به گزارش روزنامه آفتاب یزد؛ همین چند وقت پیش بود که عمران خان اعلام کرد حاضر به این میانجیگری برای بهبود رابطه میان تهران و ریاض است و البته عبدالمهدی نخست وزیر عراق و سفرش به عربستان را نیز بسیاری معنا دار تعبیر می‌کنند. حال آنکه علی ربیعی، سخنگوی دولت هم در آخرین نشست خبری خود ارسال پیغام‌هایی از سوی ریاض به تهران را برای کاهش تنش‌ها تایید کرد و آن را جدی گرفته شدن طرح صلح تنگه هرمز درمیان کشورهای منطقه از جمله عربستان تعبیر کرد.
امارات نیز از این موضوع استقبال کرده است و در پی تلاش‌های میانجیگرانه نخست‌وزیر عراق برای فروکش کردن شدت تنش میان ایران و عربستان، این کشور هم این تلاش‌ها را ستوده است و چند پیام تشویقی را به منظور ایجاد یک "راه حل اساسی" برای بحران کنونی منطقه برای عبدالمهدی فرستاده است. بعد از تایید پیغام بهبود روابط با ایران از سوی عربستان توسط سخنگوی وزارت خارجه کشورمان، روز گذشته رئیس مجلس شورای اسلامی کشورمان ضمن استقبال از مواضع اخیر محمد بن سلمان گفت که درهای ایران به سوی سعودی‌ها باز است.
آن طور که ایسنا می‌نویسد، علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی کشورمان در گفت وگو با شبکه الجزیره گفت که درهای ایران به روی سعودی‌ها باز است و از حل اختلافات از طریق گفت‌وگو استقبال می‌کنیم.
وی افزود: از اخباری که شنیدیم مبنی بر اینکه محمد بن سلمان خواستار حل اختلافات با تهران از طریق گفت وگو است، استقبال می‌کنیم.
لاریجانی گفت: با برگزاری هرگونه گفت وگوی ایرانی - سعودی بسیاری از مشکلات امنیتی و سیاسی منطقه حل می‌شود. ما خواستار ایجاد یک نظام امنیتی در خلیج فارس با مشارکت تمام کشورهای حاشیه خلیج فارس هستیم.رئیس مجلس شورای اسلامی کشورمان گفت: به انصارالله یمن توصیه می‌کنیم که هرگونه آتش بس را بپذیرند و به سعودی‌ها می‌گوییم که این مساله به سود شما خواهد بود.وی در رابطه با احتمال مذاکره ایران و آمریکا گفت: مذاکره با واشنگتن حرام نیست اما این کشور در ابتدا باید تحریم‌ها را بردارد.
اما پرسش اینجاست که از چه روی در حالی که تا چند روز پیش از این به دلیل حمله به آرامکو شدت تنش‌های میان ایران و عربستان افزایش یافته بود و حتی با بیانیه ضد ایرانی اروپا که در آن ایران را عامل حمله به آرامکو معرفی کرده بود مواجه شدیم و بسیاری توقع افزایش تنش‌ها را داشتند ناگهان لحن عربستان و بن سلمان در مصاحبه‌هایش تغییر می‌کند و درثانی برای صلح و دوستی به ایران پیغام و پسغام می‌فرستد؟
کارشناسان در گفت‌وگو با آفتاب یزد دلیل پیغام متفاوت ریاض به ایران و بهبود لحن بن سلمان نسبت به کشورمان را تحلیل کردند؛ گزیده ای از این گزارش در ادامه آمده است:
>دو فرضیه
جعفرقناد باشی کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان اینکه باید در پیغام کاهش تنش عربستانی‌ها دید که در پنهان چه مسائلی بین دو کشور مطرح شده است به آفتاب یزد گفت: ممکن است عربستان اعلام کرده باشد که در پاسخ به دعوت ایران، ما نیز از کاهش تنش‌ها گفته‌ایم. به هر حال حسن روحانی بارها از تمایلش به ارتباط با همه کشورهای همسایه از جمله عربستان سخن گفته است.
