سالانه بیش از چهار میلیون تُن سیب درختی در کشور تولید می‌شود و آذربایجان‌غربی با تولید بیش از یک میلیون و ۱۰۰ هزار تُن از این محصول مقام نخست کشور را در این زمینه دارد؛ در این استان اشتغال حدود ۶۰ هزار خانوار به صورت مستقیم به سیب وابسته است و بیش از ۱۸۰ هزار خانوار به صورت غیرمستقیم در این عرصه فعالیت می‌کنند.
سیب آذربایجان‌غربی یکی از برندهای صادراتی کشورمان در بین محصولات کشاورزی است که در کشورهای هند، پاکستان، روسیه و عراق بازارهای مصرف خوبی برای خود پیدا کرده و هر ساله ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار تُن از آن به بازارهای هدف صادر می‌شود.
از مجموع ۱۱۲ هزار هکتار باغ‌های آذربایجان‌غربی حدود ۶۰ هزار هکتار به سیب اختصاص یافته و امسال باغداران استان به طور میانگین توانستند از هر هکتار ۱۹ تُن محصول برداشت کنند که با این آمار، ظرفیتی مطلوب برای تولید و صادرات در این بخش وجود دارد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد باغداران استان به طور میانگین برای تولید هر کیلوگرم سیب درختی ۱۷ تا ۲۰ هزار ریال برای آبیاری، سمپاشی، برداشت و ... هزینه کرده‌اند که میزان آب صرف شده برای آبیاری با توجه روند خشک شدن دریاچه ارومیه و هزینه‌های صورت گرفته برای احیای آن، ارزش این محصول را بیش از پیش نمایان می‌سازد.
آذربایجان‌غربی رتبه نخست تولید سیب کشور
مدیر باغبانی جهاد کشاورزی آذربایجان غربی گفت: باغداران این استان امسال با برداشت بیش از یک میلیون و ۱۰۰هزار تن سیب، رتبه نخست تولید این محصول را در کشور به خود اختصاص داده و این مقدار سیب برداشت شده در استان معادل یک سوم سیب تولید شده در کشور است.
عزیز امانی اضافه کرد: بیش از نیمی از مجموع ۱۰۲ هزار هکتار مساحت باغات بارور استان معادل ۶۰ هزار هکتار به سیب اختصاص دارد.
وی با اشاره به اینکه در بین شهرستان‌های استان ارومیه در تولید سیب پیشتاز است، اظهار داشت: حدود ۵۳۰ هزار تُن سیب در ارومیه تولید می‌شود و مهاباد با ۸۶ هزار تُن و اشنویه با ۸۴ هزار و ۸۰۰ تُن به ترتیب در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارد.
وی اضافه کرد: از نظر سطح زیر کشت سیب نیز ارومیه با ۲۰ هزار و ۵۰۰ هکتار جایگاه نخست، اشنویه با هفت هزار و ۷۰۰ هکتار در جایگاه دوم و سلماس با هفت هزار هکتار باغ سیب در جایگاه بعدی قرار دارد.
امانی افزود: سیب تولیدی در این استان که بیشتر در ۲ نوع «رد» و «گلدن» و سایر ارقام خارجی است به دلیل کیفیت و قابلیت انبارداری و حمل و نقل آن یکی از محصولات صادراتی مهم آذربایجان‌غربی به خارج از کشور به شمار می‌رود.
وی با اشاره به ذخیره بیش از ۷۰۰ هزار تن سیب در سردخانه‌های استان گفت: قسمتی از این مقدار سیب ذخیره شده برای تامین بازارهای داخلی به سایر استان‌ها منتقل شده و قسمتی هم به خارج از کشور صادر می‌شود.
سالانه یکهزار هکتار باغ سیب در استان احداث شده که این باغات جدید جایگزین باغات نامرغوب و فرسوده می‌شودمدیر باغبانی جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی اضافه کرد: سالانه به طور میانگین یکهزار هکتار باغ سیب در استان احداث می‌شود که این باغات جدید جایگزین باغات نامرغوب و فرسوده می‌شود.
