بررسیهای میدانی خبرنگار ایرنا از شالیکوبی های مناطق مختلف مازندران نشان می دهد که در حال حاضر به طور میانگین در هر شالیکوبی در مناطق مرکزی استان دستکم یکصد تن برنج آماده فروش وجود دارد در حالی که سال گذشته در چنین زمانی کمتر از نصف این میزان برنج موجود بود.
صاحبان واحدهای شالیکوبی در گفت و گو با خبرنگار ما علت انباشت برنج همزمان با ثبات قیمت این محصول در سال جاری را تمایل کمتر کشاورزان برای فروش محصولشان می دانند و می گویند که حاشیه سود بالای فروش برنج در بازار پایتخت سبب شده است تا برنجکاران به انتظار فروش محصول به قیمت بالاتر فکر کنند.
متصدیان شالیکوبی ها بر این نکته هم تاکید کردند که در طرف تقاضا در حال حاضر مشتری خرید عمده از داخل استان و یا استان های دیگر بویژه پایتخت کشور وجود دارد ، ولی کشاورزان با این که شاهد ورود سومین مرحله از شلتوک استان به شالیکوبی ها هستند ، ولی تمایل زیادی به فروش با قیمت کنونی ندارند.
تحقق حمایت دولت از کشاورز برنجکار
فرمول اقتصادی بازار برنج مازندران تا پنج سال پیش اینگونه عمل می کرد که همزمان با برداشت و عرضه برنج جدید قیمت این محصول بشدت به زیان کشاورز کاهش می یافت. در این وضعیت کشاورزان برای فروش به رقابت با یکدیگر می پرداختند ، رقابتی که به سود دلالان و واسطه ها می انجامید و شالیکوبی ها نیز در مدت زمان کوتاهی خالی از ذخیره می شدند.
این فرمول با شروع فعالیت دولت تدبیر و امید از طریق ممنوع شدن واردات برنج خارجی در زمان برداشت محصول داخلی و سپس تعیین قیمت برای خرید تضمینی ارقام پرمحصول و خرید توافقی ارقام کم محصول بتدریج به نفع کشاورز تغییر کرد تا آنجا که اکنون با این که محصول کشت دوم وارد شالیکوبی ها شده ، ولی قیمت تعادلی اولیه ثابت مانده و کشاورز هم چشم به حاشیه سود بازار خرده فروشی دسترنجش در پایتخت دوخته است.
به طور معمول برنج مازندران در سه مرحله با سه کیفیت متفاوت وارد شالیکوبی ها می شود ؛ در مرحله اول کشت نخست یا اصلی به شالیکوبی ها می آید. این مرحله بسته به شرایط آب و هوایی مناطق مختلف از اواخر خرداد شروع می شود و تا اواخر شهریور ادامه می یابد. مرحله دوم نیز با برداشت محصول " دونوچ " یا رتون از اواسط ماه مهر شروع می شود و ممکن است تا اواسط آبان ماه ادامه یابد. مرحله سوم هم ورود شلتوک های کشت دوم یا نشای دوباره است که از هفته جاری شروع شده و تا پایان آبان ادامه خواهد یافت.
کیفی ترین محصول برنج مازندران دونوچ یا همان رتون است که از پرورش ساقه های باقی مانده در کشت اول به دست می آید. برای کشت دوم هم کشاورزان شالیزارها را پس از کشت اول دوباره شخم شیار کرده و نشاء می کنند.
ثبات قیمت
این روزها نکته قابل توجه در بازار برنج مازندران ثبات قیمت این محصول از آغاز برداشت تاکنون با وجود تحلیل های مختلف و متضاد اولیه است. از زمان آغاز کشت شالی تا ورود برنج جدید به بازار دو تحلیل متضاد در بازار این محصول و میان فعالان و کشاورزان این عرصه وجود داشت که نه تنها هیچ یک محقق نشده ، بلکه بهترین وضعیت ممکن و متصور به نفع تولید کننده و مصرف کننده بر آن حاکم شده است. یکی از تحلیل ها که عمدتا توسط دلالان در جامعه شیوع می یافت این بود که بازار برنج امسال به خاطر افزایش سطح زیر کشت با افت قیمت مواجه خواهد شد در حالی که در مقابل آن عده ای بر این تحلیل شرط بندی کرده بودند که قیمت امسال به خاطر افزایش هزینه های کاشت ، داشت و برداشت و تورم تحمیل شده بر تولید کننده بشدت افزایش خواهد یافت.
جالب تر از همه این که در هر دو سوی این تحلیل حتی قیمت احتمالی هم ارائه می شد چنان که تحلیل گران متعتقد به کاهشی شدن قیمت در خوشبینانه ترین حالت حداکثر نرخ برای برنج را در حد ۱۰ تا ۲۰ درصد بیشتر از سال گذشته و در حد کیلویی ۱۴ هزار تومان برآورد می کردند در حالی که معتقدان به افزایش چشمگیر بر این باور بودند که قیمت هر کیلو برنج طارم ممکن است از سقف ۳۰ هزار تومان هم عبور کند. شاید به همین دلیل بود که این دو گروه در موضوع واردات برنج خارجی با یکدیگر به جنگ رسانه ای و تبلیغاتی پرداختند تا جایی که وزارت کشاورزی و وزارت صنعت چند بار مجبور شدند بر ادامه سیاست دولت برای ممنوعیت واردات در فصل برداشت محصول داخلی تاکید کنند.
