انقلاب داده اتفاقی است که در سال های اخیر به شدت در حال دست و پنجه نرم کردن با آن هستیم، در سال ۲۰۱۵ مثلا اگر۱۲ زتابایت (تقریبا یک تریلیون ترابایت) محتوا و داده تولید شده است در سال ۲۰۱۸ این عدد سه برابر شده و پیش‌بینی این است که تا سال۲۰۳۰ تقریبا به ۲۱۴۷ زتابایت خواهد رسید. تقریبا یک تریلیون ترابایت است و این آمار نشان می‌دهد از نظر میزان داده‌ای که تولید می‌شود، اتفاق عجیب و غریبی در دنیا رخ خواهد داد.
نه ما دیگر به عنوان بشر به راحتی قدرت تجزیه، تحلیل و قدرت کنترل این داده‌ها را داریم، نه می‌توانیم محدودیت‌هایی که الان برای بعضی مسائل قائل هستیم را در یک دهه آینده قائل باشیم، با این اتفاق سیستم‌های امنیتی موجود در یک دهه آینده قادر به پاسخگویی نیستند.
یک سازمان یا حاکمیت، به تنهایی نمی‌تواند به این وضعیت کمک کند، بلکه شبکه‌ای از بازیگران باید در فضای قابل اطمینان و امن با هم تعامل کنند تا امنیت ایجاد شود. تمام این‌ها نشان می‌دهد با دنیای جدیدی مواجه هستیم که اگر برای این دنیای جدید توانمندی‌های جدید خلق نکنیم احتمالا بیشتر از این‌که ما بتوانیم از تکنولوژی استفاده کنیم تکنولوژی ما را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد.
شفافیت در بستر بلاکچین
دبیر ستاد اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری با این توضیحات اولیه، به تشریح نوآوری باز، پرداخت و با پاسخ به این سوال که چرا دانشگاه‌ها و شرکت‌های ما هرروز از علم روز دنیا عقب‌تر می‌افتند بحث خود را در این پنل آغاز کرد و گفت: سازمان‌ها و دانشگاه‌های ما درهای خود را روی جریان‌های دانشی بسته‌اند و آن ارتباط و بده بستانی که باید، با محیط‌شان ایجاد نکرده‌اند.
مهدی محمدی اشاره کرد: پس از نسل ۵، «یادگیری از طریق تعامل» اتفاق می‌افتد. افرادی که با یکدیگر در حال تعامل هستند، شبکه گسترده‌ای را تشکیل می‌دهند و جریانات دانشی بیشتری را جذب می‌کنند، در حاکمیت نیز وضع همین است، حاکمیت می‌گوید چرا من به عنوان حاکمیت این همه برای جامعه فکر کنم؟ چرا جامعه برای خودش فکر نکند؟ چرا من مکانیزم‌هایی را طراحی نکنم که جامعه خودش در بسط و توسعه سرویس‌های ارائه شده از سوی دولت، مشارکت کند؟ اینجاست که مبنای تعامل کمی تغییر پیدا می‌کند، سیستم‌های تعاملی عوض می‌شوند و تکنولوژی‌های جدید پدید می‌آیند.
وی بحث را از حاکمیت به سمت حکمرانی باز کشاند و در توضیح گفت: حالا بیاییم در بحث حاکمیت، منظورمان صرفا حکومت (گاورمنت) نیست، شیوه حکومت (گاورننس) است. «حکمرانی باز» چند اصل کلیدی دارد اصل شفافیت، اصل یکپارچه شدن و مسئولیت پذیری دوگانه بین مردم و جامعه. در نهایت به زعم توسعه‌دهندگان، مفهوم حکمرانی باز در خدمت دو عنصر کلیدی است؛ مردم سالاری و توسعه فراگیر و مردم نهاد. توسعه‌ای که برمبنای تعاملات اجتماعی و مسئولیت پذیری اجتماعی شکل می‌گیرد.
محمدی خاطرنشان کرد: در حکمرانی باز سه سطح بلوغ وجود دارد. اولین سطح آن اطلاع رسانی است یعنی مردم در یک فضای شفاف و شیشه‌ای از نوع رفتارها و داده‌هایی که حاکمیت در اختیار دارد و بر اساس آن‌ها رفتار می‌کند، اطلاع داشته باشد. سطح دوم مشورت‌گیری است. یعنی از مردم در تعریف مکانیزم‌ها مشورت بگیریم، حالت سوم که در واقع حالت غایی آن است باید به مشارکت و مسئولیت‌پذیری اشاره کرد. یعنی جامعه در قبال خودش مسئول است و با تعامل با دیگران این مسئولیت‌پذیری را اعمال می‌کند.
او افزود: این‌ها منجر به خودمختاری می‌شود یعنی هر نُد (گره) در شبکه خودش، سیستم خودش را کنترل می‌کند، بر آن نظارت دارد که این مساله منجر به افزایش امنیت و شفافیت می‌شود و مسئولیت پذیری را بالا می‌برد. اصول مهمی که در حکمرانی باز به دنبال آن هستیم همگی در بلاکچین وجود دارد. برای این فناوری هفت کاربرد کلیدی شناسایی شده که هم اکنون در حال توسعه هستند و استارتاپ‌ها یا شرکت‌هایی از این فناوری استفاده می‌کنند.
وی تصریح کرد: مثلا برای انتقال پول و نگهداری امن از دارایی‌های دیجیتال، تامین سرمایه و مواردی از این دست از بلاکچین استفاده می‌کنیم. سیستم کنترل پول در برخی از سرمایه‌گذاری‌ها به شدت راه فرار و کلاهبرداری باقی می‌گذارد اما زمانی که این‌ها روی بستر بلاکچین قرار بگیرند، به شدت شفاف می شوند. چون هر نُد روی مکانیزم دریافت و پرداخت کنترل دارد و نمی‌توان آن را دور زد.