وی افزود: در حال حاضر دو فرضیه درباره تغییر رویه عربستان در قبال ایران وجود دارد.
فرضیه نخست آن چیزی است که در فیزیک از آن به عنوان تاخیر در انجماد و یا جهش تکاملی ناگهانی یاد می‌کنیم. یعنی آنکه زمینه یک تغییر از مدت‌ها پیش فراهم بوده اما این تغییررخ نداد تا اینکه ناگهان یک ضربه باعث جهشی ناگهانی شده است. به این معنا که اسباب عقب نشینی عربستان از مدت‌ها قبل، حتی قبل از زدن چهار کشتی عربستان که در فجیره اتفاق افتاد، شکل گرفته بود. عربستان در یمن هم ناکام بود. حتی عملیات نصر من الله قبل از آرامکو رخ داد، اما حوثی‌ها آن را اعلام نکردند تا از این طریق از سعودی‌ها امتیاز بگیرند در اخبار آمده که عربستانی‌ها گفته بودند که اگر شما این خبر را منعکس نکنید، ما در نقاطی از یمن آتش بس اعلام می‌کنیم. عربستان در سوریه هم شکست خورد، در ائتلاف عربی هم ناکام ماند، در ماجرای محاصره قطر هم به نتیجه‌ای نرسید و عقب کشید، بنابراین یک فرضیه این است که به مرور شکست‌های عربستان در رقابت با ایران باعث شد تا آن‌ها به فکر بهبود روابط با ما بیافتندو آن‌ها حالا که موضوع طرح صلح تنگه هرمز مطرح شده زمان را مناسب دیدند تا درپی شکست‌های متعدد خود به این صلح تن‌دهند. پادشاهی که می‌خواهد بر سر قدرت بماند طبیعی است که بعد از این همه شکست بخواهد اوضاع را کنترل و پیام دوستی برای ایران بفرستد.
>معامله پشت پرده
قناد باشی ادامه داد: اما دراین میان فرضیه دوم و مهمی هم می‌توان مطرح کرد و آن اینکه در واقع پیام عربستان یک معامله ایران و آمریکایی است. ترامپ تلاش‌های زیادی برای مذاکره با ما انجام داد، از طریق آبه نخست وزیر ژاپن، از طریق مکرون، از طریق عمان و... برای مذاکره یا بهبود روابط با ایر ان وارد شد، اما در آن موفق نبود. به نظر من عربستانی‌ها با یک وکالتنامه از طریق آمریکایی‌ها وارد میدان شده‌اند. یعنی معتقدم این پیغام مودت از طرف آمریکا به عربستان ابلاغ شده است. البته انگلیس هم در این جریان نقش دارد، به عبارتی تصمیم گیری عربستان در بهبود لحنش نسبت به کشورمان تصمیم گیری این کشور یا شخص بن‌سلمان نیست. چرا که مثلا آن‌ها بدون اجازه آمریکا و در حالیکه ایالات متحده با ایران خصمانه رفتار می‌کند، نمی‌توانند برخلاف خواست آمریکا به فکر ارتباط و بهبود رابطه با ایران باشند.
به این کارشناس می‌گوییم عده‌ای معتقدندکه دلسردی بن سلمان از آمریکا باعث شده است تا به نشانه دهن کجی به این کشور، عربستان ارتباط خودش را با ایران بهبود دهد پاسخ می‌دهد: این هم مطرح می‌شود که نا امیدی عربستان از حمایت ترامپ باعث شده تا این کشور به سمت صلح با ایران حرکت کند اما من چنین فرضیه‌ای را قبول ندارم. عربستان در حد دهن کجی به آمریکا و انتخاب ایران به جای ایالات متحده نیست. بلکه این آمریکاست که قصد معامله با ایران را دارد. ایالات متحده بعد از اینکه مطمئن شد میانجیگری‌های سابق بی فایده بوده اکنون با برگ عربستان و ارتباط این کشور با ایران، مسیر خود را پیش می‌برد تا اگر روزی ایران با شاگرد آمریکا یعنی عربستان، رابطه‌اش بهبود پیدا کرد بعد از آن بتواند با استاد آن‌ها یعنی آمریکا نیز روابط بهتری داشته باشد. بنابراین پشت این لحن آرام بن سلمان موضوعاتی فراتر از عربستان و منافع عربستان وجود دارد. آمریکا چون می‌داند که راه‌های مذاکره بسته است از طریق عربستان قرار است خط شکنی کند.