امانی با اشاره به اینکه استفاده از نهال‌های بذری یکی از عمده‌ترین مشکلات باغات سیب استان است، افزود: یکنواختی در تولید، افزایش هزینه‌ها و مصرف بالای آب از جمله معایب استفاده از نهال‌های بذری در باغات استان است.
مدیر باغبانی جهادکشاورزی آذربایجان غربی گفت: استفاده از پایه‌های رویشی به جای پایه‌های بذری برای توسعه باغات استان در برنامه‌های آینده جهاد کشاورزی قرار دارد و شهرستان مهاباد در این زمینه در استان پیشرو است.
محدودیتی برای صادرات سیب نداریم
مدیر توسعه بازرگانی سازمان جهادکشاورزی آذربایجان‌غربی گفت: هم‌اکنون محدودیتی برای صادرات سیب نداریم اما صادرکنندگان باید شرایط کشور مقصد و شاخص‌های استاندارد برای صادرات این محصول را رعایت کنند.
احمد دهقان افزود: یکی از مقصدهای سیب آذربایجان‌غربی کشور عراق بوده که با توجه به بازار مصرف و نزدیکی به مرزهای کشور از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و از طرفی دیگر صادرکنندگان برای استفاده از مشوق‌های صادرات سیب باید استانداردها آن را رعایت کنند.
وی اضافه کرد: بسته‌بندی مناسب و استفاده از کامیون‌های یخچال‌دار یکی از این شاخص‌هاست که در صورت رعایت نکردن آنها، محموله در گمرک با مشکلاتی مواجه خواهد شد و در این صورت صادرکنندگان نمی‌توانند از مشوق‌های صادرات استفاده کنند.
صادرکنندگان این محصول می‌توانند در مقابل صادرات آن به کشورهای مختلف یارانه صادرات دریافت کنند
وی در خصوص مشوق‌های صادرات سیب نیز گفت: صادرکنندگان این محصول می‌توانند در مقابل صادرات آن به کشورهای مختلف یارانه صادرات دریافت کنند یا در حالت تهاتری می‌توانند در ازای هر ۱.۵ کیلوگرم صادرات سیب، یک کیلوگرم میوه دیگر از جمله موز را وارد کشور کنند.
وی در خصوص سهم صادرات سیب استان نیز گفت: از مجموع سیب تولید شده در آذربایجان‌غربی ۳۰ درصد به صورت تازه‌خوری مصرف می‌شود و ۳۰ درصد نیز به عنوان سیب صنعتی (زیردرختی) به کارخانه‌های تولید آبمیوه فرستاده می‌شود.
وی افزود: از مجموع ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تُن سیبی که در سردخانه‌ها ذخیره می‌شود، بخشی از آن صادر و بخش دیگری در فصل زمستان دوباره وارد بازارهای مصرف داخلی می‌شود.
دهقان در خصوص قیمت پایین سیب صنعتی در استان نیز گفت: در پی اعتراض باغداران به این موضوع، سازمان صنعت، معدن و تجارت و استانداری آذربایجان‌غربی خصوص وارد عمل شد و قیمت آن به هشت هزار ریال برای هر کیلوگرم افزایش یافت.
۷۳ جایگاه خرید سیب زیردرختی در آذربایجان‌غربی راه اندازی شد
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی گفت: ۷۳ جایگاه برای خرید سیب درختی در استان مهیا شده که ۴۳ مورد از آنها مجوز خود را از جهاد کشاورزی دریافت کرده و ۳۰ مکان خرید متعلق به تعاون روستایی در شهرستان‌ها بوده که اجازه خرید به آنها داده شده است.
