به گزارش ایرنا شورای بحران خوزستان از مرداد ماه امسال هشدار سیل در استان را در سال آبی آینده صادر کرده است. در نشستهای اخیر این شورا هواشناسی خوزستان بارش های نرمال در ۲ ماه نخست پاییز پیش بینی کرده، با این حال مسئولان از آمادگی رویارویی با سیلاب احتمالی گفته اند تا خسارتهای سیل بهار ۹۸ تکرار نشود.
رئیس دانشکده مهندسی علوم آب دانشگاه شهید چمران در گفت وگو با ایرنا درباره اقدامات لازم برای آمادگی مقابل سیلاب احتمالی، اظهار داشت: حفظ و بازگشایی و احیای سیلاب‌برهای رودخانه های کرخه و کارون، آزادسازی حریم رودخانه ها و ظرفیت سازی در مخازن سدها مهمترین اقدامات برای مقابله با سیلاب احتمالی هستند.
مهدی قمشی با تاکید بر نقش سیلاب‌برها در کاهش خسارات سیلاب گفت: حفظ و احیای سیلاب‌برها در حوزه‌های کارون و کرخه باید به عنوان یکی از برنامه‌های جدی پیگیری شود.
وی افزود: «نهر بحره» و «نهر مالح» سیلاب‌برهای طبیعی رودخانه کارون هستند که در خشکسالی های طولانی از بین رفته و کاملا فراموش شده بودند، این مسیل ها که سیلاب کارون را به تالاب شادگان منتقل می کنند از حیز انتفاع خارج شده بودند و در سیلاب اخیر نهر بحره با تلاش بسیار جدی به مدار آمد، اما بعد از سیل متاسفانه دوباره فراموش شده اند.
قمشی اضافه کرد: نهر بحره بعد از بازگشایی توانست ۷۰۰ مترمکعب برثانیه از سیلاب کارون را به تالاب شادگان هدایت و مانع آبگرفتگی پایین دست اهواز شود، اما می بینم که هنوز ۶ ماه از سیل نگذشته، این کانال دوباره در حال تخریب است، این در حالیست که برای آبگیری تالاب به شدت به این سیلاب‌بر نیاز داریم.
وی اظهار داشت: در حوضه کرخه نیز کانال مصنوعی سیلاب بر خسرج می تواند در کاهش سیلاب و هدایت آن به هورالعظیم نقش جدی ایفا کند.
دست اندازی به رودخانه‌ها
این عضو هیات علمی دانشگاه شهیدچمران اهواز یکی دیگر از دلایل آبگرفتگی در سیلاب اخیر را تعرض به حریم و بستر رودخانه های عنوان کرد و گفت: رعایت اصول جاده سازی و راه آهن و شهرسازی و عدم تعرض به حریم و بستر رودخانه ها باید مورد توجه قرار گیرد.
وی افزود: در سیل اخیر نقاط ضعف عمده ای در این زمینه مشاهده شد به طور مثال خط دوم راه آهن اندیمشک به اهواز به دلیل ارتفاع پایین و زیرگذرهای نامناسب، مانع عبور جریان سیل شد و در نهایت سیلاب راه آهن را به زیر آب برد.
قمشی با بیان اینکه روستاهایی در بستر سیلابی رودخانه قرار دارند که باید جابه جا شوند تصریح کرد: دبی سه هزار مترمکعب درثانیه، سیلاب طبیعی ۲۰ ساله رودخانه کارون به شمار می رود، اما همین جریان باعث شد شهر جدید «شیرین‌شهر» که کمتر از ۱۵ سال عمر دارد با این سیلاب معمولی دچار آبگرفتگی شود، که نشانه هدر دادن سرمایه های ملی است.
