به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا، پیوست بخش عکس به جشنواره «فردا»، که از سال ۱۳۹۳ و در سومین دوره از برگزاری آن اجرایی شد را می‌توان نقطه عطفی در روند اجرا، کیفیت خروجی و در نهایت دیده شدنش دانست. عکس‌های صنعتی که همواره اهمیت بالایی در این حوزه دارد، پس از اضافه شدن به جشنواره فردا از نظر کیفی روند صعودی پیدا کرده و به محکی برای متخصصان و فعالان این حوزه بدل شده است.
آنچه در ادامه می‌آید گفت‌وگوی پژوهشگر ایرنا با «امید پورآذر» دبیر بخش عکس پنجمین جشنواره فیلم و عکس فناوری و صنعتی است.
پورآذر که سابقه 14 سال عکاسی صنعتی را در کارنامه دارد، در توضیح سمت خود در جشنواره بیان کرد: این جشنواره پنجمین دوره‌ای است که برگزار می‌شود و از دوره سوم بخش عکس به آن افزوده شد.، من اولین دوره است که در سمت اجرایی جشنواره همکاری می‌کنم. در دوره سوم و چهارم شرکت‌کننده بودم و در هر دو دوره، برگزیده جشنواره شدم، اما در دوره پنجم و به دلیل انتقاداتی که خودم نسبت به برگزاری دوره‌های پیشین داشتم، از من درخواست کردند تا دبیری بخش عکس را بر عهده بگیرم. تقریباً شش ماهی هست که درگیر پروسه‌ی جمع‌آوری عکس و کارهای دبیرخانه هستیم و بیشتر از ۲۰۰۰ عکس صنعتی و تبلیغاتی به دست ما رسیده است. تقریباً نزدیک ۴۰۰ نفر کار فرستادند.
تفاوتی که نسبت به دوره‌های پیشین داریم، تعداد شرکت‌کنندگان است که تقریباً سه و نیم برابر شده‌اند. یک تفاوت آشکار دیگری که خود من هم علاقه داشتم در دوره‌های پیشین اتفاق بیفتد ولی رخ نداد، این است که در جشنواره حاضر کارها روی دیوار گالری نمایش داده می‌شود، و این خود نکته‌ای مثبت است.
ایرنا: نمایش آثار در دوره‌های قبل چگونه بود؟
در دوره‌های پیشین نمایش عکس‌ها بر روی دیوار گالری نبود، و در چیدمان نیز تقاوت هایی داشت . شاید محدودیت‌هایی داشتند (اطلاعی ندارم) ولی امسال سعی کردیم تا استانداردها نزدیک شویم. می‌دانم نواقصی هست ولی سعی ما بر این بوده است که به استانداردها نزدیک شویم. در این دوره آثار به لحاظ کیفی هم ارتقا داشت. داوری دوره پیش حدود ۴ ساعت طول کشیده اما داوری این دوره بیست ساعت به طول انجامیده است (در دو ۱۰ ساعت) و این جلسات مباحثه‌ای خیلی خوب بود و سعی کردیم در این مبحث داوری هم استانداردهایی که مدنظرمان بود را رعایت کنیم. همین‌طور در جمع‌آوری آثار تلاش ما بر این بوده است تا به صحیح‌تر شدن نزدیک شویم.
ایرنا: الگویی برای این صحیح‌تر شدن دارید؟ چه استانداردی در این زمینه وجود دارد؟
این استانداردها با مشورت با اساتید مختلف حاصل‌شده است؛ یعنی مشورت با برگزارکنندگان و داوران جشنواره‌هایی مانند جشنواره تجسمی فجر و دوسالانه عکس. با این افراد مشورت کردم که نحوه داوری، رأی‌گیری و استانداردهای ارائه، به چه شکل باشد.
در این دوره در مورد تبیین تعاریف، هم اندیشی داشتیم. با چندین نشست و گفت وگوی تخصصی با کسانی که هم در حوزه تجربه اجرایی و هم مطالعات آکادمیک فعالیت داشتند، سعی کردیم یک بازخوانی نسبت به تعاریف در این راستا ارائه دهیم که تفاوت عکاسی صنعتی و تبلیغاتی چه چیزی است، رویکردهایش چه تفاوت‌هایی دارند، مخاطبانش چه کسانی هستند، رسانه‌هایی که این عکس ها را منتشر می‌کنند کدام‌اند و خصوصیات و قدرت نفوذ این رسانه‌ها چیست.