پرویز تومرایی افزود: دستورالعمل تیپ محل شامل بتنی بودن مکان، حصارکشی، تجهیزات و شرایط الزامی آن به متقاضیان طی نامه‌ای ابلاغ شده است و جایگاه‌داران ملزم به رعایت اصول و شرایط خاص هستند.
هم اکنون ۱۹ کارخانه صنایع تبدیلی در استان راه‌اندازی شده که از این تعداد ۱۲ واحد فعال است
وی در خصوص کارخانه‌های دریافت سیب زیردرختی در استان نیز اظهار داشت: هم‌اکنون ۱۹ کارخانه صنایع تبدیلی در استان راه‌اندازی شده که از این تعداد ۱۲ واحد فعال است و ظرفیت تبدیل ۳۵۰ تا ۴۰۰ هزار تُن سیب به آبمیوه و کنسانتره را دارد.
سیب نیازمند خرید توافقی تضمینی است
رییس هیات مدیره اتحادیه باغداران آذربایجان‌غربی گفت: همان‌گونه که مسوولان با افزایش قیمت یک محصول کشاورزی با صدور بخشنامه از صادرات آن جلوگیری می‌کنند، لازم است در زمانی که تولید یک محصول نیز افزایش می‌یابد و مازاد بر نیاز بازار می‌شود آن را به صورت توافقی خرید تضمینی کنند.
امیر مرادی افزود: در وضعیت کنونی که باغداران از یک سو هزینه‌های زیادی برای تولید سیب از جیب خود پرداخت و از سوی دیگر از آبی که یک سرمایه ملی است برای آبیاری باغات پرآب‌بر این محصول استفاده کرده‌اند، نیاز به حمایت و وارد عمل شدن بخش دولتی در این بخش احساس می‌شود.
وی اضافه کرد: سیب‌های زیردرختی که مرغوب‌ترین بخش تولید است به قیمت بسیار پایین و در حدود هر کیلوگرم چهار هزار ریال از باغداران خریداری می‌شود.
وی با انتقاد از قیمت پایین سیب زیردرختی گفت: این قیمت آن قدر پایین است که برخی از باغداران تمایل چندانی برای جمع‌آوری و تحویل آن به مراکز فروش ندارند و سیبی که آن همه هزینه برای آن شده است تا شروع فصل سرما در باغ باقی می‌ماند یا به مصرف دام می‌رسد.
وی یادآور شد: در صورتی که این روند تداوم پیدا کند بسیاری از باغداران دیگر تمایل خود را برای مراقبت از باغات سیب از دست می‌دهند و باغی که با هزینه‌های زیادی به ثمر نشسته، جایگزین میوه‌های هسته‌دار از جمله هلو و شلیل می‌شود.
بسترهای صادرات سیب فراهم شود
رییس اتحادیه صادرکنندگان محصولات کشاورزی آذربایجان‌غربی گفت: تعهدات ارزی صادرکنندگان یکی از عمده مشکلات این حوزه است و دولت باید بسترهای لازم برای صادرات این محصول را فراهم کند.
صرافی‌ها نمی‌توانند ارز حاصل از فروش سیب را تحویل تجار دهند و همین امر باعث شده که بازرگانان ارز را به صورت فیزیکی وارد کشور کنند
حسن حیدرنژاد افزود: هم‌اکنون هیچ یک از صرافی‌ها نمی‌توانند ارز حاصل از فروش سیب را تحویل تجار دهند و همین امر باعث شده که بازرگانان ارز را به صورت فیزیکی وارد کشور کنند و با توجه به خطرها و محدودیت‌هایی که برای این کار وجود دارد، تجار با مشکل مواجه هستند.
وی تاکید کرد ادامه این روند باعث خروج بازرگانان و تجار با سابقه در امر صادرات سیب شده که این امر باعث خواهد شد تجار خُرد و شرکت‌های صوری جای آنان را در بخش صادرات پر کرده و کارت‌های بازرگانی یکبار مصرف رواج پیدا کند.