بررسی های میدانی خبرنگار ایرنا نشان می دهد که هم اکنون هر کیلوگرم برنج طارم محلی کشت اول به طور میانگین ۱۶تا ۱۷هزار و ۵۰۰ تومان در شالیکوبی ها به صورت نقدی و یا دریافت چک های ۴۵ روزه خرید و فروش می شود. این قیمت از ابتدای برداشت محصول کشت اول در تیر ماه تاکنون ثابت باقی مانده است. همچنین قیمت هرکیلوگرم برنج دونوچ نیز ۱۹ تا ۲۰ هزار تومان است. برنج دونوچ تنها از پرورش ساقه های شالی طارم به دست می آید. اگر چه قیمت برنج کشت دوم هنوز مشخص نشده است ولی به طور معمول فرق چندانی با دونوچ نخواهد داشت.
امسال بر اساس آمار سازمان جهاد کشاورزی مازندران ۲۱۴ هزار و ۳۰۰ هکتار از زمین های استان زیر کشت اول رفت و ۱۱۰ هزار هکتاز نیز به دو روش پرورش ساقه و یا نشای دوباره ، کشت شد.
انتظار افزایش قیمت
مدیر یکی از واحدهای شالیکوبی در بابل و از آگاهان وضعیت بازار برنج مازندران نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت که در حالی کشت دوم برنج وارد شالیکوبی ها شده است که هنوز بیشتر شالیکاران محصول کشت اول خود را نفروخته اند.
احمد قربانی با بیان اینکه قیمت برنج از ابتدای ورود برنج جدید تا کنون تغییر چندانی نکرده و در واقع نسبتا ثبات داشته است، افزود: در حال حاضر عرضه و تقاضای این محصول با قیمت ۱۶تا ۱۷هزارو ۵۰۰تومان به صورت نقد و نسیه همانند سه ماهه گذشته انجام می شود.
وی به ورود شالی کشت دوم و دونوج اشاره کرد و گفت : اکنون برنج طارم محلی کشت دوم که به لحاظ کیفی و عطر و طعم مرغوب تر از کشت اول است، حدود ۱۹ تا ۲۰ هزر تومان بندرت خرید و فروش می شود.
قربانی افزود : به نظر می رسد شالیکاران همچنان منتظر افزایش قیمت برنج هستند ، چراکه تقاضا برای خرید از سوی تاجران داخل استان و یا سفارش از خارج استان ها در شالیکوبی ها تا حدودی وجود دارد ، اما کشاورز حاضر به فروش محصول خود نیست.
این کارشناس بازار برنج مازندران همچنین به این نکته اشاره کرد که اختلاف قیمت فروش برنج در شالیکوبی های مازندران و خرده فروشی ها در تهران و دیگر نقاط کشور زیاد است و کشاورز انتظار دارد تا سود بیشتری از محصول خود ببرد.
قربانی توضیح داد : طبق اعلام همکاران تاجر ما در پایتخت و مراکز استان ها هر کیلو گرم برنج طارم محلی شمال هم اکنون تا ۲۵ هزار تومان به مصرف کننده عرضه می شود در حالی که اگر هزینه بوجاری و حمل و نقل را هم به قیمت متوسط ۱۷ هزار تومان اضافه کنیم ، از نظر کشاورز برنجکار سود هشت هزار تومانی در هر کیلوگرم برای فروشنده منصفانه نیست و باید بخشی از آن به کشاورز برگردد.
مدیریت عرضه محصول
رئیس اداره برنج سازمان جهاد کشاورزی مازندران هم با بیان اینکه متوسط قیمت ۱۷ هزار تومان برای هر کیلو گرم برنج کیفی طارم برای شایلکاران مقرون به صرفه است، گفت : امسال شالیکاران بهتر از سال های گذشته محصول خودشان را در عرضه مدیریت کردند و این امر سبب شد تا شاهد ثبات قیمت این محصول استراتژیک در شالیکوبی های استان باشیم.
ابراهیم قربان نژاد با اشاره به این که بیشتر محصول کشت اول برنج بر خلاف سال های پیش امسال در اختیار کشاورزان است، افزود: کشت دوم برنج که وارد بازار شده است دو تا سه هزار تومان بیشتر از کشت اول خرید و فروش می شود.
وی وضعیت عرضه و تقاضا برنج در بازار استان مازندران را مناسب توصیف کرد و توضیح داد: اگرچه برنج کیفی مازندران همواره مشتری و تقاضای خودش را دارد ولی امسال علاوه بر مدیریت درست کشاورز طبق سال های گذشته با رویکرد حمایتی دولت مبنی بر ممنوعیت واردات برنج خارجی در زمان برداشت و مقدار واقعی واردات ،دستخوش تغییرات قیمتی نشده است.
رئیس اداره برنج جهاد کشاورزی مازندران گفت که درحال حاضر شالیکاران مشغول برداشت کشت دوم هستند و فعالیت شالیکوبی های استان رونق دوباره ای به خود گرفته است.
وی افزود : کشت دوم برنج در مازندران امسال برخلاف سال های گذشته به دلیل افزایش روان آب در رودخانه ها و وجود آب پشت سدها سبب استقبال کشاورزان حوزه آبریز ۱۱۰ هزار هکتاری دشت هراز شده است به طوری که ۶۰ هزار هکتار از اراضی استان دوباره نشا و ۵۰ هزار هکتار نیز به روش پرورش ساقه کشت شد.
مازندران سالانه با تولید بیش از یک میلیون تن برنج سفید، ۴۲ درصد نیاز کشور به این محصول را می‌کند.