به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا، نویسندگی، یک استعداد است که پرداختن به جنبه‌های مختلف آن مانند تألیف و ترجمه توأمان، هنری به شمار می رود که نویسنده را شاید سریع‌تر از دیگران به کمال می‌رساند. جان کلام نویسنده تمامی دانش و اطلاعاتی است که در تألیفات خود طی سال‌ها تلاش اندوخته و با نهایت در اختیار مخاطب قرار می دهد. همچنین برخی نویسندگانی نیز هستند که تنها به اندوخته‌های خود اکتفا نمی‌کنند و دانش و تجربه دیگران را ترجمه کرده و آنها را به مخاطب ارایه می‌دهند.
در ۱۹۲۸ میلادی در آمریکا تصمیم گرفته شد تا با هدف تشویق مولفان کتاب، یکم نوامبر را روز مولف تعیین کنند. از این رو دیگر کشورها نیز در طول سال یکروز را به بزرگداشت مولفان و دادن جایزه به آنان اختصاص دادند. از نیمه سده ۲۰ به این طرف بسیاری از کشورها با هدف تسهیل امر تألیف و قراردادن وسائل تحقیق و تألیف؛ وام، معرفی ناشر و کمک به چاپ و توزیع این تالیفات یک مرکز دولتی یا نیمه دولتی به صورت کانون و انجمن در کشور خود دایر کرده اند که زیر نظر مستقیم رئیس دولت فعالیت می کنند. در ایران نیز این مراکز امر از زمان خسروانوشیروان وجود داشتند. پادشاهان و امیران مشوق و متولی امر تحقیق و تالیف بودند و اینک، دولت ها طبق قانون و با بودجه کافی و برنامه مدون عهده دار این وظیفه بسیار مهم و اساسی شده اند.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا، به همین مناسبت در نظر دارد تا جوایزی که برای تألیف و ترجمه در ایران وجود دارد و در مناسبت های مختلف به نویسندگان و مترجمان اهدا می شود، معرفی کند.
جایزه ادبی پروین اعتصامی
جایزه ادبی پروین اعتصامی از ۱۳۸۳ خورشیدی فعالیت خود را آغاز کرد. حوزه مورد ارزیابی هیئت داوران کتاب های تألیفی و ترجمه‌ای زنان است که به زبان فارسی منتشرشده و موضوعات آن شامل مواردی همچون؛ شعر، ادبیات داستانی (داستان بلند، داستان کوتاه)، ادبیات نمایشی (نمایشنامه)، پژوهش های ادبی (نقد و پژوهش و مجموعه مقالات ادبی که به صورت یک کتاب منتشر شده باشد.)، ادبیات کودکان (داستان و شعر کودک و نوجوان) و ترجمه (آثاری که در حوزه‌های پنج گانه فوق از زبان دیگری به فارسی ترجمه شده باشد.) می شود. این جایزه ادبی از همان سال نخست شروع به کار به صورت دو سالانه با هدف بزرگداشت مقام و شخصیت شاعر نامدار ایران پروین اعتصامی، رشد و اعتلای خلاقیت‌ها و آفرینش‌های ادبی بانوان، ترویج و تقویت زبان فارسی در خارج از کشور، ایجاد پیوند میان ادبیات ملل به ویژه در حوزه جهان اسلام، معرفی چهره‌های شاخص زنان ادیب و پژوهنده و تقدیر از زنان در عرصه زبان و ادب فارسی در سالروز تولد پروین اعتصامی برگزار شد و تاکنون نیز ادامه دارد.
جایزه منتقدان و نویسندگان مطبوعات
این جایزه از ۱۳۷۹ خورشیدی برای حمایت از آثار فاخر داستانی تشکیل شد. همه ساله افزون بر انتخاب مجموعه داستان و رمان از یک چهره تأثیرگذار در ادبیات داستانی ایران و یک روزنامه‌نگار فعال نیز تجلیل می‌شود. احمد غلامی روزنامه نگار و نویسنده، جایزه منتقدان و نویسندگان مطبوعات را به دنبال حذف نام احمد محمود نویسنده معاصر ایرانی، در فهرست برندگان نهایی جایزه بیست سال ادبیات داستانی که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ۱۳۷۷ آن را برگزار کرد، تأسیس کرد. محل برگزاری این جایزه غیر از دوره نخست که در تالار کمال دانشگاه تهران برگزار شد و در بقیه دوره ها اغلب در تحریریه روزنامه های شرق و اعتماد برگزار می شود.