بپذیریم که غافلگیر شدیم
رئیس دانشکده مهندسی علوم آب دانشگاه چمران گفت: پیش بینی هواشناسی برای پائیز امسال، بارش نرمال در آبان ماه و بارش کمتر از نرمال در ماه‌های آذر و دی است، در حال حاضر حجم کافی در سدهای کارون و کرخه برای مهار سیلاب وجود دارد که در صورت پیش بینی ماه‌های پر بارش در ماه های بهمن و اسفند این حجم کافی برای مهار سیل محتمل نیز باید رعایت شود.
وی اظهار داشت: پارسال به دلیل خشکسالی و خالی بودن مخازن سدها، آبگیری از مهر ماه (ابتدای سال آبی) آغاز شده بود به همین دلیل مخازن سدها در بهمن و اسفند تقریبا پر بود و حجم کافی برای کنترل سیل به ویژه در سد کرخه نداشتیم.
قمشی افزود: باید بپذیریم که در سیل اخیر غافلگیر شدیم، زیرا با توجه به گذراندن دوره های خشکسالی متمادی، دیدگاه خشکسالی بر ذهن مسئولان چیرگی داشت به همین دلیل در تخلیه سدها با احتیاط رفتار می کردند و به اصطلاح دست به عصا می رفتند و سعی می کردند که آب مخازن را تا حد امکان نگه دارند، اما امسال متفاوت است و با تجربه پارسال امیدواریم اگر بارندگی همانند سال قبل اتفاق بیفتد، مدیریت بهتری شاهد باشیم و غافلگیری نشویم.
به گفته وی افزایش دبی کارون نشان می دهد که هم اکنون تخلیه سدها در حال انجام است و با این کار حجم سیل گیری سدها افزایش داده می شود.
وی درباره مدیریت سدها و آماده سازی آنها برای سیلاب در یک ماه مهلت اسفند ۹۷ توضیح داد: در مدیریت سدها دو دیدگاه بدبینانه و خوشبینانه در مورد آورد رودخانه‌ها وجود دارد، در سیل اخیر این مدیریت بر مبنای دیدگاه بدبینانه (یعنی آورد کم) بسته شده بود.
قمشی در مورد مدیریت سد کرخه افزود: با یک دیدگاه در برنامه ریزی حوضه کرخه می شد خروجی سد کرخه را در اسفند ماه به جای ۴۰۰ مترمکعب در ثانیه به ۸۰۰ مترمکعب در ثانیه افزایش داد، در اینصورت مقداری از زمین های کشاورزی دچار آبگرفتگی می شد اما احتمال کنترل بارش های بعد افزایش می یافت؛ دیدگاه دیگر این بود که در اسفند دبی خروجی سد کرخه در حد دبی ایمن ۴۰۰ مترمکعب درثانیه نگهداشته شود و منتظر بارش های فروردین باشیم و بعد تصمیم گیری شود؛ در عمل مسئولان، دیدگاه دوم را اجرا کردند.
وی اضافه کرد: اکنون با بررسی وقایع گذشته اینطور نتیجه می گیریم که اگر دیدگاه اول اجرا می شد و خروجی سد کرخه در اسفند ماه افزایش می یافت، خسارت ها در حوزه کرخه کمتر بود؛ البته این مساله حالا که حوادث رخ داده به این صورت قابل تحلیل است، هر چند برای اظهار نظر دقیق تر باید محاسبات دیگری انجام شود.
قمشی خاطرنشان کرد: تاثیر افزایش خروجی سدهای استان در اسفندماه بر دبی اوج در فروردین ماه گذشته در حال مطالعه است و هنوز نتایج آن مشخص نشده است.
وی افزود: باید به این مساله توجه داشت برنامه ریزی صحیح در مخازن سدها زمانی در مدیریت سیل تاثیرگذار است که بارندگی شدید در بالادست باشد، اما اگر بارندگی سیل آسا در خود دشت خوزستان اتفاق بیفتد، دیگر از سدها کارچندانی ساخته نیست.
