دکتر محمدرضا عزیزی، متخصص مغز و اعصاب و مدیر آموزش سازمان نظام پزشکی با اعلام این مطلب افزود: حدود ۳۰ درصد از افرادی که در کشورمان دچار سکته مغزی می شوند زیر ۵۰ سال سن دارند. میانگین سن ابتلا به سکته مغزی در ایران ۵۰ سال است و این رقم ۱۰ سال کمتر از میانگین جهانی است و کاهش چشمگیر سن شروع سکته مغزی در کشور هشدار دهنده است.
به گفته او، اگر درمان سکته حاد مغزی در ۴ ساعت اولیه صورت گیرد، ۳۰ درصد بیماران بدون ایجاد عوارض و ناتوانی، بهبودی کامل خواهند یافت و از این رو راه‌اندازی مراکز جامع ویژه درمان سکته‌های مغزی، اهمیت زیادی دارد.
وی گفت: سکته مغزی یکی از شایع ترین علل مرگ و میر و دومین دلیل ابتلا به ناتوانی‌های مغزی در ایران محسوب می‌شود.
سکته مغزی گذرا و علایم آن
این متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب در مورد سکته مغزی گذرا گفت: در سکته مغزی گذرا، توقف خون‌رسانی به مغز به صورت گذرا ایجاد می‌شود و فرد علایم سکته مغزی را در کمتر از ۲۴ ساعت تجربه می‌کند و به عنوان مثال علایمی‌مانند گزگز، مور مورشدن یا کرختی در صورت و دست و پا و حالت ضعف و فلجی را در دست و پا احساس می‌کند. معمولاً بیمار دچار اختلال‌های گفتاری و بینایی مانند تاری دید می‌شود که این علایم معمولا برای چند ساعت ادامه دارد و خود به خود هم خوب می‌شود.
به گفته وی، بسیاری از افراد مسن احساس می‌کنند که دچار کاهش دید شده اند و معمولا آن را به حساب ضعف جسمی می‌گذارند، در حالی که این علایم سکته‌های مغزی گذرا است و افرادی که این علایم را داشته باشند، بیشتر از دیگران در معرض سکته مغزی قرار دارند. از این رو افراد مسن بهتر است با دیدن این علایم به پزشک مراجعه کنند که اگر مشخص شد شخص سکته مغزی گذرا داشته است، بررسی‌های لازم بر روی او انجام شود.
وی افزود: در خیلی از موارد بیماری‌های قلبی و عروقی هم عامل سکته‌های مغزی است. بیماران قلبی- عروقی باید تحت درمان قرار بگیرند و در صورتی که مشکل لخته خون را دارند، حتما از داروهای تجویز شده استفاده کنند، زیرا احتمال سکته مغزی را کاهش می‌دهد.
مدیر آموزش سازمان نظام پزشکی در پاسخ به این پرسش که آیا نوار مغزی نشان می‌دهد که فرد دچار سکته مغزی گذرا شده است یا نه، یاد آوری می‌کند: معمولاً علایم نشان‌دهنده سکته مغزی در نوار مغزی دیده نمی‌شود، اما در «ام.آر.آی» قابل تشخیص است و اگر مشخص شود که بخشی از مغز دچار آسیب شده است، دیگر به آن سکته مغزی گذرا نمی‌گویند، بلکه سکته کامل محسوب می‌شود.
وی با بیان این مطلب که آزمایش‌ها و اکوی قلب به تشخیص سکته مغزی کمک می‌کند، اضافه کرد: در ۸۰ درصد موارد علت سکته مغزی نرسیدن خون به مغز است و یکی از دلایل شایع نرسیدن خون به مغز نیز بیماری‌های قلبی عروقی است. به همین دلیل بررسی‌های قلبی و عروقی بر روی بیمارانی که دچار سکته مغزی می‌شوند، انجام می‌شود. شایع‌ترین نوع بیماری‌های قلبی ـ عروقی ـ آریتمی‌قلبی (نامنظم بودن ضربان‌قلب، است) که باعث ایجاد لخته خون در قلب می‌شود و لخته هم ممکن است از طریق عروق گردن به مغز برسد و باعث آمبولی و در نهایت سکته مغزی شود.
