اطراف این دنیایی که رنگ‌هایش هر روز پیچیده‌تر و زیبایی‌ها و زشتی هایش بیشتر می‌شود، در استان اصفهان کودکانی هستند سهمی از دنیای زیبای کودکی ندارند و به جای نان‌آور خانواده نقش‌آفرینی می‌کنند و حتی نگاه جامعه به آنها مطلوب نیست، چرا این چنین؟ ریشه این مسائل اجتماعی روز افزون در کجاست؟ برنامه‌ریزان در رفع این دردهای جامعه چه راه حلی ارایه داده‌اند و نتیجه آن چه بوده است و هزاران پرسش دیگر.
در گوشه و کنار این استان پهناور و حتی کشورمان کودکانی که با دست‌های کوچک ولی دل‌های بزرگ و دردمند در سرما و گرما از صبح تا شب سخت‌ترین کارها را به دوش می‌کشند تا بتوانند زندگی آسوده ای برای خود و خانواده‌هایشان فراهم کنند.
البته این کودکان همچون دیگر همسن و سالان خود خیلی دوست دارند کودکی کنند و والدین آنها با ناز و نوازش کردنشان لقمه‌ای بدون رنج و با آسایش برایشان فراهم کند ولی شرایط و سختی روزگار آنها را از این نعمت محروم کرده است.
این کودکان که به آنها نان آوران کوچک و کودکان کار گفته می‌شود هر روز در مکان‌های مختلف از سر چهارراه ها، پارک‌ها، خیابان‌ها و کوچه‌های کلانشهر اصفهان و دیگر شهرستانهای استان به چشم می‌خورند کودکانی که با لبخندهای معصومانه هر کدام کالایی ولو ارزان در دست دارند و منتظر محبت و دریغ همنوعان خود برای خرید از آنها هستند.
برخی از آنها گاری‌های سنگین و پر از مقوا و لوازم بازیافتی را با بازوهای نحیف ولی با غیرت خود کیلومترها جابجا می‌کنند تا شاید از تحویل و فروش آن مبلغی نصیب شان شود تا به پایان هر روز به لقمه نانی برسند.
این کودکان تعدادشان هر روز بیشتر می شود و بنا به اعتقاد کارشناسان اجتماعی عده ای از آنها در پی مشکلات اقتصادی و برخی دیگر به واسطه بی‌تدبیری خانواده و درک نکردن سن و حال آنها نان‌آور اهل خانه شده اند.
نکته مهمتر این که اگر جلوی این آسیب های اجتماعی گرفته نشود این کودکان توسط عده از فرصت طلب به دنبال ناهنجاریهای دیگری سوق می یابند و جامعه را با مشکلات عدیده ای مواجه می کنند.
طبق تعریف کنوانسیون بین‌المللی حقوق کودک، کودکان کار به کودکان زیر ۱۸ سال اطلاق می‌شود که تحت هر شرایطی از جمله به اجبار، رضایت، توسط خانواده یا مافیا به کار گرفته می شوند و به واسطه آن امرار معاش می کنند.
پیشگیری از کودک کار نیازمند توانمندسازی خانواده هاست
رییس انجمن آسیب شناسی اجتماعی ایران گفت: برای مقابله و پیشگیری از تولید کودک کار باید خانواده های نیازمند شناسایی و توانمند شوند.
کوروش محمدی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: روش ما در مقابله با آسیب های اجتماعی به خصوص در ارتباط با کودکان کار برمبنای حمایت از افراد آسیب دیده است، در حالی‌که این روش به منزله پیشگیری نیست زیرا ابتدا منتظر تولید آسیب و سپس به دنبال حمایت از آن هستیم.
وی اظهار داشت: این در حالی است که رویکرد جهانی، نقطه مقابل روش ماست و آنها از ابتدا از ایجاد آسیب پیشگیری می کنند و به دنبال شناسایی منبع و منشا آسیب‌ها و رسیدگی و چاره‌اندیشی برای آن بمنظور تولید نکردن آسیب دیگر هستند.
این جامعه شناس تاکید کرد: امروز باید تمام ظرفیت‌ها صرف توانمندسازی خانواده ها و در نتیجه پیشگیری از تولید کودک کار شود.
وی با بیان اینکه در زمان حاضر آمار دقیقی از کودکان کار در دست نیست گفت: علت این است که بسیاری از افراد زیر ۱۸ سال از نظر کنوانسیون بین المللی حقوق کودک، کودک کار محسوب می‌شوند ولی ما آنها را جزء کودکان کار به شمار نمی آوریم.
رییس کمیسیون امور اجتماعی شورای اسلامی شهر اصفهان یادآور شد: طبق آمارهای موجود بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ نفر کودک کار در شهر اصفهان شناسایی شده و البته که با توجه به شیوه دشوار آمارگیری، این آمار منطقی نیست و آمارها بیش از این تعداد است.
