برای چهارمین بار در تاریخ آمریکا، مجلس نمایندگان در این دوره تحقیقات استیضاح را برای رئیس جمهوری فعلی آغاز کرده است.
آنچه که یک روند خسته کننده و نا مشخص بود ناگهان با اظهارات نانسی پلوسی رئیس مجلس نمایندگان آمریکا وارد یک گرداب شدید شد که اعلام کرد تحقیقات را در مورد رئیس جمهوری دونالد ترامپ پس از فشار به ولادیمیر زلنسکی رئیس جمهوری اوکراین برای بررسی روابط تجاری پسر جو بایدن معاون رئیس جمهوری سابق آغاز می شود.
او گفت "رئیس جمهوری باید پاسخگو نگهداشته شود و هیچ کسی بالاتر از قانون نیست".
همانگونه که پلوسی اظهار کرد اکنون در مرحله انجام تحقیقات است. 6 کمیته مجلس نمایندگان اعم از کمیته قضایی و نظارت و صلاحیت در هسته این تحقیقات و جمع آوری شواهد هستند.
سوال بزرگ این است که چه زمانی این تحقیقات ابتدایی استیضاح در مجلس نمایندگان به تصویب می رسد و چقدر این زمان نزدیک است؟
چرخش ناگهانی رئیس مجلس نمایندگان آمریکا که ابتدا موافق این اقدام نبود به سمت موافقت با استیضاح، نشان دهنده جدیت مجلس در تعقیب تحقیقات به ویژه نسبت به تاثیر آن بر روند انتخابات 2020 است.
رئیس مجلس نمایندگان آمریکا پس از آن نسبت به استیضاح نظر موافق یافت که موجی از دموکرات‌های میانه رو هم به جمع موافقان استیضاح پیوستند و می‌خواستند تا کنگره درباره مساله ارتباط ترامپ با اوکراین، اقدام جدی انجام دهد.
استیضاح چیست؟
استیضاح از نظر فنی به رای مجلس نمایندگان آمریکا مبنی بر متهم کردن یک مقام عالی رتبه دولتی به سوء رفتار و شروع روند عزل وی از سمت خود اشاره دارد. تقریبا شبیه یک هیات منصفه بزرگ است که کیفرخواست را در یک دادرسی کیفری مطرح می کند. همه مقامات قابل استیضاح هستند.
اما بیشتر مردم هنگام صحبت از استیضاح به روند کلی عزل رئیس جمهوری از سمت خود، معطوف می شوند. قانون اساسی آمریکا می گوید رئیس جمهوری ممکن است به جرم اتهاماتی همچون "خیانت ، رشوه ، یا سایر جرایم و جنحه سنگین" استیضاح و عزل شود.
برای استیضاح به اکثریت آرای مجلس نمایندگان احتیاج است و به دنبال آن هم باید اکثریت دو سوم در مجلس سنا برای محکومیت و عزل وجود داشته باشد.
با این وجود، هیچ آئین نامه مشخصی همچون آیین دادرسی کیفری و مقررات دقیقی برای راهنمایی استیضاح وجود ندارد چرا که استیضاح به طور اساسی یک روند سیاسی است که توسط بازیگران روی صحنه ساخته می شود و در طول تاریخ آمریکا به ندرت استفاده شده است.
با این حال، اگرچه استیضاح سیاسی است اما از نظر جهانی چیزی شبیه به یک روند قضایی است. در عوض در سیستم های پارلمانی ، کاملاً فهمیده می شود که قوه مقننه برای برکناری نخست وزیر بر سر اختلافات سیاسی، مناسب و در واقع لازم است. همه اختلافات لزوماً به سقوط دولت یا رای عدم اعتماد منجر نمی شود اما حرکت برای سقوط دولت، یک کار کاملاً مناسب برای مجلس است.
استیضاح چنین نیست بلکه این مجازات برای نوعی از اعمال خلاف همچون"جرایم و جنحه سنگین" است که در قانون اساسی آمریکا تعریف نشده است اما این چیزی غیر از اختلاف اساسی در مورد سیاست یا قانون نیست.
فرایند رسمی استیضاح
سابقه تاریخی نشان می دهد که استیضاح رئیس جمهوری در قدرت، با تحقیق آغاز می شود که به عنوان تحقیق یا بازجویی استیضاح شناخته می شود.
اگر اعضای مجلس نمایندگان معتقد باشند که رئیس جمهوری کاری را مرتکب شده است که در یکی از مقولات "خیانت ، رشوه ، یا سایر جرایم و جنحه سنگین" قرار می گیرد ، آنها می توانند تحقیق رسمی استیضاح را آغاز کنند. در دوران اخیر، سوالات رسمی علیه دو رئیس جمهوری، ریچارد نیکسون و بیل کلینتون آغاز شد که اولی کمی جدی تر از دومی بود. (نیکسون سرانجام استعفا داد قبل از آنکه مجلس به طور کامل به استیضاح رای دهد و کلینتون توسط سنا تبرئه شد.)
به طور کلی، شروع استعلام رسمی یکی از اولین اقدامات در استیضاح را تشکیل می دهد و متشکل از قانونگذاران مجلس است که مدارک را جمع آوری، شاهدان را احضار و اطلاعات مربوط به رئیس جمهوری را بررسی می کند. این کار معمولاً در کمیته قضایی مجلس آغاز می شود.