جایزه کتاب سال دفاع مقدس
نخستین دوره جایزه کتاب سال دفاع مقدس سوم خرداد ۱۳۷۲ خورشیدی همزمان با سالروز آزادسازی خرمشهر برگزار شد. در واقع جایزه کتاب سال دفاع مقدس یکی از جایزه‌های ادبی در ایران به شمار می رود که تا ۱۳۹۷ خورشیدی ۱۸ دوره آن به همت بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس برگزار شده است. در این رویداد ادبی آثار برتر در ۲۳ بخش معرفی می‌شوند. جایزه کتاب سال دفاع مقدس به صورت سالانه تا ۱۳۹۰ خورشیدی هر سال برگزار شده است اما با تغییر ساختار بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس و ایجاد سازمان هنری و ادبیات دفاع مقدس، شانزدهمین دوره این جشنواره پس از سه سال تاخیر در زمستان ۱۳۹۳ خورشیدی برگزار شد و بعد از آن نیز تا کنون سالانه برگزار می شود.
کتاب سال ایران
کتاب سال جمهوری اسلامی ایران با هدف شناسایی و معرفی کتاب‌های برتر، حمایت و تشویق مؤلفان، مترجمان، مصححان و ناشران سراسر کشور و ارتقای فرهنگ جامعه اسلامی و حفظ استقلال و هویت فرهنگی همه ساله برگزار می شود. جایزه کتاب سال در ایران برای نخستین بار در ۱۳۳۴ خورشیدی به پدیدآورندگان یازده کتاب برگزیده که در ۱۳۳۲ منتشر شده بودند، اهدا شد. روند اعطای این جایزه از ۱۳۵۷ خورشیدی به علت وقوع انقلاب اسلامی متوقف و از ۱۳۶۲ خورشیدی دوباره از سرگرفته شد. این جایزه، با تأیید نهایی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به نویسندگان برگزیده در بخش‌های کلیات، فلسفه اسلامی، فلسفه غرب، دین، علوم اجتماعی، زبان، علوم کاربردی، هنر، ادبیات و تاریخ اعطا می‌شود.
جایزه ادبی سعدی
جایزه ادبی سعدی همه ساله در اولین روز ماه اردیبهشت به مناسبت روز بزرگداشت سعدی برگزار می شود. اهدای این جایزه بین المللی به منظور توسعه و تعمیق روز افزون زبان و ادب فاخر فارسی در کشورهای پیرامون ایران، منطقه قفقاز و آسیای میانه است.
جایزه ادبی مهرگان
نخستین دوره جایزه ادبی مهرگان در مهر ۱۳۷۸ خورشیدی با انتخاب بهترین رمان فارسی اهدا شد. در آن سال هفت نفر از منتقدان و صاحب نظران ادبیات معاصر ایران به عنوان نخستین هیئت داوران جایزه مهرگان ادب، تندیس مهرگان و جایزه نقدی آن را برای بهترین رمان فارسی به رمان «نیمه غایب» نوشته حسین سناپور اهدا کردند. جایزه مهرگان تا کنون در هفت بخش برگزار شده‌است؛ چهاربخش در زمینه ادبیات داستانی معاصر با عنوان «مهرگان ادب» و سه بخش در حوزه علم با عنوان «مهرگان محیط زیست». در طول ۲ دهه برگزاری جایزه، بیش از پنجاه نفر از منتقدان و چهره‌های برجسته ادبی و علمی ایران هیئت داوران جایزه مهرگان را تشکیل داده‌اند و در این مدت حدود یکصد تن از نویسندگان، پژوهشگران و فعالان محیط زیست به عنوان برگزیدگان جایزه معرفی شده‌اند. هزینه‌های عمومی و اجرایی جایزه از طرف بنیان‌گذار و مدیر مسؤول جایزه مهرگان تأمین می‌شود. در سال‌های برگزاری جایزه فرهیختگانی ادب‌پرور و دوستدار علم و محیط زیست با کمک‌های مالی خود به برگزاری جایزه مهرگان علم و ادب یاری رسانده‌اند.