وی با اشاره به آسیب های فعالیت کودکان کار گفت: کودکان کار نشاط و شادابی را تجربه نمی‌کنند، از تحصیل باز می‌مانند همچنین از مهر و محبت والدین بی‌بهره می‌شوند.
محمدی با بیان آسیب ها و معضلاتی که به سبب تولید کودک کار در جامعه ایجاد می شود گفت: بسیاری از این کودکان که به جای گذراندن روزها و شب های زندگی خود در رویاها و افکار کودکانه، خیلی زود در دنیای بزرگسالی وارد می‌شوند چون نتوانسته اند دنیای سالم کودکی و نوجوانی را طی کنند ناخواسته به سمت ناهنجاری های اجتماعی روی می آورند و آسیب می بینند.
وی با تاکید بر اینکه تمام کودکان و افراد آسیب دیده اجتماعی صرف نظر از قوم، نژاد و تبار شهروند آسیب دیده محسوب می‌شوند، گفت: مدیریت ناصحیح در ساماندهی حاشیه شهرها و مناطق مهاجرپذیر می تواند به تولید کودک کار منجر شود.
این محقق و پژوهشگر افزود: در زمان حاضر کودک کار داریم، اما نظارت کافی وجود ندارد و به همین دلیل با مشکلات بسیاری مواجه هستیم.
وی تاکید کرد: مقابله با کار کودک در کنار برنامه های حمایت از کودکان کار باید در دستور کار همه متولیان و مسوولان کشور باشد.
محمدی با اشاره به اینکه تغییر نگرشی مبتنی بر مقابله با کار کودک به جای کودک کار در کشور در حال ترویج است گفت: این رویکرد با شرکت فعالانه سمن های حوزه کودک کار و به موازات برنامه های حمایت گرایانه در تحصیل و آموزش و سلامت کودکان کار در حال انجام است..
وی خاطرنشان کرد: بر این اساس اقدام هایی با هدف آگاه سازی جامعه نسبت به کودکان کار و افزایش مهارت و توانمندسازی خانواده ها رویکرد جدید به کار کودک در حال شکل گیری است.
رئیس کمیسیون اجتماعی شورای شهر اصفهان با تاکید بر نقش مستقیم و فعالانه سمن‌های درگیر با کودکان کار بیان داشت: در کمیسیون اجتماعی شورای شهر کارگروه کودکان کار تشکیل شده است و اداره جلسات به عهده سمن های فعال در این حوزه است.
وی افزود: اعضای این کارگروه دانشگاهیان، افراد علمی ومتخصص در حوزه کودکان کار هستند که برنامه های ویژه ای مبتنی بر مقابله با کار کودک را هدف قرار داده اند.
محمدی با اشاره به تدوین منشور حقوق کودک کار در کمیسیون اجتماعی شورای شهر تصریح کرد: آموزش های پیشگیرانه در خانواده ها،برخورد با کودکان کار، تقویت مهارت ها و دانش ارتباطی و آگاهی بخشی به حقوق کودک از اهداف منشور در حال تدوین است.
وی افزود: برای نخستین بار، در کنار اقدام های آموزشی و پیشگیرانه کارگاه هایی برای کارکنان کنترل نظارت مدیریت شهری در برخورد با کودکان کار برگزار شد.
بهبود زندگی و آموزش کودکان کار حق مسلم آنهاست
مدیرعامل یک موسسه فعال در زمینه کودکان کار در اصفهان با بیان اینکه بهبود وضعیت زندگی و آموزش به کودکان کار حق مسلم آنهاست گفت: بر این اساس باید شرایطی ایجاد شود تا این کودکان کمتر در معرض آسیب قرار بگیرند.
نوید مسائلی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود:جامعه ما نیاز به فرهنگسازی برخورد درست با کودکان کار دارد و مردم نباید با ترحم یا با خشونت با این کودکان رفتار کنند.
وی اظهارداشت: هم اکنون اعضای این موسسه که از سال ۹۴ فعالیت خود را بطور رسمی در این کلانشهر آغاز کرد ۶۵۰ کودک کار را شناسایی کرده اند که حدود ۱۵۰ نفر از آنها نان آور خانواده بودند و زیر پوشش این موسسه قرار گرفتند.
این فعال حوزه کودکان کار در اصفهان افزود: بسیاری از این کودکان به علت داشتن والدین معتاد و یا سرو کار داشتن با افراد معتاد در سطح پارک ها و خیابان ها در معرض اعتیاد قرار دارند و نیاز است تا با شناسایی آنها و معرفی به انجمن های مربوطه از این گونه آسیب های اجتماعی به آنها جلوگیری شود.
وی یکی از مشکلات سازمان های مردم نهاد برای حمایت از این کودکان را خلا قانونی دانست که به آنها اجازه دخالت در امور حقوقی این کودکان را نمی دهد.