لزوم آمادگی نفت، برای آبگیری بیشتر هورالعظیم
این استاد دانشگاه همچنین گفت: برای آبگیری کامل هورالعظیم در زمان سیلاب، تراز تاسیسات نفتی باید افزایش یابد.
وی افزود: مخازن ۳ و ۴ و ۵ هورالعظیم در سیل اخیر به خوبی آبگیری نشد و بخاطر تاسیسات نفتی امکان ارتفاع آب بالا بخوبی فراهم نشد، هر چند که وزارت نفت مانع زیادی برای آبگیری ایجاد نکرد. بنابراین برای حفظ سرمایه های کشور و ایجاد فضای بیشتر در تالاب نیاز است که تراز تاسیسات نفتی در این تالاب افزایش یابند.
قمشی با بیان اینکه وزارت نفت تا کنون اقدامی برای افزایش تراز تاسیسات نفتی در هورالعظیم انجام نداده، اضافه کرد: در حال حاضر تراز تاسیسات (جاده ها و مراکز کارگاهی و دکل ها) ۳.۵ متر است که با تالاب همخوانی ندارد و باید اصلاح شود و حداقل به تراز پنج متر از سطح دریا افزایش یابند.
وی درباره لایروبی رودخانه های خوزستان گفت: لایروبی مصب سرشاخه های کرخه که آب را به هورالعظیم منتقل می کند در تخلیه سیلاب به هور تاثیر دارد، در سیل گذشته این مصب ها به دلیل رسوبگذاری، و یا تصرف به عنوان زمین کشاورزی و حوضچه های پرروش ماهی قابلیت انتقال سیلاب را به طور کامل نداشت.
قمشی افزود: لایروبی مصب دز به کارون (در بندقیر) نیز برای تخلیه رودخانه دز به کارون تاثیرگذار است و از آبگرفتگی شعیبیه می کاهد.
وی اظهار داشت: اما لایروبی کارون در مقطع اهواز اثر چندانی در کاهش سیل ندارد و در بهترین شرایط فقط ۱۵ سانتیمتر از ارتفاع آب کم می کند، برای اثرگذاری بیشتر باید لایروبی تا خرمشهر ادامه داده شود، که هزینه بسیار بالایی می طلبد.
به گفته وی لایروبی کارون در مقطع اهواز روی‌هم‌رفته در عبور سیل تاثیر محسوسی ندارد و فقط از نظر منظر و زیبایی برای کارون مهم است.
وی در ادامه اظهار داشت: دایک های رودخانه (سیل بند) نیز می تواند در کاهش آبگرفتگی تاثیر داشته باشد و نگهداری از سیل بندها بسیار اهمیت دارد.
خلاء اطلاع رسانی در زمان سیل
قمشی همچنین گفت: آمادگی سیستم های شهری همچون فاضلاب از هم اکنون باید در دستورکار قرار گیرد تا مانند سیل اخیر از بابت پس زدگی فاضلاب شهری به خیابان ها و منازل مسکونی نگرانی وجود نداشته باشد.
وی برنامه ریزی برای اطلاع رسانی را نیز از موارد ضروری در زمان سیلاب دانست و گفت: در سیل اخیر اطلاع رسانی لحظه ای در زمان سیلاب برای کسانی که درگیر سیل بودند ضعیف بود و باید برای سیل احتمالی آینده برنامه ریزی شود که اطلاعات درست و به موقع و لحظه ای به شهروندان به ویژه آنهایی که درگیر سیلاب هستند منتقل شود.
در پی طغیان رودخانه های کرخه، کارون و دز ۲۱ شهرستان دچار سیلاب شدند. ۱۳۳ روستا را سیلاب برد و ۳۷۴ روستا به صورت جزیی و کلی تخلیه شدند. به گفته وزیر کشور ۴۰۰ هزار نفر در خوزستان تحت تاثیر سیل بهار امسال بودند.
۹۷۵۴/۶۰۰۲