وی اضافه کرد: نکته قابل توجه دیگر این است که بسیاری از بخشنامه‌های داخلی که در مبادی خروجی سیب و سایر محصولات کشاورزی اجرا می‌شود، خود به عنوان مانعی برای صادرات است و در حالی که برخی از کشورهای مقصد، درخواستی برای استفاده از کامیون‌های یخچال‌دار برای حمل سیب ندارند و این در حالی است که بخشنامه‌های داخلی آن را اجباری کرده و کمبود کامیون‌های یخچال‌دار نیز به مشکلی در این خصوص تبدیل شده است.
وی گفت: بسیاری از کشورها از سیب به صورت بسته‌بندی جعبه‌ای استقبال می‌کنند و بخشنامه‌های داخلی در زمینه اجباری بودن بسته‌بندی به صورت دانه‌ای، باعث از دست دادن این بازارها شده و کشورهای مقصد، از دیگر رقبا تولید این محصول از جمله ترکیه خرید می‌کنند و این امر باعث از دست دادن بازار ۲۰ ساله سیب کشورمان می‌شود.
رییس اتحادیه صادرکنندگان محصولات کشاورزی آذربایجان‌غربی با انتقاد از تصمیم‌گیری‌های مسوولان در خصوص صادرات سیب بدون حضور بازرگانان و فعالان این عرصه، افزود: دیگر زمان تصمیم‌گیری بر روی این مسایل در اتاق‌های دربسته و بدون حضور اعضای اتحادیه‌ها و فعالان اقتصادی سپری شده و لازم است این تصمیم‌گیری‌ها با حضور و گرفتن رای از اتحادیه‌ها، بازرگانان و تجار صورت گیرد.
وی افزود: تاکنون نتیجه‌های حاصل شده از این گونه تصمیم‌گیری‌ها نشان داده است تا زمانی که بخش خصوصی در این تصمیم‌گیری‌ها مشارکت داده نشوند، هرگونه تصمیم‌گیری در این زمینه به زیان صادرات است و ضربه‌های اقتصادی زیادی بر فعالان این عرصه وارد می‌کند.
حیدرنژاد اظهار داشت: وزارت امور خارجه و دپارتمان اقتصادی آن نیز باید وارد عمل شود و با چانه‌زنی در خصوص تعرفه‌هایی که کشورهای دیگر بر روی محصولات کشاورزی صادراتی ایران می‌گذارند، بی‌تفاوت نباشد و سعی کنند این تعرفه‌ها را کاهش دهند.
وی افزود: هم‌اکنون به خاطر تعرفه سنگینی که پاکستان بر روی سیب کشورمان گذاشته، بخشی از سیب صادراتی ایران ابتدا به افغانستان صادر شده و سپس با توجه به پایین بودن تعرفه ورود کالا از افغانستان دوباره توسط تجار افغان به پاکستان صادر می‌شود.
تعهدات ارزی مانع اصلی صادرات سیب است
رییس اتاق بازرگانی آذربایجان‌غربی گفت: یکی از اصلی‌ترین مشکل بازرگانان و صادرکنندگان سیب تعهد ارزی است که در این شرایط آوردن ارز برای بازرگانان بسیار سخت است و در برخی از مبادی ورودی کشور از جمله اقلیم کردستان عراق نمی‌توان بیشتر از پنج هزار دلار با خود ارز وارد کرد.
بهنام تاج‌الدینی افزود: از طرفی دیگر صرافی‌ها نیز این مسوولیت را قبول نمی‌کنند و در صورتی که تعهدات ارزی در بحث صادرات سیب حذف نشود، برای امسال صادرات این محصول با مشکلات زیادی همراه خواهد بود.
وی اضافه کرد: یکی دیگر از مشکلات فراروی صادرات سیب که آن هم از تعهدات ارزی ناشی می‌شود، اخذ مالیات‌های گزاف از صادرکنندگان است و با توجه به این بازرگانان مجبورند برای به خاطر قانون تعهدات ارزی، وجه حاصل را به حساب‌های بانکی خود انتقال دهند و این امر باعث افزایش تراکنش مالی حساب آنان می‌شود و اداره امور مالیاتی بدون توجه به این موضوع، جریمه‌های مالیاتی اخذ می‌کند.
