صادقانه باید گفت در جهانی که حمایت جریان سرمایه و امپراتوری رسانه، سمت و سو و حتی سرنوشت مفاهیم و مصادیق واژه های دهن پرکنی مانند دموکراسی و حقوق بشر را تعیین می کند این موضوع که نامزد پیروز، بدون سرمایه، بدون تبلیغات پر هزینه رایج و بدون حمایت حزبی با رای ۷۷ درصدی، یکباره چند برابر رقبای مدعی خود قد بکشد، قابل هضم نیست. دشوار است باور اینکه فردی مانند «قیس ابن منصف سعیّد» که برای پرداخت هزینه ثبت نام در انتخابات (کاندیداتوری) پول قرض گرفته بود، حالا از جعبه پاندورای شوربختی های یک ملت؛ از صندوق انتخابات بیرون بجهد، گرد و خاک را از لباس هایش بتکاند و پرچم «امید»، این تنها بازمانده تسلابخش مردمش را در میان همه مصایب این جعبه پاندورا بالا ببرد.
«سودارسان راگوان» خبرنگار واشنگتن پست در این باره نوشته است: در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری تونس قیس سعید، مقابل نبیل القروی بازرگان میلیاردر تونسی و مالک شبکه تلویزیونی جنجالی «نسمه» ایستاد و پیروز شد؛ استاد دانشگاهی که چندان معروف نبود، کمپین انتخاباتی به معنای واقعی آن نداشت و حتی برای ثبت نامش در فهرست نامزدهای انتخابات، پول قرض گرفت.
راگوان شرح می دهد که سعیّد با هیچ حزب سیاسی مرتبط نیست، بیلبورد و پوستری بر دیوارها نزد و فقط به دیدار با مردم در خانه هایشان اکتفا کرد. به او به علت سبک سخن گفتنش ربات هم می گویند (فصیح و شمرده و مرتب سخن می گوید) و بسیاری نیز به تصمیم او برای ورود به انتخابات با وجود دارایی ناچیزش احترام گذاشتند.
او به سخنوری عربی و تسلط در سخنرانی هایش شناخته می شود؛ سخنرانی هایی که بعد از انقلاب سال ۲۰۱۱ تونس درباره ایرادهای تدوین قانون اساسی جدید آن کشور متمایز شد.
همسرش «اشراف شبیل» نیز با حقوق و قانون سر و کار دارد. اشراف، مشاور دادگاه تجدید نظر و وکیل رئیس دادگاه بدوی تونس است.
با این ویژگی ها و سرمایه ها، قیس سعید چیزهایی را فهمید و بر زبان آورد که حتی مدعیان اسلامگرای جنبش النهضه از قبیل عبدالفتاح مورو یا لائیک های لیبرال ثروتمندی مانند نبیل القروی یا حتی چپگراهای کم ادعایی مانند منصف المرزوقی نفهمیدند و نگفتند.
نمایش استقلال از آغاز رقابت ها با تکیه بر جوانان
سعیّد در گفت و گو با شبکه «حنبعل» گفت که سرمایه گذارانی به او در جریان رقابت انتخاباتی پیشنهاد پول دادند اما او نه تنها این پیشنهاد را نپذیرفت بلکه از پذیرش بودجه دولتی هم خودداری کرد زیرا آن را دارایی عموم مردم می داند.
قیس سعیّد این را هم گفت: هواداران جوان من از سرتاسر کشور در کمپین انتخاباتی به کمکم آمدند حتی کسانی ۱۰۰ «ملیم» (معادل یک دهم دینار تونسی) کمک کردند. دستیابی به پول بیشتر آسان بود اما من به حمایت جوانان پشتگرم هستم.
اندکی پس از اعلام نتایج اولیه دور دوم انتخابات ریاست جمهوری تونس، خطاب به هواداران خود گفت: «من از نسل جوان کشورم که صفحۀ جدید تاریخمان را رقم زدند سپاسگزارم. ما سعی خواهیم کرد تا با هم تونس جدید را بسازیم».
وی همچنین گفت «جوانان کشور نقش اصلی را در کارزارهای انتخاباتی امسال برعهده داشتند و مسئولیت سنگینی را نیز بر دوش من گذاشتند که من به اهمیت آن آگاه هستم».
برآوردهای مؤسسه نظرسنجی «سیگما» نشان می دهد که ۹۰ درصد رأی دهندگان ۱۸ تا ۲۵ ساله و ۴۹ درصد افراد بالای ۶۰ سال، به سعیّد رأی داده‌اند.
قیس سعید همچنین افزود: «برنامه ما بر اساس اصل آزادی استوار است و باید گفت که دوران اطاعت بدون قید و شرط به پایان رسیده است».
بازسازی اعتماد؛ سعّید از خودش آغاز کرد
عبارت محوری رئیس جمهوری جدید تونس بلافاصله بعد از قطعیت پیروزی او در انتخابات این بود: «وقت آن است که اعتماد مردم به حاکمان را دوباره زنده کنیم».
این حرف قیس سعیّد ۶۱ ساله اما قطعا پشتوانه هایی در شخصیت او دارد. بسیاری از طرفدارانش به ویژه در میان دانشجویان او را در فرآیند رقابت، شناختند. تعدادی از دانشجویان عضو کمپین او به رسانه ها گفتند که از سعید ، حجب و تواضع و دوری از خودخواهی را آموخته اند. یکی از آنها به فرانس ۲۴ گفت: بسیار از استاد یاد می گیریم؛ هر روز بیشتر از قبل.