ازاین‌جهت، همین نشست‌ها باعث شد تا در نحوه‌ی داوری و ارائه، ما قدم رو به جلویی داشته باشیم؛ نسبت به دوره پیشین که عکس‌های صنعتی و تبلیغاتی با هم رقابت داده می‌شدند، این دوره عکس‌ها جداگانه جمع‌آوری و داوری شدند. باز هم عرض می‌کنم، این‌که ما قدم کوچکی نسبت به دوره گذشته برداشتیم مهم است، ولی جا دارد که پیشرفت بیشتری داشته باشیم.
ایرنا: آن دو تا ده ساعتی که فرمودید کارها داوری شد، مشخصاً برای عکس بود؟
بله.
ایرنا: داوران چه کسانی بودند؟
آقایان: «عالمی»، «آقایی»، «ولی زاده» و «کیانی». هر چهار بزرگوار تجربه عکاسی صنعتی-تبلیغاتی داشتند و اصرار ما بر این بود که ضمن این‌که داوران، اساتید عکاسی و مدرس بوده و حوزه مطالعاتی را تجربه کرده باشند، تجربه اجرایی هم داشته باشند. در نتیجه این افراد شناخته‌شده، انتخاب شدند. آقای عالمی حدود ۴۵ سال سابقه تدریس دانشگاهی داشته‌اند. آقای آقایی چندین دوره برگزارکننده‌ی جشنواره بوده و از موسسین انجمن عکاسان صنعتی و تبلیغاتی هستند. آقای ولی زاده هم از اساتید عکاسی تبلیغاتی هستند. شاگردان بسیاری دارند و سال‌های متمادی رئیس انجمن عکاسان صنعتی و تبلیغاتی بوده‌اند. آقای کیانی هم به همین ترتیب عکاس صنعتی و تبلیغاتی و مدرس هستند و عضو هیات مؤسس انجمن بوده‌اند. در نتیجه همه داوران با کار مرتبط هستند و این مرتبط بودن را مدنظر داشته‌ایم.
وی افزود: برخی جشنواره‌های صنعتی که به حوزه‌های تخصصی‌تر می‌پردازند، گاهی ازاین‌جهت نقد می‌شوند که صرفاً یک عکاس نامدار را برای داوری انتخاب می‌کنند؛ این در حالی است که شناسایی عکس‌های تخصصی صنعتی و تبلیغاتی نیازمند این است که عکاس در آن حوزه، تجربه اجرایی هم داشته باشد و تلاش کردیم تا این مهم را مورد توجه قرار دهیم. هرچند، به‌زعم بنده بد نیست که در ترکیب داوری، از کارشناسان یا مدیران صنعتی هم حضور داشته باشند و از جمله اهداف آینده‌ای که به جشنواره پیشنهاد دادم، این است که در تیم داوری و مشورت برای گزینش آثار، مدیران صنعتی که خودشان سفارش دهنده کار هستند، هم بتوانند نظراتی داشته باشند.
ایرنا: این صحبت را یکی از تهیه‌کنندگان هم مطرح کردند که خلأ مدیران صنعتی به عنوان کارفرمایان اصلی در این حوزه، در جشنواره وجود دارد؛ چرا این مدیران امسال هم در جشنواره حضور ندارند؟ اساساً آنان دعوت نمی‌شوند یا دعوت می‌شوند و نمی‌آیند؟
اولین مرحله اطلاع‌رسانی جشنواره، به همین مدیران ارشد صنعتی است. اولین مرحله ارسال و اولین نامه‌نگاری‌های فراخوان و اولین اطلاع‌رسانی‌ها، به وزارت خانه، شرکت‌های تابعه آنها و کارفرمایان عظیم صنعتی صورت می‌گیرد. بر این اساس، اولین تیمی که اطلاع پیدا می‌کنند، همین مدیران هستند. چراکه به شرکت‌های تابعه‌ی خود، به پیمانکاران تصویری‌شان (کارفرمایان بسیاری از آثاری که در اینجا ارائه‌شده است، شرکت‌های بزرگ صنعتی مانند وزارت نفت، وزارت نیرو، پتروشیمی و... هستند) و به بانک اطلاعاتی وسیعی از عکاسان صنعتی دسترسی دارند. به همین دلیل ما اول آنها را مطلع می‌کنیم و همین‌طور در مقام داوری و اجرا این افراد اطلاع دارند ولی شرکت نکردنشان شاید به عدم تمایل آنان مرتبط باشد.