وی اظهار کرد: البته شاید امروز روحانی و دولت نسبت به لحن بن سلمان خوش بین باشند اما به هر صورت پشت این ماجرا نیت‌های آمریکایی هم وجود دارد.
>می توان خوش بین بود؟
این کارشناس مسائل بین‌الملل درباره اینکه با این اوصاف باید آینده ایران و عربستان را چگونه دید و آیا می‌باست به استقبال اظهارات بن سلمان مانند آنچه که علی لاریجانی گفته است رفت یا خیر؟ می‌گوید: روابط بین کشورها بر اساس موارد مختلفی به هم می‌خورد، گاهی مشکلات مرزی، گاهی مسائل سیاسی و ایدئولوژی و... اما دلیل مشکلات ایران و عربستان مجموعه‌ای از عوامل مختلف است. تعدددشمنی‌های عربستان با ایران به قدری است که کنار آمدن با عربستان با علم به این همه دشمنی، خیلی دشوار است. عربستان علنا به آمریکایی‌ها گفت که ما نفت شما را تامین می‌کنیم وشما نفت ایران را تحریم کنید، یا مخارج حمله به ایران را می‌دهیم، دشمنی از این بیشتر؟ عربستان مستقیما به گروهک‌های تکفیری و تروریستی کمک مالی می‌کندتا به ایران حمله کنند. عربستان با تشکیل اتحادیه عربی باعث شد تا انواع و اقسام فشارهای سیاسی به ایران بیاید، در بیانیه ریاض، ایران و حکومتش افراطی و حامی تروریست نامیده شدند اتفاقی که با تلاش سعودی‌ها رخ داد. 500 نفر از حجاج ما در عربستان به شهادت رسیدند اجازه ورود تیم تحقیقات ایرانی به آنجا را ندادند. بمب‌گذاری سفارت ما در یمن، بیروت و... رخ داد که مشخص شد کار عربستان بوده است. عربستان باعث شد تا برخی از کشورها، رابطه شان را با ایران قطع کنند. حتی درباره حمله به سفارت عربستان درایران نیز گفته می‌شد که سعودی‌ها از ماجرای حمله آگاه بودند و طرح و برنامه‌هایی داشتند. بنابراین، این‌طور نیست که چون امروز عربستان تغییر لحن داده رابطه ایران با آن‌ها در همه زمینه‌ها از سر گرفته شود. عربستان باید یکسری از اقداماتی که علیه ما کرده است را جبران کند.
وی اضافه کرد: دیپلماسی و صلح خوب است اما با چه کشوری؟ آمریکا یی‌ها اینقدر با ما دشمنی نکردند که عربستانی‌ها کردند،آمریکایی‌ها هیچ گاه به گروه‌های تکفیری پول نمی‌دادند تا به کشورما حمله کنند، اما عربستان این کاررا انجام داده است. عربستان امروز باید دشمنی‌های بزرگ قبلی‌اش را جبران کند. بنا به همین دلیل معتقدم در شرایط فعلی بهبود روابط دو کشور تنها در چارچوب همان ائتلاف امید یا صلح تنگه هرمز برای تامین امنیت منطقه می‌تواند صورت بگیرد و نه بهبود کامل روابط دو جانبه این دوکشور.
