می گوید ۵۰ ساله شده ام؛ اما هنوز از مادرم حساب می برم. فرزندم این طور تربیت نشده است؛ نمی دانم نخواستهام یا نتوانستهام او را این طور تربیت کنم.
خیره نگاهم می کند و ادامه می دهد: آن روزها حرف پدر و مادر برای ما به مانند قانونی نانوشته تلقی می شد؛ نسل شما این طور به گفته ها، نصایح و تجارب خانواده بها نمی دهد. بر اساس علایق فردی انتخاب می کند؛ مسئولیت پذیر نیست و از تجربه های دیگران درس نمی گیرد. برای نسل امروز همواره خواست ها و نیازها فراهم و بر این اساس مسئولیت پذیری رنگ باخته است.
گویی خاطرات دوران کودکی را مرور می کند: شاید به کارگیری جدیت و تحکم مادران و پدران گذشته نیز بیش از نیاز متعارف تلقی شود؛ اما فراهم سازی هر یک از نیازها و خواسته های نسل جوان نیز تعهد و مسئولیت پذیری را سلب می کند. فرزندان امروز به عنوان پدران و مادران فردا باید به منظور زندگی در جامعه با انتظارات نقش ها آشنا شوند و تعهد و مسئولیت پذیری را به نسل های آتی نیز آموزش دهند.
تربیت خانوادگی همواره به عنوان یکی از مهم ترین شاخصه های رشد و کمال نقشی اساسی در پرورش هر نسل ایفاء می کند؛ گرچه نقش محیط های اجتماعی نظیر مراکز علمی - آموزشی و همچنین خصائص فردی را نباید در این پرورش انکار کرد؛ اما بی شک محیط خانوادگی و تربیت والدین در این میان نقشی حیاتی ایفاء می کند.
این اصول تربیتی که در طول زمان دستخوش تغییرات بسیاری شده است؛ امروزه با افزایش آگاهی های فردی و اجتماعی سبب افزایش اعتماد و درک متقابل از طریق برقراری ارتباطات دوستانه و صمیمی، عدم تنبیه بدنی و... شده است؛ اگرچه به گفته شماری از صاحبنظران به جهت فراهم سازی تمامی خواست ها و نیازها مسئولیت پذیری نسل امروز به طور چشم گیری کاهش یافته است.
"معصومه موسوی" دکتری روانشناسی بالینی در این باره به خبرنگار اجتماعی ایرنا می گوید: امروزه سطح آگاهی جامعه از طریق فضای مجازی، کتاب ها، دوره های آموزشی و... افزایش یافته است؛ این مهم بی تردید تربیت والدین را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.
وی می افزاید: به عبارت دیگر آگاهی جامعه و افزایش دانسته های فرزندپروری نگرش والدین را تحت تاثیر قرار داده است و رشد و کمال نسل جوان را ارتقاء بخشیده است. به عنوان مثال در سال های گذشته تنبیه بدنی جزئی از اصول تربیتی خانواده محسوب می شد؛ در زمان حاضر اما اعتقاد به این مساله به طور قابل توجهی کاهش یافته است.
به عقیده موسوی همچنین ارتباطات دوستانه و محبت آمیز نیز امروزه بیش از پیش در رفتارهای پدر و مادر مشاهده می شود.
تغییر انتظارات والدین از فرزندان امروز
موسوی در ادامه با اشاره به تغییر در شرایط جامعه و همچنین سیستم آموزشی کشور تاکید می کند: تمامی اصول تربیتی به طور حتم با شماری از نقاط ضعف و قوت همراه است؛ اما به طور کل امروزه تغییر در شرایط جامعه انتظارات والدین از فرزندان را افزایش داده است.
وی می افزاید: به عنوان مثال امروزه به منظور موفقیت در عرصه های علمی – آموزشی فشار بیشتری بر فرزندان تحمیل می شود؛ همچنین فعالیت در بسیاری از حوزه های ورزشی، هنری، اجتماعی و... نیز به عنوان وظایف نسل جدید تلقی می شود.
این روانشناس بالینی یادآور می شود: این امر سطح انتظارات والدین از فرزندان را به منظور مشارکت در برخی از زمینه ها کاهش می دهد. به عنوان مثال مشارکت در برخی از امور خانوادگی نظیر نظافت منزل کاهش می یابد.
وی می افزاید: به عبارت دیگر با افزایش آگاهی جامعه و تغییر در اصول تربیتی نظیر برقراری ارتباطات رفاقت آمیز شماری از تبعات منفی همچون کاهش مسئولیت پذیری و عدم تناسب توانمندی های فردی و سن نیز به چشم می خورد.
موسوی خاطرنشان کرد: امروزه برخی از وظایف و مسئولیت های فردی همانند نظافت اتاق های شخصی نیز بر عهده والدین است؛ نسل امروز نیازمند فراگیری این آموزش ها است.
وی با بیان این که مشاوران و روانشناسان نیز باید در این خصوص آگاهی بخشی کنند؛ می گوید: فراگیری این اقدامات به منظور ایفای بسیاری از نقش های اجتماعی در آینده ضروری است و خانواده نیز باید بر فراگیری این مهارت ها تاکید کند.
به عقیده این مشاور عدم فراگیری این مهارت ها؛ سبب ضعف در احساس تعهد و مسئولیت پذیری در سنین بزرگسالی می شود.
موسوی در رابطه با این مهم که آینده جامعه ایران را با توجه به تربیت نسل جوان چگونه ارزیابی می کنید، می گوید: با توجه به افزایش سطح آگاهی در جامعه به طور حتم توان تغییر و اصلاح نظیر تقویت مسئولیت پذیری جوانان مشاهده می شود؛ بنابراین باید با بهره گیری از ظرفیت ها در جهت تقویت نقاط ضعف تربیتی نسل امروز اقدام کرد.
تاثیر رقابت پذیری بر اصول تربیتی والدین
"سهیلا ترابی" یک مشاور کودک نیز در این رابطه عنوان می کند: تربیت والدین در رفتار و عملکرد فرزندان بی تردید نقشی حیاتی ایفاء می کند؛ اما نباید آموزه های اجتماعی در مراکز علمی، آموزشی، هنری و... را نیز در این پرورش بی اثر تلقی کرد.
وی می افزاید امروزه در برخی مواقع اصول تربیتی والدین با آموزه های جامعه در تعارض قرار می گیرد؛ در سال های گذشته خانواده از تحکم بیشتری در ارتباط با فرزندان برخوردار بود و اصول تربیتی خانواده با پذیرش جامعه همراه بود.
این مشاور کودک تاکید می کند. امروزه احساس رقابت تربیت والدین را تحت تاثیر قرار داده است؛ گاه برخی از تفکرات با اصول تربیتی والدین سازگار نمی شود؛ اما بر اساس اصل "رقابت پذیری" به مرحله اجرا می رسد.
ترابی می افزاید: به عنوان مثال خرید یک دستگاه تبلت و تلفن همراه هوشمند در سنین کودکی با وجود تعارض با تفکرات تربیتی شماری از خانواده ها به جهت استفاده همسالان برای کودک خریداری می شود.
وی ادامه می دهد: در سال های گذشته جایگاه پدر و مادر، وظایف و انتظارات از تعاریف مشخصی برخوردار بود؛ در زمان حاضر این نقش در هاله‌ای از ابهام فرو رفته است و این امر تربیت فرزندان را آسیب پذیر می کند.
به عقیده ترابی عدم مسئولیت پذیری یکی از مهم ترین آسیب های این نسل محسوب می شود؛ که باید مورد توجه والدین قرار گیرد.
وی می گوید: وظایف فردی و اجتماعی فرزندان باید به درستی توسط خانواده تعریف شود و آن‌ها را به منظور مسئولیت پذیری در جامعه (در سال‌های آتی) آماده کند.
ترابی همچنین در خصوص تک فرزندان نیز یادآور می شود: امروزه بر اساس برخی از اصول تربیتی تک فرزندان استقلال بیشتری را نسبت به سال های پیشین تجربه می کنند؛ اما به طور کل عدم تعهد در انجام وظایف و انتظارات نقش ها یکی از مهم ترین آسیب های تربیت امروزی جامعه به شمار می رود؛ که باید مورد توجه قرار گیرد.
گزارش از الهام دربان