مسائلی خاطرنشان کرد: با این وجود این موسسه که با هدف ترویج فعالیت‌های بشردوستانه در زمینه کمک به کودکان کار در زمینه‌هایی همچون آموزش، درمان، فرهنگی، کارآفرینی و اشتغال، روانشناسی، حقوقی، اطلاع رسانی، مددکاری به ساماندهی و رسیدگی به کودکان کار زیرپوشش می‌پردازد.
وی یادآور شد: اکنون ۵۰ حامی از کودکان کار ساماندهی شده در این مرکز حمایت می کنند و از تمامی خیرین و مردم دعوت می شود که برای حمایت از این کودکان دریغ نکنند.
معاون امور اجتماعی اداره کل بهزیستی اصفهان گفت: بهره‌کشی اجباری خانواده ها از کودکان و وادار کردن آنها به کار مصداق بارز کودک‌آزاری است.
مجتبی ناجی در گفت و گو با ایرنا افزود: در برخی شهرها این بهره‌کشی از سوی باندها و شبکه‌های خاص بمنظور سوء استفاده از کودکان صورت می‌گیرد ولی خوشبختانه در اصفهان از این گونه موارد خبری نیست.
وی اظهار داشت: کودکانی که توسط شهرداری و یا نیروی انتظامی از سطح خیابان‌ها جمع‌آوری می‌شوند به بهزیستی برای اقدامات بازتوانی ارجاع می‌شوند.
معاون اجتماعی اداره‌کل بهزیستی اصفهان افزود: اولین و مهمترین اقدام بهزیستی برای بازتوانی این کودکان بازگرداندن آنها به خانواده‌هایشان است.
وی ادامه داد: در این راستا باید خانواده شرایط لازم برای حضانت و سرپرستی از کودک را داشته باشد زیرا در غیر این صورت کودک بعد از چند روز مجدد به کار در خیابان روی می‌آورد.
ناجی خاطرنشان کرد: در برخی از موارد دیده می شود که خانواده به عمد کودک را وادار به کار در خیابان و به نوعی بهره کشی از او می کنند.
این مسوول تصریح کرد: در این راستا با توجه به اینکه بهره کشی اجباری از کودکان نوعی کودک آزاری محسوب می شود آن دسته از کودکان که خانواده‌های آنها فاقد توان و کفایت لازم برای سرپرستی آنها است از مرکز هدایت به خانه‌های کودک و نوجوان ما منتقل و در آن مراکز نگهداری می‌شوند.
وی بر تغییر نگرش خانواده ها نسبت به رعایت وضعیت کودکان و سن و سال آنها تاکید کرد و گفت: باید در این راستا اقدامات روانی و اجتماعی لازم صورت گیرد.
ناجی یادآور شد: هم‌اکنون بالغ بر ۴۷۰ کودک و نوجوان از سنین پیش‌دبستانی تا دانشگاه زیرپوشش بهزیستی هستند که در ۳۸ مرکز شبانه‌روزی نگهداری و بازتوانی می‌شوند.
وی با بیان اینکه این مراکز توسط خیرین مدیریت و اداره می‌شود گفت: پذیرش، ارتباط و همکاری شهروندان با بهزیستی از طریق اورژانس اجتماعی یا شماره تلفن ۱۲۳ صورت می‌گیرد.
این مسوول همچنین به فعالیت شیرخوارگاه " نرجس " برای کودکان زیر سه سال دراصفهان اشاره کرد و گفت: اگرچه این شیرخوارگاه با مشکلات و دشواری‌های زیادی روبروست، اما وظیفه‌اش نگهداری و سرپرستی از نوزادان و کودکانی است که از داشتن سرپناه و وعده غذایی محروم هستند.
وی خاطرنشان کرد: رویکرد مراکز بهزیستی اصفهان این است که با توجه به فعالیت‌های فرهنگی و فعالیت‌های پیشگیرانه از آسیب‌ها، تعداد این مراکز زیاد نشود و به خانواده‌ها و زوجینی که متقاضی پذیرش فرزند خوانده هستند، این بچه‌ها را در قالب فرزند خوانده واگذار کنیم تا حضانت ان‌ها را برعهده بگیرند.
ناجی تصریح کرد: بر این اساس در سال گذشته در قالب طرح‌های واگذاری دائم و موقت، بالغ بر ۱۶۰ کودک به خانواده‌هایی که متقاضی کودک بودند و تاییدیه دستگاه قضایی را داشتند واگذار شدند.
در سال ۱۹۴۶ بعد از جنگ جهانی دوم در اروپا، مجمع عمومی سازمان ملل به منظور حمایت از کودکان، سازمانی به نام یونیسف را ایجاد کرد که نخست 'انجمن بین‌المللی ویژهٔ کودکان سازمان ملل' نام گرفت.
در سال ۱۹۵۳، یونیسف یکی از بخش‌های دائمی در سازمان ملل متحد شد و روز هشتم اکتبر مصادف با ۱۶ مهرماه روز جهانی کودک نام‌گذاری شد.
۶۹۹۴ /۶۰۲۶/