وی اظهار داشت: دولت و بانک مرکزی باید برای حل این مشکل در مرحله نخست تعهدات ارزی را از صادرات سیب بردارد یا با ایجاد مشوق‌های اقتصادی، صادرکنندگان را به سوی انجام تهاتر و واردات کالاهای دیگر از جمله موز، چای و برنج سوق دهد.
تداوم این روند باعث می‌شود، سیب ایران بازار ۲۰ ساله خود را در منطقه از دست دهد
رییس اتاق بازرگانی آذربایجان‌غربی گفت: اگر این تصمیم‌گیری‌ها به زودی و قبل از جایگزین شدن سیب ایران با سیب دیگر کشورهای منطقه صورت نگیرد، سیب ایران بازار ۲۰ ساله خود را در منطقه از دست خواهد داد و این محصول که با هزینه‌های زیادی توسط باغداران تولید شده، تنها روانه بازارهای داخلی می‌شود که هم‌اکنون تقاضای زیادی برای عرضه آن وجود ندارد.
وی افزود: علاوه بر این بخش دولتی با حمایت از بخش خصوصی می‌تواند با راه‌اندازی کارخانه‌های بسته‌بندی و سورتینگ محصولات کشاورزی، سعی کند این محصولات را با برند و بسته‌بندی مناسب و استاندارد به بازارهای هدف صادر کند.
«تاج‌الدینی» با اشاره به اینکه تصمیم‌گیری‌های نادرست در زمینه صادرات سیب نیز یکی از دردهای فعالان این عرصه است، اظهار داشت: سال گذشته با اعلام ممنوعیت صادرات سیب بیش از ۱۰۰ هزار تُن سیب ذخیره شده در سردخانه‌های استان با قیمت بسیار پایینی به عنوان سیب صنعتی مصرف شد و زیان‌های زیادی به این بخش وارد کرد.
۶۰ هزار هکتار باغات سیب در آذربایجان‌غربی با تمام هزینه‌هایی که تاکنون دولت و باغداران استان برای به ثمر رسیدن آن تحمل کردند، اینکه به عنوان یک پتانسیل بی‌نظیر در بخش کشاورزی درآمده که نیازمند تدبیر و تصمیم‌گیری درست مسوولان و بخش خصوصی است.
این پتانسیل خوب آذربایجان‌غربی در بخش تولید سیب در کنار موقعیت جغرافیایی و داشتن ۹۶۷ کیلومتر مرز مشترک با سه کشور عراق، ترکیه و جمهوری خودمختار نخجوان، زمینه را برای صادرات بیشتر این محصول به کشورهای همسایه بیشتر کرده به گونه‌ای که از ابتدای امسال تاکنون ۶۰۰ هزار تن کالا به ارزش بیش از ۷۶۸ میلیون دلار از مرزهای آذربایجان‌غربی به کشورهای مختلف صادر شده است.
توجه بیشتر به صادرات سیب و برداشتن موانع پیش‌روی آن از طرفی باعث می‌شود که سهم صادرات سیب افزایش یابد و از طرفی دیگر سیب صنعتی و تازه‌خوری نیز با قیمتی بالاتر از قیمت تمام شده برای آن در بازار عرضه شود.
هر چند مشکلات صادرات سیب و موانع پیش‌روی آن یک مساله کشوری است و تنها مختص آذربایجان‌غربی نیست اما با توجه به سهم بزرگ این استان در تولید سیب، هرگونه مانع‌تراشی برای صادرات آن بیشترین زیان‌ها را به باغداران این استان وارد می‌سازد.
گزارش از: عبدالله رحمانی
۳۰۲۰/ ۶۱۸۵/۳۰۷۲