اشتراک داده‌ها منجر به قدرت می‌شود
آرمان ساجدی نژاد در این میزگرد صحبت‌های خود را با تفسیر نقش فناوری اطلاعات در بحث منابع آموزشی باز آغاز کرد. او با اشاره به این که منابع یادگیری مختلف به عنوان یک مالکیت معنوی در حال گسترش است، گفت: رعایت حقوق مالکیت هنوز برای کشورها و مردم چالش‌هایی دارد. نگاه به حقوق مالکیت معمولا از این جنبه است که مثلا اگر ما حقوق مالکیت را رعایت نکنیم راحت‌تر به دیتاها، دانش و مقالات دسترسی پیدا خواهیم کرد، اما به این سمت ماجرا نگاه نمی‌کنیم که اگر ما حقوق مالکیت را رعایت نکنیم، نمی‌توانیم از حقوقی که خودمان مالک معنوی آن هستیم نیز دفاع کنیم.
عضو هیئت علمی ایرانداک افزود: منابع یادگیری این روزها به سمت دیجیتالی شدن پیش رفته و طبیعتا این تغییر پارادایم باعث شده منابع اطلاعاتی به سمت دیجیتالی شدن توسعه پیدا کنند. قوانین مربوط به بحث نظارت باز، متن باز (اپن سُرسOpen Source) اپن دیتاها و نقش‌شان در بحث شفافیت و توسعه مشارکتی چند سال قبل در کشورمان تصویب شد.
او با خاطرنشان کردن این نکته که اطلاعات سازمان‌های دولتی اگر طبقه‌بندی و محرمانه نیست باید در اختیار مردم قرار بگیرد تا اشتراک آن‌ها بین شهروندان ایجاد قدرت کند، گفت: از سال۱۹۶۲حول و حوش بیش از 50 سال پیش ایده پردازی اولیه اشتراک داده‌ها ایجاد و نقش دانش در اقتصاد مطرح شد. قبل از این بحث تجمع دانش و دیتا اصلا وجود نداشت و نگاه همه بیشتر انحصاری بود. سال۱۹۷۵ دانش و مفاهیم اشتراک‌گذاری داده‌ها به عنوان یک ابزار توسعه پیدا کرد. دهه ۱۹۹۰ دهه‌ای است که اینترنت نیز به بحث اشتراک‌گذاری داده‌ها اضافه شد. چالش عمده حال حاضر کشور ما فرآیند انتقال و حفظ دانش سازمانی است.
عضو هیات علمی ایرانداک تصریح کرد: برای انتقال این دانش نیاز به زیرساخت و دسترسی به اینترنت جزو اولویت‌های اصلی و اولیه است که ما از این حیث در وضعیت متوسط هستیم. در بحث انتشار، نوآوری و نهایتا گرفتن بازخورد و در مسیر بهبود قرار گرفتن این چرخه، دانشگاه‌ها، سیاست‌گذارها و دولت هر کدام نقش خاص خود را دارند.
به طور مثال دانشگاه‌ها می‌توانند در زمینه توسعه حقوق مالکیت فکری و ساختار فناوری اطلاعات کمک کنند، سازمان های فناوری اطلاعات باید وظیفه‌شان را در مبحث انطباق انجام دهند. استارتاپ‌ها نیز در این بین نقش خود را دارند و خوشبختانه به خاطر پیشرفت کسب وکار خودشان تا الان توانسته اند استفاده مردم از فناوری را بالا ببرند.
رمزنگاری غیر قابل تغییر در ذات بلاکچین است
سال۱۹۹۱ به دلیل این که اسناد دیجیتال قابلیت تغییر دزدی و هک مواردی از این قبیل شامل حالشان می‌شد، تکنولوژی بلاکچین برای نگهداشت اسناد دیجیتال پیشنهاد شد.
مصطفی نقی‌پور معتقد است بلاکچین چند ویژگی بسیار مهم دارد. او گفت: دیجیتالی شدن اسناد، وجود دیتاهای واقعی، هم‌زمانی آپدیت شدن دیتاها، رمزنگاری ذاتی و غیرقابل تغییر، در معرض دید بودن دیتاها توسط افراد شبکه، اعتماد به فرآیند، انجام عملیات بی‌واسطه از ویژگی‌های مهم بلاکچین است.
مدیر آزمایشگاه بلاکچین خانه نوآوری معتقد است حجم زیادی از دیتاهایی که در حکمرانی از آن استفاده می‌شوند جزو دیتاهایی هستند که محرمانه به شمار نمی‌روند و می‌توانند در اختیار مردم قرار گیرند. او گفت: بودجه از همین دست داده ها است. مردم باید بدانند مالیات صرف چه چیزی شده است، در این مورد به خوبی می‌توان از بلاکچین عمومی استفاده کرد.
اما نوع دیگر بلاکچین خصوصی است. مثلا در وزارت نفت یک جایی کار پالایش انجام می‌دهند، یک جایی کار اکتشاف انجام می دهند، یک جاهایی خط انتقال پمپ‌های گاز است. چنین نهادهای حاکمیتی اجازه دارند دیتا را نزد خودشان نگه دارند و برای حفظ آن از یک بلاکچین خصوصی استفاده کنند.
او در پایان تصریح کرد: بودجه، دیتاها و حفظ امنیت آن‌ها، جایگزینی سیستم‌های کاغذی، انتقال بین ارگان‌ها، مقابله با تقلب، کلاهبرداری و اختلاس‌هایی که اتفاق افتاده همه جزو مواردی است که می‌توان با استفاده از تکنولوژی بلاکچین آن‌ها را کنترل کرد.