>بازنگری بن سلمان؟
حسن‌هانی زاده دیگر کارشناس مسائل بین‌الملل هم درباره دلیل لحن ملایم عربستان و پیغام دوستی به ایران می‌گوید: درهفته‌های اخیر دو حادثه نظامی بسیار مهم در منطقه رخ داد، نخست حمله به تاسیسات نفتی آرامکو که منجربه کاهش صادرات نفت عربستان از ده میلیون بشکه به پنح میلیون بشکه شد و عربستان ضربه اقتصادی، مالی شدیدی خورد و موضوع دوم حمله به سه تیپ مکانیزه عربستان است که منجربه نابودی آن شد. در حال حاضر عربستان احساس می‌کند که در حوزه نظامی با شکست‌های متعددی روبه رو شده است. به همین دلیل به نظر می‌رسد که حاکمیت عربستان به این نتیجه رسیده که ادامه وضعیت موجود به انزوای بیشتر عربستان منجر می‌شود.
وی اضافه می‌کند: اکنون بن سلمان درصدد بازنگری سیاست‌های خودش نسبت به یمن، سوریه، عراق و ایران است. زیرا جنگ یمن در طول چهار سال گذشته بیش از سیصد میلیارد دلار برای عربستان هزینه داشته است و در طول این چهار سال تمام فعالیت‌های عمرانی در عربستان متوقف شده است. از همین رو بن سلمان می‌داند که این روند جز ویرانی عایدی برای کشورشان ندارد.
او در پاسخ به این که آیا این تغییر لحن قابل پیش‌بینی بود یا نه، اظهار می‌کند: طی روزهای گذشته دو اتفاق افتاد؛ نخست سفر عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق به عربستان بود که در آن بن سلمان از عبدالمهدی خواست که او بین ریاض و تهران میانجیگری کند تا مشکلات دو کشور حل شود، دیگری پیامی است که عمران خان نخست‌وزیر پاکستان از سوی بن سلمان به ایران فرستاده است و در آن اعلام شده است عربستان آماده حل مشکلات منطقه و گفت‌وگوی سازنده با ایران است. این موارد نشان می‌دهد که سیگنال‌های مثبتی از ریاض به سمت ایران ارسال می‌شود.
>آنچه تجربه نشان می‌دهد
وی ادامه داد: اما تجربه نشان می‌دهد که عربستان در قول و عمل یکسری پارادوکس‌هایی دارد به این مفهوم که هر گاه عربستان لحن گفتاری خودش را با ایران ملایمتر کرده در حوزه بین‌المللی علیه ایران عمل کرده است و تلاشش این است تا یک اجماع جهانی با مشارکت آمریکا و اروپا ضدما ایجاد کند. از همین رو تا زمانی که عربستان گام عملی در راستای حل مشکلات خودش با ایران در منطقه برندارد نمی‌توان به بهبود روابط امیدواربود. دراین سال‌ها همواره عربستان یک نگاه کاملا تهاجمی نسبت به ایران داشته است. اما چون آمریکا در عمل نشان داده که در شکل گیری حالت تهاجمی علیه ایران خیلی جدی نیست، سعودی‌ها در خواسته‌هایشان ناکام ماندند.
هانی زاده درباره اینکه از این پس ایران باید چگونه نسبت به این تغییر لحن برخورد کند و چه قدر نسبت به بهبود روابط خوش بین باشد، گفت: ایران باید با هوشمندی و در عین حال با احتیاط، تحرکات عربستان را رصد کند. این سیگنال‌های مثبتی که ارسال شده، فی نفسه مناسب و خوب است و می‌تواند باعث کاهش تنش میان ایران و عربستان باشد. اما در عین حال تحرکات پشت پرده عربستان و آمریکا و اروپا برای انتقال پرونده آرامکو به شورای امنیت سازمان ملل را هم نباید نادیده گرفت. عربستان یک گفتمان رسانه‌ای و یک تحرک عملیاتی پشت پرده دارد که باید دراین خصوص تمام این تحرکات را کنارهم گذاشت و یک نتیجه گیری کلی کرد. عربستان با این اظهارنظرهای ملایم و مثبت تلاش می‌کند تا توپ رابه زمین ایران بیاندازد و ایران هم باهوشمندی نسبت به این پیام‌های مثبت واکنش مثبت نشان داده است. اما در عمل باید دید که آیا واقعا عربستان تمایل به حل مشکلات خود با ایران دارد یا صرفا قصد دارد از این طریق به طور موقت از تنگناها و شکست‌هایش بکاهد.