو ۱۰ پروژه برتر در سازمان ملل است.
ایجاد سه هزار و ۹۷۳ شغل پایدار و نیمه پایدار در مناطق بیابانی
سرداری اظهار داشت: در این طرح مدل بهره برداری از بیابان و تامین نیاز اقتصادی و معیشتی مردم محلی به طوری که موجب فشار به بیابان و ناپایدار شدن اراضی آن نشود، آموزش داده می شود که موجب گسترش و شکل‌گیری مشاغل زیادی شده است.
مدیرکل امور بیابان عنوان کرد: در زمینه اشتغال‌زایی به تمامی شاخصه‌های درآمدزا برای مردم منطقه اعم از گردشگری و گیاهان دارویی توجه شده است و به طور کلی نسبت به ماهیت و ویژگی‌های هر منطقه فعالیت و اقدامات اشتغال زایی تعریف شده است. همچنین کلاس های آموزشی با هدف بهره برداری مناسب از بیابان برای ساکنان این مناطق برگزار شده است.
سرداری ادامه داد: در سال‌های پیش دستگاه‌های اجرایی فقط به موضوع احیا، فرسایش بادی و پوشش گیاهی می‌پرداختند اما اخیرا شیوه کار به سمت اشتغال زایی و استفاده از بیابان تغییر یافته است و هم اکنون سه هزار و ۹۷۳ شغل نیمه پایدار و پایدار از جمله پرورش مرغ بومی و بلدرچین، سکه دوزی، عرروسک سازی، وری کمپوست و گیاهان دارویی به صورت پروژه ای ایجاد شده است.
وی با اشاره به اینکه یکی از دلایل مهاجرت نبود شغل در مناطق بیابانی است، عنوان کرد: در برخی موارد مثل استان‌های خوزستان و سیستان و بلوچستان با وجود مشاغل مختلف جوامع محلی به دلیل آب و هوای نامناسب و گرد و غبار مهاجرت می‌کنند. در این راستا اقداماتی اعم از مقابله با گرد و غبار و فرسایش بادی از مهاجرت جلوگیری می‌کند و تاثیر بسیار مثبتی در سکونت افراد دارد.
احیاء بیابان‌ها هزار سال به طول می‌انجامد
سرداری در ادامه گفت: دفتر مدیریت بیابان از دو منبع «اطلس بیابان زدایی» که حدود ۹ معیار و ۳۵ شاخصه دارد و رخداد این معیارها را در کشور نیز مشخص کرده و علاوه بر آن «برنامه ملی مدیریت بیابانی» که توسط اساتید دانشگاهی تنظیم شده را برای کنترل بیابان زایی استفاده می‌کند.
وی ادامه داد: در کشور برای مقابله با بیابان زایی از واحدهای ژئومورفولوژی استفاده می شود. هم اکنون نیز رخساره‌های اصلی مناطق بیابانی مشخص و اولویت بندی شده و اقدامات احیایی و اجرایی بر روی آنها در حال انجام است.
سرداری با بیان اینکه ۳۲ میلیون هکتار بیابان در کشور داریم، تصریح کرد: به طور کلی اعتبار تخصیص یافته برای بخش بیابان ۶۵ میلیارد تومان است که ۲۰۰ هزار تومان به هر هکتار تعلق می‌گیرد. در حالی که متوسط انجام عملیات احیا برای هر هکتار سه میلیون تومان است که برای نگهداری عرصه در طول چند سال نیز همین اعتبار نیاز است در غیر این صورت احیا بیابان‌ها هزار سال به طول می‌انجامد.
مدیرکل امور بیابان با بیان اینکه روند بیابانزایی نسبت به هر منطقه مثبت و یا منفی است، اظهار داشت: در کل با چنین بودجه اندکی اقدامات بیولوژیک به خصوص در اراضی بیابانی و مرتعی انجام نمی‌شود و برای حفظ وضعیت موجود اعتبار بیشتری نیاز است. به همین دلیل اخیرا اقدامات احیایی از ماهیت کار دولتی به استفاده از مشارکت‌های مردمی منتقل شده است.
سرداری ادامه داد: از همه ظرفیت های بومی منطقه استفاده و تلاش می شود تا به سمت شناسایی و ایجاد اشتغال مولد گام برداریم، تا از تخریب منابع طبیعی ممانعت شود. همچنین نیازهای اجتماعی احصا و برنامه اجتماعی-اقتصادی برای ترسیب کربن و معرفی مشاغل جایگزین به روستاییان ختم می شود. افق طرح ترسیب کربن در کشور ۲,۵ میلیون هکتار است.