فکر می‌کنم رویکرد آتی در جشنواره می‌تواند این باشد که مدیران صنعتی را به این امر ترغیب کنیم که حضورشان باعث ارتقا کیفیت این شاخه از عکاسی و در نتیجه افزایش کیفیت آثار صنعتی و تبلیغاتی می‌شود و در نهایت همین ارتقای کیفیت، برای خود کارفرمایان پدیده‌ای مثبت است.
ایرنا: بر این اساس کارفرمایان صنعتی از جشنواره اطلاع دارند و به‌نوعی جشنواره را جدی نمی‌گیرند.
من دلیل آن را مطلع نیستم. ولی امسال به این دلیل که بازتاب جشنواره از دوره قبل بیشتر بوده، اقبال عکاسان بیشتر شده است . چون خود عکاسانی که شرکت کرده‌اند در فضاهای مجازی که در اختیار داشته‌اند، جشنواره و نمایشگاه را بازتاب داده‌اند؛ ما در چند روز گذشته تعداد بسیاری بازدیدکننده داشته‌ایم. به همین دلیل افتتاحیه، یکی از روزهای شلوغ خانه هنرمندان بود. همین موضوع می‌تواند صنعتگر و کارفرما را به این مهم آگاه کند که این بخش خدماتی از عکاسی بسیار مؤثر است، مخاطبان خودش را دارد و مجری‌های جدی‌ای هم در این حوزه وجود دارند.
ایرنا: خلأ حضور مدیران صنعتی در جشنواره فیلم و عکس فناوری و صنعتی جدی به نظر می‌رسد، آیا راهکار یا پیشنهادی کلیدی در این زمینه از طرف برگزارکنندگان جشنواره، مبنی بر چاره‌اندیشی در باب این داستان صورت گرفته است؟
بحث آموزش است؛ یعنی ما بتوانیم به کارفرمایان خود (به‌ویژه در حوزه‌های روابط عمومی آنها) این اطلاع‌رسانی را به شیوه‌های مختلف داشته باشیم که عکس مستند صنعتی، حتی به لحاظ اقتصادی برایشان به صرفه است؛ ازاین‌جهت به‌صرفه است که عکس صنعتی می‌تواند در کارهای مطالعاتی برای پروژه‌های آینده‌شان، بسیار مفید باشد. در بسیاری از موارد از پروژه‌ای مجموعه عکسی ثبت می‌شود که آن مجموعه عکس دارای مطالب و اطلاعاتی است که برای تیم مهندسی آن سازمان بسیار مفید و برای گزارش به کارفرماها، بسیار راهگشا است.
این آگاهی‌بخشی به شرکت‌های صنعتی شاید نیاز به برگزاری نشست‌ها و هم‌اندیشی‌هایی داشته باشد که روابط عمومی شرکت‌های بزرگ صنعتی در آن حضور داشته باشند و عکاسان و کسانی که می‌توانند قدرت رسانه را شرح بدهند، حرف بزنند و این تعامل برقرار شود.
احساس می‌کنم که عکاس با مدیر صنعتی متصل نیست و این اتصال الزاماً نباید از سوی عکاس برقرار شود. به نظرم شاید مدیران رسانه و کسانی که در حوزه علوم ارتباطات متخصص هستند، بتوانند این فاصله و این ارتباط قطع‌شده را برقرار کنند. چون می‌توانند یک گفت وگوی مشترکی بین مدیران صنعتی و تولیدکنندگان عکس مستند صنعتی داشته باشند. شاید به تخصص دیگری هم نیاز داشته باشند و این موضوع باید کارشناسی شود که چه تخصص‌های دیگری در این میان لازم است.
