«ایران ماه» ضمیمه تحلیلی- گفتمانی روزنامه «ایران» امروز منتشر شد؛ ماهنامه‌ای با شعار «دعوت به خواندن و شنیدن.» هدف از انتشار «ایران ماه» ارائه تحلیل‌هایی «فراتر از خبر» و تبیین گفتمان‌ها فراتر از جهت‌گیری‌های مرسوم سیاسی است. چنان که در سرمقاله آن نیز قید شده، این ضمیمه در پی آنست که عطش تحلیلی مخاطبان «ایران» را پاسخ دهد و به جای سیاسی شدن همه حوزه‌ها، سیاستگذاری حوزه‌ها را مدنظر قرار دهد. به همین دلیل نیز تقسیم‌بندی مألوف نشریات (سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و...) را ندارد.
تقسیم‌بندی «ایران ماه» معطوف به هدف‌های پیش گفته است: ایران، گفتمان، مسأله، پرونده، رؤیای ایرانی، جست وجو و زندگینامه. در بخش «ایران» چند اتفاق مهم هر ماه در حوزه‌های گوناگون با بیانی روایی - تحلیلی گزارش می‌شود. در این شماره سفر رئیس جمهوری به نیویورک، ماجراهای صدا و سیما و قصه ورود زنان به ورزشگاه آزادی روایت شده است. «گفتمان» واکاوی ادبیات سیاستگذاری مطرح شده در طول ماه است با قلم تحلیلگران، در حوزه‌های مختلف از انتخابات تا سیاست خارجی.
در بخش «مسأله» هر ماه یک موضوع را به واکاوی می‌گذاریم؛ در این شماره «مصائب دولت‌داری ایرانی» در میزگرد علی ربیعی سخنگوی دولت و محمد فاضلی جامعه‌شناس به بحث گذاشته شده است. «پرونده ماه» درباره شبح بازگشت پوپولیسم است. با گفتارها، یادداشت‌ها و ترجمه‌هایی از صاحبنظران داخلی و خارجی.
«رؤیای ایرانی» بخش ثابت مجله است؛ فراخوانی برای اندیشیدن به رؤیا و بازتعریف نقش خودمان در تحقق آن. در «جست‌وجو» داستان غریب گروه‌های مرجع را به اقتراح گذاشته‌ایم. «زندگینامه» هم گفت‌وگویی تفصیلی است درباره فراز و فرودهای زندگی یکی از شخصیت‌ها که این شماره علی یونسی، وزیر اسبق اطلاعات و دستیار ویژه رئیس جمهوری در امور اقوام و اقلیت‌های دینی و مذهبی موضوع آن است.
چرا دولت‌ها فزایندگی خود را از دست می‌دهند
رئیس جمهوری در جشنواره شهید رجایی، ایرانیان را از منظر تاریخی «پرقدرت‌ترین مردم در ساخت دولت و دیوان» خواند که هزاران سال پیش هنر دولت‌داری را داشته‌اند؛ با این وجود «دولت‌داری مدرن» در ایران معاصر با چنان چالش‌هایی مواجه است که حسن روحانی در همان سخنرانی (۶ شهریور ۹۸) تأکید کرد «دولت اگر قدرتمند نباشد، مردم زندگی خوشی را تجربه نخواهند کرد.» در آذرماه ۹۶ هم اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهوری سه وظیفه دولت دوازدهم را اینگونه برشمرد: گسترش قانونگرایی، مبارزه با فساد و در نهایت ایجاد و تقویت حس دولت‌داری.
علی ربیعی سخنگوی دولت در میزگرد «مصائب دولت‌داری» که در «ایران ماه» منتشر شده، با بیان این نظر که «دولت در ایران سزارینی زاده شد، یعنی ناگهانی و بدون طی کردن دوران ضرورت تاریخی شکل گرفت»، افزود: «معلوم نیست تعریف دولت به معنای اعم آن چیست، یا معلوم نیست دولت به معنای اخص آن چه تعریفی دارد.»
محمد فاضلی، جامعه‌شناس نیز در این میزگرد با تشبیه دولت به «آب» که همه جا حضور دارد، معتقد است «دولت در ایران ویژگی اجماع‌سازی خود را کاملاً از دست داده است» و «ظرفیت دولت در اداره کردن مسائل جامعه و کشور نیز پایین است.» به گفته فاضلی نتیجه این موارد و نیز ناتوانی دولت در حل مناقشه این است که مردم احساس می‌کنند آبی که درون آن هستند دیگر خاصیتی ندارد.» ربیعی در ادامه دولت‌ها را به سه دسته تقسیم کرد: خودکاهنده، خود تداوم‌دهنده و خودفزاینده و گفت: «چنانچه به اصلاحات ساختاری چه در بخش اقتصاد و چه در سیاست‌های اجتماعی و فرهنگی نپردازیم ما به مرور در حال از دست دادن فزایندگی خواهیم شد.»
فاضلی نسبت به تضعیف کارکردهای دولت هشدار داد و گفت: وقتی مردم اعتماد خود به یک قدرت فراگیر را برای حل مسأله از دست می‌دهند، آرام آرام شبکه‌های محلی راه‌حل مسأله را پیدا می‌کنند یا می‌سازند. بی‌کارکرد شدن دولت زمینه مافیایی شدن جامعه را فراهم می‌کند.
مجموعه این فرآیندها در نهایت باعث افزایش هزینه اداره کردن جامعه می‌شود و این هم‌افزایی باعث می‌شود که دولت خود فزاینده، آرام آرام به دولت کاهنده تبدیل می‌شود و بعد از مدتی هم می‌شود دولت خودویرانگر، یعنی از درون خود ویران می‌شود و در اینجاست که فروپاشی از درون خود دولت آغاز می‌شود.»
ربیعی نیز در ادامه میزگرد تأکید کرد: «در کشور ما، از نظر ساختاری، نهادها مقوم هم نیستند و هم‌افزایی ایجاد نمی‌کنند، نهادها اگر دچار سیاست زدگی شوند، هم خودتخریبی و هم دگرتخریبی خواهند داشت. بله، این استدلال درستی است و یکی از دلایل اینکه مردم احساس خوبی پیدا نمی‌کنند، یعنی حس دولت‌داری پیدا نمی‌کنند، به این بازمی‌گردد که اساساً کدام دولت؟ در پاسخ به این پرسش‌ها، ضمیر دولت گم می‌شود.»
ربیعی یکی از دلایل ناکارآمدی دولت‌ها در ایران را با توجه به زیست تجربی خود این می‌داند که «ما نمی‌توانیم بهترین بهترین‌ها را انتخاب کنیم. اساساً به تعبیر ریاضی، نمی‌توانیم ماکسیمایز (بیشینه) کنیم. زیرا باید به ائتلاف «ذی نفعان من غیرحق» پاسخ دهیم که این ائتلاف باعث می‌شود شما در بهترین حالت تصمیم رضایتبخش بگیرید، یعنی بهترین بدترین‌ها را انتخاب کنید.»
فاضلی بحث را اینگونه پی گرفت که «این مسأله منطق تئوریک هم دارد. به این معنی که 5 ذینفع می‌خواهند گزینه خودشان را انتخاب کنند. از آنجایی که قدرت هیچ کدام به دیگری نمی‌چربد، در نهایت هر 5 نفر، برانتخاب ناکارآمدترین فرد اجماع می‌کنند که به هیچ کدام‌شان نتواند رأی بدهد. اما در نهایت، مسئولیت تاریخی، سیاسی و اجتماعی، متوجه دولت می‌شود.»