زمان طلایی برای نجات بیماران سکته مغزی
عزیزی در مورد زمان طلایی رساندن بیمار به بیمارستان گفت: برای مداوای افرادی که دچار سکته مغزی می‌شوند، زمان طلایی وجود دارد که متاسفانه در سیستم بهداشتی کشور ما عدم هماهنگی سیستم درمان و اورژانس و ناآگاهی مردم باعث می‌شود که این بیماران دیرهنگام به بیمارستان برسند و از این رو زمان طلایی را از دست می‌دهند.
به گفته او، معمولاً زمان طلایی رساندن بیماری که دچار سکته مغزی شده به بیمارستان، بین ۳ تا ۴.۵ ساعت اولیه است که پزشک می‌تواند بیمارانی را که دچار سکته ایسکمیک هستند، با داروی TPA درمان کند. این دارو می‌تواند لخته را از میان ببرد.
امکان استفاده از این دارو فقط بین ۳ تا ۴.۵ساعت اولیه است، بنابراین خیلی مهم است که بیمار سکته مغزی بلافاصله به مرکز درمانی انتقال یابد. با درمان سکته مغزی در زمان طلایی بسیاری از مشکلات جسمی، حرکتی و ذهنی بیماران برطرف می شود و طول عمر بیماران سکته ای افزایش پیدا می کند.
پیشگیری از سکته مغزی
عزیزی در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان ازبروزسکته‌های مغزی پیشگیری کرد، یادآوری کرد: عوامل گوناگونی احتمال سکته مغزی را افزایش می‌دهند که برخی از آنها قابل تغییر و برخی دیگر غیر قابل تغییر است.
وی گفت: عوامل غیر قابل تغییر که تحت کنترل ما نیست، عبارتند از سن؛ معمولا در بالای ۵۵ سال سکته‌های مغزی چند برابر می‌شود. جنسیت؛ بررسی‌ها نشان داده است که این عارضه در مردان بیشتر دیده می‌شود. ن‍ژاد؛ در بعضی از نژادها مانند آفریقایی‌های آمریکایی‌تبار عارضه سکته مغزی بیشتر دیده می‌شود.
این متخصص مغز و اعصاب اضافه کرد: یکسری از عوامل هم قابل تغییر است و ما می‌توانیم با کنترل آنها از سکته‌های مغزی پیشگیری کنیم که یکی از مهم‌ترین آنها فشار خون بالا است. بیش از ۶۰ درصد از مردم ایران از بیماری خود بی اطلاع هستند و ممکن است فرد بعد از سکته مغزی متوجه فشار خون شود، در صورتی‌که اگر مردم به طور سالانه وضعیت سلامت خود را کنترل کنند، به موقع متوجه این بیماری می‌شوند و تحت درمان قرار می‌گیرند و جلوی عوارض آن نیز گرفته می‌شود.
خطر مصرف بیش از حد نمک
این متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب یکی از عواملی را که باعث افزایش فشار خون می‌شود، مصرف زیاد نمک دانست و گفت: بررسی‌های انجام شده نشان داده است مردم ایران ۳ برابر بیشتر از میزان استاندارد جهانی نمک مصرف می‌کنند. نمک زیاد مساوی است با فشار خون بالا. بالارفتن فشار خون در ایجاد بیماری‌ها بسیار مؤثر است و در نهایت با سکته مغزی ارتباط مستقیمی‌دارد.
«میزان مورد نیاز بدن انسان به نمک حدود ۵ گرم در روز است، که در رژیم غذایی سنتی هموطنان‌مان وجود دارد و از این رو لازم نیست که سر هر سفره‌ای نمکدان بگذاریم.»
عزیزی در مورد راه‌های پیشگیری از سکــته مغزی گفت: پیــشگیری از ســکته مغـــزی به دو صورت انجام می‌شود.پیشگیری‌های اولیه و ثانویه. پیشگیری‌های اولیه شامل عوامل خطر سازی است که باید سعی کنیم آنها را کاهش دهیم. در کشورهای پیشرفته بخش مراقبت‌های ویژه سکته مغزی «استروک یونیت» وجود دارد که متاسفانه این مراکز هنوز در کشور ما خیلی جا نیفتاده است.