ایرنا: به موازات پیشرفت فناوری‌هایی چون تلفن‌های هوشمند، همه عکاسی می‌کنند. شما تأکید دارید که عکاسی صنعتی با سایر شیوه‌های عکاسی تفاوت دارد و این قائل به تفکیک و تفاوت شدن در جامعه باب نیست. آموزش خاصی در سطح آکادمیک برای این‌که آدم‌ها مشخصاً برای این گرایش تربیت شوند، وجود دارد؟
من جایی را سراغ ندارم و جایی ندیده‌ام.
ایرنا: یعنی این مهارت کاملاً تجربی و خودآموخته است؟
اغلب به این شکل است که عکاسان در یک پروژه‌ای به دلایل مختلفی چون سفارش موردی و مقطعی یا مراجعه برای گزارش خبری‌ای که به آن پروژه داشته‌اند، آن فضا و ارتباط صنعتی برایشان جالب شده و در آن حوزه می‌مانند و تجربه کسب می‌کنند و تجربه و تعداد آثارشان در آن حوزه، افزایش می‌یابد.
بنده در حوزه صنعتی بیش از 14سال است که حضور دارم؛ و به دلیل علاقه به صنعت بیشتر عکاسی صنعتی کرده‌ام. حتی کار تبلیغاتی نکرده‌ام چون این دو حوزه (تبلیغاتی و صنعتی) با یکدیگر تفاوت دارند.
ایرنا: چه تفاوتی دارند؟
عکاس صنعتی تولیدکننده سندی تصویری است که بتواند موضوع صنعت را به‌طور کامل شرح دهد، بدون این‌که اغراق یا مبالغه‌ای انجام دهد، اما در مورد عکس تبلیغاتی مساله تفاوت دارد. در عکس تبلیغاتی سوژه مورد توجه عکاس، الزاماً نباید عین به عین ثبت شود. در بسیاری از مواقع فضای عکس تبلیغاتی متفاوت از واقعیت بوده و یک فضای اغراق شده، مبالغه‌آمیز و برای فروش است. عکس صنعتی الزاماً برای فروش نیست و در بسیاری از موارد یک گزارش مهندسی و یک سند تصویری است.
ایرنا: با این تفاسیر به نظر می‌رسد بسیاری از عکس‌هایی که به اسم عکس‌های صنعتی توسط صنایع و مدیران آنها ارائه می‌شود، فقط در عنوان صنعتی است، ولی در واقع تبلیغاتی است.
شاید برای بسیاری از عکس‌های صنعتی کلمه «مستند» می‌تواند به صورت پیشوند قرار داده شود. بسیاری از عکس‌هایی که در این جشنواره می‌بینید عکس صنعتی هستند ولی کلمه مستند صنعتی در آن مستتر است.
ایرنا: مستند به چه عنوان؟
عکس به مثابه سندی از پروژه صنعتی ؛ این‌ها تبلیغِ چیزی نیست، بلکه معرفی خدمات، توانمندی‌ها، کارخانجات و پروسه‌های مدیریتی است.
ایرنا: شما در دوره‌ی سوم (و چهارم) به عنوان شرکت‌کننده و در دوره‌ی پنجم به عنوان دبیر در این جشنواره حضور داشته‌اید؛ تفاوت این سه دوره چه بوده و چه تغییراتی را می‌توان در طی این سال‌ها نام برد؟
تفاوت‌ها وجود دارد، از ارائه آثار در روز جشنواره تا داوری آثار. در دور اول عکس‌های صنعتی و تبلیغاتی همه با هم داوری شد. یعنی عکس یک بلور که در یک آتلیه گرفته شده با عکسی که از معدن گرفته شده بود، در کنار هم داوری می‌شد. اما در دوره حاضر همه‌ی این‌ها تخصصی شدند، شرکت‌کنندگان و مخاطبان به مراتب افزایش یافتند و جامعه مرتبط با این حوزه، این جشنواره را بیشتر جدی گرفتند.