پس از اتمام تحقیقات که هنوز مشخص نیست چه زمانی خواهد بود، مجلس نمایندگان می تواند تصمیم بگیرد که آیا موارد استیضاح را توصیه کنند یا خیر ، یا اتهاماتی که به طور ویژه علیه رئیس جمهوری مطرح شده، صحت دارد یا خیر.
کمیته قضایی مجلس به این اتهامات رای می دهد و سپس آنها را به رأی کامل مجلس می گذارد. سپس مجلس تصمیم می گیرد که آیا رسماً می خواهد رئیس جمهوری را متهم کند یا خیر؛ اقدامی که لازم است به تصویب اکثریت ساده برسد.
اگر این اتهامات به تصویب برسند، سنا می تواند در محکمه ای در مورد محکوم کردن یا تبرئه رئیس جمهوری تصمیم بگیرد.
برای محکوم کردن رئیس جمهوری و عزل وی از سمت ، دو سوم سنا یا 67 نفر از آنها باید برای انجام این کار رأی دهند. تا کنون مجلس نمایندگان، 2 رئیس جمهوری در قدرت را استیضاح کرده اما سنا هیچ یک از آنها را محکوم نکرده است.
از سوی دیگر نظر سنجی های انجام شده در افکار عمومی مردم آمریکا هم اهمیت دارد و می تواند در رای سنا اثرگذار باشد به طوری که در نظر سنجی های انجام شده 83 درصد از دموکرات ها ، 44 درصد از مستقلان و 14 درصد از جمهوریخواهان تاکنون از روند تحقیقات استیضاح حمایت کرده اند.
جدول زمانی
این یک سوال بی جواب در این مرحله است. دموکرات‌های مجلس نمایندگان همچنان به خبرنگاران می گویند که تحقیقات "به سرعت" در حال انجام است اما آنها آماده نیستند تاریخ دقیقی را اعلام کنند.
با این حال ، انتخابات ریاست جمهوری سال 2020 به شدت بر ذهن دموکرات‌ها سایه افکنده است و به همین دلیل، تماس ترامپ با رئیس جمهوری اوکراین در مورد خدشه دار کردن جو بایدن معاون رئیس جمهوری سابق به عنوان یک حریف سیاسی که پیشرو نامزد دموکرات ها برای رئیس جمهوری است، می تواند سوء استفاده از قدرت و اقدامی برای تاثیر بر انتخابات تلقی شود.
به عبارت دیگر ، به نظر می رسد که ترامپ ماهها قبل از آغاز انتخابات عمومی از بودجه فدرال برای به کارگیری دولت خارجی برای مداخله در انتخابات ریاست جمهوری استفاده می کند.
اما دموکرات ها ممکن است بخواهند این کار را قبل از انتخابات عمومی انجام دهند تا از این مساله جلوگیری کنند پیش از آنکه به یک مساله بزرگ سیاسی تبدیل شود.
نقش سنا
نقش سنا در روند رسیدگی به استیضاح این است که به عنوان "دادگاه" عمل می کند تا اتهامات، بررسی و ارزیابی شود. اگر مجلس نمایندگان، استیضاح را تصویب کند، وظیفه سنا این است که این اتهامات را در یک محکمه بررسی کند و تصمیم بگیرد که رئیس جمهوری محکوم یا تبرئه شود.
با این حال بر اساس نظرات کارشناسان در رسانه های آمریکایی همچون نیویورک تایمز بر این است که هیچ الزام دادرسی برای سنا وجود ندارد و آنها می توانند حرکت استیضاح را متوقف کنند.
در صورتی که مجلس سنا بپذیرد وارد رسیدگی شود، سناتورها به طور مؤثر همچون داوران عمل می کنند و حتی ممکن است همچون جریان استیضاح رئیس جمهوری پیشین بیل کلینتون، رئیس دادگاه عالی ریاست جلسه محکمه سنا را برعهده بگیرد.
هرچند که هنوز قریب به اکثریت سناتورهای جمهوریخواهان به شدت از ترامپ حمایت می کنند حال آنکه در رای نهایی درمورد استیضاح ، دو سوم مجلس سنا یا 67 سناتور برای گذر از آنها باید رای موافق بدهند. در غیر این صورت رئیس جمهوری همچون کلینتون تبرئه خواهد شد.
اگر دموکرات ها بخواهند استیضاح موفقی را رقم بزنند باید حداقل رای 20 سناتور جمهوریخواه را با خود همراه سازند که بعید است جمهوریخواهان به سادگی بخواهند قدرت را از دست بدهند.
در صورتی که ترامپ استیضاح و از قدرت برکنار شود، مایک پنس معاون اول وی که رئیس سنا است عهده دار مسئولیت می شود و اگر پنس به هر دلیلی قادر به انجام چنین کاری نباشد، آنگاه ریاست کشور تا برگزاری انتخابات به رئیس مجلس نمایندگان می رسد.
با همه این موارد، این نکته نباید فراموش شود که تا کنون سنای آمریکا به استیضاح هیچ رئیس جمهوری رای نداده است.