جایزه ادبی جلال آل‌احمد
این جایزه یک جایزه ادبی دولتی به شمار می رود که به منظور معرفی آثار برگزیده ادبیات داستانی در ایران پایه‌گذاری شده است. از هفتمین دوره برگزاری جایزه ادبی جلال، بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان برگزارکننده این رویداد ادبی است. این جایزه به نام جلال آل احمد نویسنده مشهور ایرانی و از بزرگترین روشنفکران معاصر جهان نام‌گذاری شده است که با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی در ۱۳۸۷ خورشیدی نخستین دوره خود را در سالروز تولد آل‌احمد آغاز کرد. هدف از اهدای جایزه، «ارتقای زبان و ادبیات ملی- دینی» از رهگذر بزرگداشت پدید آورندگان آثار برجسته، بدیع و پیشرو است.
جایزه ادبی قیصر امین پور
جایزه ادبی قیصر امین پور یک جایزه ادبی غیردولتی است که به منظور معرفی آثار برگزیده شاعران جوان زیر عنوان جایزه کتاب سال به همت دفتر شعر جوان به مناسبت سالروز درگذشت قیصر امین پور برگزار می‌شود. این جایزه به وسیله محمدرضا عبدالملکیان مدیرعامل سابق دفتر شعر جوان برای نخستین بار در آبان ۱۳۸۸ خورشیدی راه اندازی شد و به شاعران برگزیده جوان در آن سال اهدا شد و سپس بعد از چند سال وقفه در ۱۳۹۶ خورشیدی مجدد این جایزه به وسیله دفتر شعر جوان احیا شد.
جایزه ادبی هفت اقلیم
جایزه ادبی هفت اقلیم، نهادی ادبی است که به وسیله بخش خصوصی اداره می‌شود. این جایزه ادبی هر ساله به کتاب‌های منتشر شده در زمینه ادبیات داستانی (رمان و مجموعه داستان)، در حیطه زبان فارسی در ایران اهدا می‌شود. آثار برگزیده در چند دوره داوری انتخاب می‌شوند و در تاریخی معین نویسندگان برگزیده مورد تقدیر قرار می‌گیرند. این جایزه یکی از معدود جایزه‌های ادبی مستقل ایران است که کماکان فعالیت می‌کند. جایزه ادبی هفت اقلیم در ۱۳۸۸ خورشیدی به وسیله عده‌ای از نویسندگان مستقل ایران آغاز به کار کرد. این جایزه در ابتدا به داستان‌های کوتاه منتشر نشده اختصاص داشت اما بعد از یک دوره مقدماتی داستان کوتاه، در ادامه تغییر مسیر داد و در دور اول، رسمأ به جمع جوایز کتاب‌های منتشر شده پیوست و تا به امروز هم بر این منوال حرکت کرده‌است. هدف از برگزاری جایزه ادبی هفت اقلیم ارج نهادن به ادبیات اصیل ایرانی و توجه به آثار شاخص و ارزشمند زبان فارسی است که با تکیه بر زبان، بومیت و فرهنگ ایرانی خلق شده باشند. جایزه ادبی هفت اقلیم تلاش دارد که ادبیات داستانی را خارج از تقسیم‌بندی‌ها و گروه‌بندی‌های رایج ادبیات و به صورت ملی مورد بررسی قرار دهد.
المپیاد ادبی، جایزه ادبی اصفهان، جایزه ادبی بهرام صادقی، جایزه ادبی صادق هدایت، جایزه ادبی هوشنگ گلشیری، جایزه ادبی یلدا، جایزه بیتا، جایزه شعر احمدشاملو و جشنواره نقد کتاب از جمله جوایزی به شمار می روند که در مناسبت های مختلف به برگزیدگان ادبی در زمینه نویسندگی، شعر و ترجمه اهدا می شود.