او در سخنرانی بعد از پیروزی نیز تلاش کرد اعتماد از دست رفته حاکمان و مردم را با این عبارت ها بازسازی کند: قول می دهم رئیس جمهور همه تونسی ها باشم چه آنهایی که به من رای دادند و چه آنهایی که رای ندادند و از همه تشکر می کنم ... از آنهایی که رای ندادند سپاسگزارم زیرا آزادانه رای دادند و در نشان دادن نمونه عالی از دموکراسی تونس به جهان نقش داشتند.
او با تاکید بر تمسک به قانون گفت: ابتدا قانون باید درباره خودم اجرا شود و هیچ کس از آن مستثنی نیست.
قیس سعید بر این باور است که «سرشت انقلاب تونس در بازگرداندن حکومت به مردم است.»
شفافیت مبتنی بر قانون و خواست مردم
شفافیت در مواضع سعید تا اینجا با دو موضوع اساسی تمسک به قانون و استقلال فراحزبی او در هم تنیده است. رئیس جمهور تونس این شفافیت را با دو بال پرواز ترسیم کرده است؛ قانونمداری که راه را بر پنهانکاری و زد و بندهای غیرقانونی می بندد و استقلال حزبی که در این سخن او تجسم می یابد: مستقل زندگی کردم و مستقل خواهم مرد و اگر حزبی باشد که به آن وابسته شوم آن حزب ملت (تمام مردم تونس) است.
او درباره برنامه هایش هنوز جزئیات عملیاتی ارائه نکرده اما گفته است: اینکه به دور دوم انتخابات ریاست جمهوری راه یافتم نشان می دهد که جوانان از برنامه های سنتی نامزدها و احزاب رضایت ندارند...من آن طور که برخی گمان می کنند پیچیده نیستم و نامزد پنهان برای هیچ طرفی نخواهم بود.
رئیس جمهور حقوقدان تونسی افزود: کمپین سنتی انتخاباتی به راه نینداختم بلکه کمپین من توضیحی و توجیهی بود. از رای دهندگان می خواهم به وجدان های خود رجوع کنند و در کمال آزادی رای بدهند...با جوانانی در سرتاسر کشور صحبت کردم و به آنان گوش دادم و باور دارم که مردم می دانند که چه می خواهند. می دانم که نباید برنامه های سنتی رقبای خود را دنبال کنم.
قیس درباره سیاست خارجی خود هم خطوطی را ترسیم کرد که اولویت آن تاکید شفاف بر حقوق ملت فلسطین و نفی سازش با رژیم صهیونیستی و نیز روابط با دو بال تونس در مغرب عربی یعنی الجزایر و لیبی است.
او گفت: (در اولین سفر) به الجزایر و سپس لیبی خواهم رفت و پیروزی را برای ملت فلسطین خواستارم. فرآیند سازش با اسرائیل را «خیانت بزرگ» می دانم.
او توضیح داد: مشکل اعراب با یهودیان نیست. عادی‌سازی روابط با اسرائیل خیانتی بزرگ است. اعراب در وضعیت جنگی با یک رژیم اشغالگر و غاصب به‌سر می‌برند...به دارندگان گذرنامه اسرائیلی اجازه ورود به خاک تونس را نخواهم داد.
این موضع روشن قیس سعیّد باعث شده تا از همان ابتدا در برخی رسانه ها از او با عنوان «نامزد فلسطینی ها در ریاست جمهوری تونس» یاد شود.
شاید همین مواضع شفاف در کنار تاکید بر مسائلی حقوقی مانند عدم تساوی ارث زن و مرد و یا تایید حکم اعدام، سبب شده تا پیش از تصدی قدرت برخی چپگراها از رویکرد او نگران باشند و آن را در راستای «نزدیکی به احزاب اسلام گرا» بدانند.
جمله کلیدی در استفاده از ظرفیت زنان
درست است که قیس سعیّد به عنوان یک حقوقدان از ابتدا موضع خود را درباره مساله ای مانند حق ارث زن و مرد مشخص و تصریح کرده است که مخالف تساوی میراث بین زن و مرد است اما معنایش این نیست که به نقش تعیین کننده زنان در اجتماع و سیاست آگاه نباشد.
شاید یکی از دلایل پیروزی او در انتخابات جملاتی بود که توجه بسیاری از زنان تونسی را به خود جلب کرد. سعیّد به صراحت گفت که همسرش بانوی اول تونس نخواهد بود و «همه زنان تونسی بانوی اول هستند».
هنوز برای قضاوت درباره تاثیر عملی رئیس جمهوری جدید تونس پیش از مشاهده عملکرد او در کارزار عینی سیاست زود است اما تا همین جا، مرد بدون حزب و پول و حمایت خارجی (به گواهی خانم سهام بادی وزیر سابق زنان و خانواده تونس) با پشتوانه بسیار قوی تر، حالا گلوی فریادهای مردم خود شده است؛ فریادهایی که پیش تر در هیاهوی زد و بندهای سیاسی بیشتر به همهمه های گم و گور شده می مانست.