مدیر آموزش سازمان نظام پزشکی افزود: بیماران سکته مغزی اگر در ۳ ساعت اول در مراکز (استروک یونیت) بستری شوند، از بسیاری از عوارض سکته‌های مغزی در امان می‌مانند. ۸۰ درصد سکته‌های مغزی بر اثر لخته خون و ۲۰ درصد بقیه بر اثر خونریزی به وجود می‌آیند که این مرکز می‌تواند تا ۸۰ درصد بیماران را درمان کنند. پ
وی اضافه کرد: تکنیک‌های متفاوتی برای درمان وجود دارد و داروهایی است که لخته‌های خون را از بین می‌برد حداکثر مهلت مصرف دارو TPA سه ساعت است که بعد از این زمان، دارو موثر نخواهد بود. البته اقدامات مکانیکی داخل عـروقی با اســتفاده از وســایل آنژیوگرافی لخته خون را خارج می‌کند، ولی همه این روش‌ها در شروع سکته خیلی مفید است و از این رو همراهان بیمار باید بیمار را هر چه سریع‌تر به مرکز درمانی برسانند.
این متخصص مغز و اعصاب گفت: رسیدگی به بیمارانی که دچار سکته مغزی شده‌اند، نیازمند کارهای گروهی و هماهنگ پزشکی است. باید همه امکانات برای تشخیص و مداوای یماران مانند رادیولوژی، ام آر ای و مراقبت‌های ویژه سکته مغزی وجود داشته باشد، ضمن آنکه دارو گران است و بیماران برای تهیه آن، با محدودیت‌های زیادی روبرو هستند.
مراکز جامع درمان سکته مغزی
عزیزی گفت: همان‌طور که در حال حاضر برای بیماران قلبی بخشی به نام «سی سی یو» وجود دارد، بیماران سکته مغزی هم نیاز به یک مرکز مراقبت‌های ویژه دارند. خوشبختانه در چند سال اخیر وزارت بهداشت برای احداث این مراکز اقدامات خوبی انجام داده و در حال حاضر حدود ۷۵ بیمارستان در سطح کشور در قالب کد ۷۲۴ و با استفاده از مدیریت درمان سکته مغزی در کشور مشغول خدمت‌رسانی هستند.
وی افزود: البته با توجه به آمار بالای سکته‌های مغزی در کشور، احداث این مرکز باید با قدرت و شتاب بیشتری انجام شود. زیرا هزینه کردن در بخش استروک یونیت یک نوع پیشگیری است و شاید در سال‌های اول دولت در این رابطه متحمل هزینه‌های زیادی شود، اما جلوی هزینه‌های زیاد ناشی از عوارض سکته‌های مغزی را می‌گیرد و به‌طور کلی پیشگیری از سکته‌های مغزی از نظر اقتصادی هم با صرفه‌تر از درمان است.
این متخصص مغز و اعصاب در مورد پیشگیری از تکرار سکته‌های مغزی گفت: بیماران برای پیشگیری از بروز دوباره سکته مغزی باید مواردی را رعایت کنند و از جمله توجه داشته باشند که استعمال دخانیات به تشدید بیماری‌های قلبی، عروق مغزی و فشار خون بالا کمک می‌کند.
به گفته او، تحقیقات نشان می‌دهد که بسیاری از اثرات مضر سیگار کشیدن پس از قطع آن در طول زمان می‌تواند معکوس شود. عامل دیگر، استرس است که می‌تواند به عوامل خطر سکته مغزی ( فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی، دیابت و بیماری عروق مغزی ) کمک کند. مدیریت استرس و اضطراب اغلب شامل یک رویکرد جامع به رفتار و واکنش‌های احساسی است، زیرا استرس قابل اندازه گیری نیست و نیاز به رویکرد بلند مدت برای کنترل بهینه دارد.
عامل بعدی پیشگیری از سکته مغزی، ورزش و فعالیت‌های بدنی است. این فعالیت‌ها به کمک فرد می‌شتابد تا وزن متناسب خود را حفظ کند و سطح کلسترول و فشار خون خود را پایین بیاورد. پرهیز کردن از مصرف الکل و نمک و همچنین رویکرد به خوردن مواد غذایی سالم مانند ماهی، سبزیجات و غلات هم از بروز سکته‌های مغزی پیشگیری می‌کند.
کنترل دقیق بیماری هایی نظیر فشار خون بالا یا دیابت، چربی خون بالا نیز از اهمیت بسزایی برخوردار و در پیشگیری از سکته های مغزی بسیار موثر است. کم آبی یکی از دلایل بروز سکته مغزی است و لازم است افراد در طول روز ۶ تا ۷ لیوان آب مصرف کنند.