پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در جهت ایجاد فضای مناسب برای نقد، نوآوری و نظریه پردازی، توسعه و تعمیق پژوهش در حوزه های گوناگون علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و نیز مطالعه و تحلیل آثار مرتبط با این حوزۀ مطالعاتی در کشور، افزون بر پژوهش های بنیادی، توسعه ای و کاربردی، هر ساله اقدامات و فعالیت های علمی متنوعی را برنامه ریزی و اجرا می کند که برگزاری نشست های تخصصی، کارگاه های آموزشی، همایش های علمی و ... از جملۀ این برنامه هاست.
پژوهشکده زبان و ادبیات این پژوهشگاه نیز بر اساس آنچه بیان شد، علاوه بر فعالیت های پژوهشی، اجرای چنین برنامه هایی را در برنامۀ راهبردی پنجساله خود پیش‌بینی کرده است. مجموعه همایش های ملی نام‌آوران فرهنگی و ادبی معاصر ایران که قرار است سالانه برگزار شود و هر سال به یک شخصیت علمی و فرهنگی اختصاص یابد، بر همین مبنا در برنامۀ راهبردی پژوهشکدۀ زبان و ادبیات گنجانده شده است که نخستین آن به بزرگداشت استاد ایرج افشار اختصاص دارد.
براساس گزارش این پژوهشکده، اهداف عمده این همایش ملی عبارتند از: تجلیل شخصیت فرهنگی و ادبی استاد ایرج افشار، بررسی و معرفی آثار و خدمات ارزندۀ فرهنگی و علمی- پژوهشی استاد ایرج افشار، ترویج و تقویت فرهنگ ایران دوستی و اهتمام به گردآوری، حفظ و معرفی میراث های ارزشمند فرهنگی و ادبی ایران و معرفی استاد ابرج افشار به عنوان یک الگوی مناسب فرهنگی و ادبی به دانشجویان و جوانان علاقه مند به فرهنگ و ادب کشور.
محورهای همایش به این شرح اعلام شده است:
-ایرج افشار: دانش، روش، پژوهش (نوآوری و خلاقیت)
-ایرج افشار و احیای میراث‌های کهن و معاصر ایران
-ایرج افشار و نامه‌ها و مکتوبات
-ایرج افشار و مطالعات ادبی
-ایرج افشار و مطالعات تاریخی (قاجار پژوهی، ...)
-ایرج افشار و مطالعات ایران‌شناسی
-ایرج افشار و کتاب شناسی و فهرست نگاری
-ایرج افشار و نشریات و مجلات
-ایرج افشار و مستشرقان
-ایرج افشار و عکس‌های ایران
-زندگی و سلوک اجتماعی و فرهنگی ایرج افشار
-موقوفات افشار
آخرین مهلت ارسال چکیده مقالات به این همایش ۳۰ مهرماه ۱۳۹۸، آخرین مهلت ارسال اصل مقالات اول بهمن ماه ۱۳۹۸ و تاریخ برگزاری همایش ۴ اسفندماه ۱۳۹۸ و وبسایت رسمی این همایش اعلام شده است.
ایرج افشار یزدی ۱۶ مهر ۱۳۰۴ در تهران متولد و ۱۸ اسفند ۱۳۸۹ دیده از جهان فروبست. وی پژوهش‌گر فرهنگ و تاریخ ایران و ادبیات فارسی، ایران‌شناس، کتاب‌شناس، نسخه‌پژوه، نویسنده و استاد دانشگاه ایرانی بود.
افشار سابقهٔ تدریس در دانشگاه‌های داخل و خارج کشور از جمله: دانشگاه برن (سوئیس)، دانشگاه ساپورو (ژاپن)، و دانشگاه تهران را داشت و پایه‌گذار کتابخانهٔ مرکزی دانشگاه تهران و معروف به پدر کتاب‌شناسی ایران است.
ایرج افشار نزدیک به ۶۵ سال کوشش‌های پژوهشی بیش از ۳۰۰ کتاب و ۳۰۰۰ مقاله در زمینه‌های کتاب‌شناسی، کتاب‌داری، تاریخ، جغرافیا، جغرافیای تاریخی، فرهنگ مردم و موضوع‌های دیگر تألیف، تصنیف و تصحیح کرده‌است. کتابخانهٔ بزرگ و گران‌بهای ایرج افشار در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی محفوظ است.