کودکان به دلیل افزایش نیاز در دوران رشد بیشتر درمعرض خطر می گیرند. افزایش نیازدراین دوران قابل توجه است و خصوصا کودکان در جهشهای رشد نیاز بیشتری به مواد مغذی و ریزمغذیهایی مانند ید، آهن، روی و کلسیم دارند.
نیازهای تغذیه‌ای دختران و پسران خصوصا دردوران بلوغ به دلیل تفاوت سن بلوغ متفاوت است و بعد از آن نیاز به دو ریزمغذی ید و آهن دردختران بیشتراست. شیوع گواتر ناشی از کمبود ید درسنین کودکی در دختران و پسران یکسان است ولی پس از بلوغ، تعادل هورمون‌ها در پسران به گونه ای ست که رشد غده تیروئید در اثر کمبود ید در آنها متوقف می شود ولی در دختران نیاز همچنان تا دوران بارداری وجود دارد به همین دلیل بعد از دوران بلوغ شیوع گواتر در زنان ۵ تا ۶ برابر بیشتر از مردان است.
شیوع کمبود آهن و کم خونی فقر آهن نیز در دختران درسنین بلوغ به دلیل از دست دهی آهن به علت عادت ماهیانه افزایش مییابد سایرکمبودها مانند کلسیم و ویتامین D نیز در دوران کودکی و نوجوانی به طور یکسان بر هر دو جنس اثر می گذارد ولی نهایتا زنان بیشتر در معرض خطر کمبود کلسیم و ویتامین D قرارمی گیرند. بنابراین در کودکی و در دوران تحصیل اگرچه تغذیه صحیح در هر دوجنس اهمیت دارد ولی دختران به این دلیل که از ذخائر بدن خود در دوران بارداری و شیردهی باید استفاده کنند آسیب پذیرتربوده و نیازبه توجه ویژه دارند.
سوء تغدیه در دختر بچهها در حقیقت نسل را در معرض خطرقرار می دهد. اندازه لگن در دختران و زنان کوتاه قد معمولا کوچک است و در زمان بارداری جنین آنها نمی تواند رشد بالقوه خود را داشته باشند. بنابراین احتمال به دنیا آمدن پسر یا دختری با وزن کم(کمتراز۲۵۰۰ گرم) وجود دارد. تحقیقات نشان داده است که مادران کم وزن با جثه کوچک کودکان کوتاهتر با اندازه دو سر کمتر به دنیا می آورند. این تحقیقات رابطه معنی داری را بین سن مادر و وزن هنگام تولد نشان داده است و مادران جوانتر، کودکان ریز چثه تری به دنیا آورده اند. میزان هموگلوبین نیز در سه ماهه اول ارتباط مثبتی با وزن، قد و دور سر نوزاد داشته است. کودکان کم وزن معمولا مشکلات زیادی در زمینه رشد، تغذیه و سیستم ایمنی بدن دارند و معمولا بیشتر از کودکان سالم با اختلال رشددر دوران کودکی مواجه می شوند و به همین ترتیب این حلقه معیوب باعث پدید آمدن نسلی کوتاهتر می شود.
تحقیقاتی که در بنگلادش در این زمینه صورت گرفته است نشان داده که دختران کم وزن و کوتاه قد(مادران مبتلا به سوء تغذیه) فرزندانی کوتاه تر به دنیا آورده اند. این موضوع دربین سال‌های ۱۹۳۷ تا ۱۹۸۲ باعث شده است که قد پسران روستایی بنگلادش دریک دوران ۴۵ ساله ۱۲ سانتی متر کوتاه تر شود. یکی از دلایل، عادات و رفتارهای غذایی جاری و سنتی است که معمولا زنان دیرتر از مردان سر سفره می نشینند و غذای کمتری دریافت می کنند این تبعیض تغذیه ای باعث کوتاه قدی و سوء تغذیه در دختربچه ها می شود. دختران جوان مبتلا به سوء تغذیه که زود ازدواج می کنند و بچه دارمی شوند، نمی توانند کودکانی با وزن طبیعی به دنیا آورند.
اگرچه در این بخش، به تاثیر سوء تغذیه بریادگیری دانش آموزان پرداخته شده است و درنظر داریم ابعاد مختلف سوء تغذیه را در این سن بشناسیم ولی به دلیل تسلسلی که رشته های مسائل را از بدو تولد تا آخرین روزهای حیات بهم پیوند میدهد، لازم است بدانیم که چگونه نوزادی که از یک مادر مبتلا به سوء تغذیه به دنیا آمده است در دوران تحصیل نمی تواند کفایت لازم را برای یادگیری داشته باشد. اگر این کودک نوزادی بوده است که به دلیل گفته شده کم وزن بدنیا آمده با مخاطرات زیر مواجه بوده است:
- شانس مرگ او تا ۲۸ روزپس ازتولد ۳۰مرتبه بیشتر از نوزادانی بوده که با وزن طبیعی به دنیا آمده اند.
- وقتی به سن یک سالگی رسیده است ۵ برابر بیشترازنوزادان سالم خطر مرگ را پشت سرگذاشته است.
- او زنده مانده است ولی ممکن است با اختلالاتی دررشد و تکامل مغزی و جسمی مواجه باشد.
- او به دلیل ضعیف بودن سیستم ایمنی بدن، بیشتر از دیگران به عفونتهای تنفسی، گوارشی و سایر بیماری ها مبتلا می شود. طول دوره بیماری و شدت بیماری در او بیشتر است.
- شانس ابتلای او دربزرگسالی نیزبه بیماری‌هایی نظیر دیابت، فشارخون، بیماری‌های قلبی عرقی بیشتر از نوزادان سالمی است که با وزن طبیعی به دنیا آمده اند به دوران بزرگسالی رسیده اند.
نوجوانان و دانش آموزان در سنین مدرسه و بلوغ به دلیل نیازهای تغذیه ای بالا، رفتارها و عادات غذایی غلط ممکن است به کمبود ریزمغذیهایی نظیر کمبود آهن و کم خونی ناشی از آن مبتلا شوند.
عوارض مهمی که می توان از طریق آنها به کمبود آهن مشکوک شد، بی تفاوتی، خستگی و بی حسی، کاهش قدرت یادگیری، عدم تمایل به فعالیتهای فیزیکی وورزش است. کودک پس از این مرحله از ذخائر آهن بدن خود استفاده می کند و در صورتی که ذخائر کاهش یابد کم کم وارد مرحله کم خونی فقر آهن می شود. دربخش ریزمغذیها می توانید اطلاعات بیشتری در مورد فقرآهن و کم خونی ناشی از آن، عوارض و علائم آن بیابید.
کمبود ید نیز بر یادگیری، افزایش مهارت‌های فکری و ذهنی اثر غیرقابل تردیدی دارد. علاوه بر این کمبود بعضی از ویتامین ها به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر فراگیری و ظرفیت آن اثر نامطلوب دارد. به عنوان مثال تغییرات رفتاری در افراد مبتلا به کمبود ویتامین های گروه B، خستگی، کوفتگی، رخوت و تغییر در توانائی تمرکز مشاهده شده است.
مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی