یکی از ویژگی‌های وقف بهره‌مند شدن همه طبقات جامعه از فواید آن است و همه اقشار جامعه از آن سود می‌برند و زندگی خانواده‌های نیازمند و افراد یتیم زیادی به وسیله فواید وقف سامان گرفته است.
بر این اساس واقفان اموال خود را خارج از مساله نژاد و قومیت وقف دیگر افراد جامعه می‌کنند و این امر باعث ایجاد وحدت ملی در جامعه می‌شود؛ در فرهنگ اسلامی وقف یکی از مهمترین مصادیق باقیات صالحات است که در زمان حیات و بعد از وفات انسان فواید آن، جامعه و واقف را متمتع می‌سازد.
یکی از مهمترین شاخصه‌های وقف بهره‌مندی از آن بدون توجه حتی به دین و آیین افراد است؛ این سنت حسنه تا ابد با توجه به نیت واقف باقی می‌ماند و هیچ کسی و در هیچ زمانی حق دخل و تصرف در آن را ندارد.
بسیاری از خیران از صدر اسلام تاکنون اموال خود را برای نیات مختلفی از جمله کمک به نیازمندان و در راه‌ماندگان، ایتام، خانواده‌های بی‌بضاعت و بی‌سرپرست وقف کرده‌اند و این سنت زیبا و دینی همچنان مانند چشمه‌ای جوشان در بین مسلمانان باقی مانده است.
نامگذاری ۱۰ روز به عنوان دهه وقف (۲۵ صفر تا پنجم ربیع‌الاول) نشانه توجه و اهمیت وقف پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران است به طوری که پس از انقلاب بسیاری از موقوفه‌ها احیا و این فرهنگ به خوبی در بین مردم نهادینه شد.
اینک واقفان تنها اموال خود را وقف مساجد نمی‌کنند بلکه سایر نیازمندی‌های جامعه از جمله خانواده‌های زندانیان، بیماران خاص و لاعلاج و دانش‌آموزان و دانشجویان بی‌بضاعت نیز از این سنت حسنه بهره‌مند می‌شوند.
خبرگزاری ایرنا دفتر مهاباد برای بررسی بیشتر این موضوع میزگردی خبری را با عنوان وقف با حضور «ماموستا عبدالاسلام امامی» امام جمعه مهاباد، «سیدحسین مقتدر» رییس اداره اوقاف و امور خیریه مهاباد و «ادریس خلیلی»کارشناس اداره تبلیغات اسلامی مهاباد برگزار کرد.
وقف گامی در راستای مبارزه با فقر
امام جمعه مهاباد گفت: وقف به معنی توقف و ایستادن اموال واقف در ایستگاه اعمال خیر و نیک برای حفظ و تداوم ثواب در آخرت است که منفعت آن هم نصیب جهانیان و هم نصیب واقف در آخرت می‌شود.
ماموستا عبدالاسلام امامی اضافه کرد: کسی که به عنوان مالک و صاحب، اموال، ثروت و اندوخته خود را وقف می‌کند یک منبع جاودان نیکی و ثواب را برای خود در آخرت حفظ خواهد کرد.
وقف و زکات تنها در دین اسلام وجود دارد و فرهنگ اسلامی با وقف برای مبارزه با فقر در جامعه تلاش می‌کند
وی با بیان اینکه وقف جزو آیین‌ها و افتخارات جهان اسلام است، افزود: وقف و زکات تنها در دین اسلام وجود دارد و فرهنگ اسلامی با استفاده از این ۲ ابزار منحصر به فرد در راستای مبارزه با فقر در جامعه تلاش می‌کند.
ماموستا امامی وقف را به معنی توقف مال از هرگونه دخل و تصرف و خرید و فروش دانست و عنوان کرد: با وقف اموال دیگر هیچ نهاد و ارگان امکان تصرف و حیف و میل آن را ندارد و از طرفی ارزش ریالی در طول زمان حفظ می‌شود و آثار و برکات این اقدام خداپسندانه تا ابد در خدمت جامعه خواهد ماند و نفع آن برای همیشه جاری است.
امام جمعه مهاباد با اشاره به اینکه بیش از ۹۰ درصد وقف‌های امروزی مربوط به سال‌های گذشته است، اظهار داشت: پدران و مادران نیک‌اندیش از گذشته‌های دور اموال و دارایی خود را در راه خدا صرف وقف کردند و ما نیاز باید از این حرکت خداپسندانه عبرت بگیریم و اگر خواهان تداوم نیکی در دنیا هستیم اموال خود را در جهت رفاه و خدمت به هم‌نوع خود وقف کنیم.
وی وقف را پدیده‌ای علیه فقر در جامعه دانست و گفت: امروز فقر زمینه‌ساز بسیاری از مشکلات و بزهکاری‌های اجتماعی است که اسلام برای مبارزه با آن وقف، زکات، صدقه و خیرات را در نظر گرفته است و در این میان وقف را می‌توان مهمترین آنها نام برد چون برکات آن برای واقف و جهان عالم جاودانه است.
وی تاکید کرد: اگر مسلمانان دستورات و توصیه‌های دین اسلام را رعایت می‌کردند، اکنون هیچ مستمند و نیازمندی در جامعه وجود نداشت و فقیری برای رفع نیاز مادی خود دست به اعمال خلاف و غیرشرعی نمی‌زد.
نیت واقفان باید هدایت شود
امام جمعه مهاباد گفت: در زمان‌های گذشته مسجد به عنوان پایگاهی برای تشکیل انواع جلسات، تصمیم‌ها و آموزش‌های مختلف بود و بر این اساس بیش از ۹۰ درصد موقوفات صرف وقف مسجد می‌شد ولی امروزه نیازهای جامعه بسیار متنوع‌تر و کمبودهای جامعه در بخش‌های مختلف پراکنده است.
ماموستا امامی افزود: پیامبر اسلام(ص) به عنوان اولین واقف عالم یک زمین را برای احشام، حیوانات و پرندگان در قالب یک مرتع در نظر گرفت تا بتوانند در این مکان چرا، استراحت و اتراق کنند.
وی اظهار داشت: هر انسانی می‌تواند با هر دارایی، مال خود را در نیت‌های مختلف وقف انسان، حیوان و حتی پرندگان کند و از این راه ضمن استفاده جهانیان، سعادت آخرت را نیز برای خود به ارمغان بیاورد.
وی افزود: بسیاری از اصحاب پیامبر (ص) بعد از وفات آن حضرت اموال خود مانند چاه، شتر و ثروت خود را به عنوان وقف اهدا کردند و زمینه همبستگی و اتحاد در جامعه اسلامی بیش از پیش گسترش دادند.
ماموستا امامی وقف ظروف و وقف لباس مراسم را نیز از دیگر وقف‌های مهم زمان پیامبر (ص) دانست و بیان کرد: بسیاری از برده‌ها که مرتکب خطا و شکستن اموال ارباب می‌شدند می‌توانستند از وقف ظروف شکسته استفاده کنند یا عروسانی که در مراسم ازدواج خود لباس یا اشیا زینتی نداشتند از وقف لباس و طلا و جواهرات استفاده می‌کردند تا فقیران از این راه در مراسم‌های خود احساس کمبود نکنند.
مهاباد پیشتاز موقوفات آذربایجان‌غربی است
رییس اداره اوقاف و امور خیریه مهاباد گفت: تعداد موقوفه‌های جدید این شهرستان در سال جاری به ۱۵ موقوفه به ارزش بیش از ۲۵ میلیارد و ۶۰۰ میلیون ریال رسیده و مهاباد همچنان در ثبت موقوفه‌های جدید در آذربایجان‌غربی پیشتاز است.
سیدحسین مقتدر با اشاره به ثبت سه وقف جدید در نخستین روز دهه وقف در این شهرستان، افزود: «احمد مینا»، از خیران روستای «گرده‌به‌ردان» یک قطعه زمین ۱۴۰ مترمربعی را وقف ساخت خانه عالم، یک قطعه زمین ۲۶۰ مترمربعی را وقف ساخت مسجد زنانه و یک قطعه زمین ۱۰۰ مترمربعی را وقف ساختمان دهیاری روستا کرد.
وی اظهار داشت: این سه موقوفه جدید در مجموع ۵۰۰ متر مربع مساحت دارد و ارزش ریالی آنها بیش از یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون ریال است.
نیت عمده وقف‌های این شهرستان مربوط به ساخت خانه عالم و خانه قرآن، ساخت مساجد زنانه و مردانه و احداث مدرسه است
وی با بیان اینکه مجموع موقوفه‌های این شهرستان به ۴۹۸ مورد و یکهزار و ۶۴۱ رقبه رسیده است، اضافه کرد: عمده وقف‌های این شهرستان برای ساخت خانه عالم و خانه قرآن، ساخت مساجد زنانه و مردانه و احداث مدرسه به کار گرفته می‌شود.
وی با اشاره به اینکه یکی از راه‌های دفاع از موقوفه‌ها، اخذ و ثبت سند مالکیت آنهاست، ادامه داد: نقشه‌برداری از وقف‌های روستاهای «بوزه»، «کپه‌کند»، «برده‌میش» و «خاتون‌باغ» انجام شده است و تا پایان سال نیز ۴۳۰ رقبه سنددار می‌شود.
رییس اداره اوقاف و امور خیریه مهاباد اظهار داشت: درآمدهای وصولی بقاع متبرکه این شهرستان طی سال جاری در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۵۰ درصد افزایش یافته است.
«مقتدر» با بیان اینکه خیران این شهرستان سال گذشته نیز ۲۱ موقوفه به ارزش ۲۵ میلیارد ریال را وقف کرده بودند، ادامه داد: قدیمی‌ترین موقوفه مهاباد که بیش از ۳۵۰ سال قدمت دارد موقوفه «بداغ‌سلطان» این شهر است که شامل بخشی از زمین‌های زراعی در چهار روستای مهاباد، ۶ روستای بوکان و ۲ روستا در سقز استان کردستان می‌باشد.
وی با بیان اینکه وقف ظرفیتی قابل توجه برای رفع مشکلات جامعه است، بیان کرد: تلاش ما این است که وقف‌های جدید و نیت واقفان مطابق نیازهای روز جامعه باشد زیرا روز به روز جامعه با نیازهای مختلفی رو به رو می‌شود که باید برای رفع این نیازها وقف‌های جدیدی انجام شود.
وقف با زبان ساده برای مردم تفهیم شود
کارشناس قرآنی اداره تبلیغات اسلامی مهاباد گفت: معنی و مفهوم وقف زیاد در بین مردم تفهیم نشده و لازم است این سنت حسنه با زبان ساده‌تر و گویاتری در بین اقشار مختلف مردم بیان شود تا بتواند در بین مردم ترویج پیدا کند و نهادینه شود.
سنت وقف با زبان ساده‌تر و گویاتری در بین اقشار مختلف مردم بیان شود تا بتواند در بین مردم نهادینه شود
ادریس خلیلی افزود: بسیاری از اقشار مختلف مردم هنوز هم با مفهوم اصلی وقف و ابعاد اجتماعی و انسانی آن آشنایی کامل ندارند و وجه تمایز آن را با زکات و صدقه به خوبی نمی‌دانند که باید این امر مورد بررسی قرار گیرد.
وی اضافه کرد: روحانیان و علمای دین اسلام باید در زمینه شناسایی ابعاد وقف و نهادینه‌کردن آن در بین اقشار مختلف مردم بیشتر تلاش کنند و این سنت حسنه در بین مردم بیشتر رواج پیدا کند.
وی اظهار داشت: یکی از کارهایی که امروزه باید در جهت ماندگاری بیشتر وقف انجام شود رعایت مصلحت وقف و عقلایی کار کردن در زمینه بهره‌برداری از آن است و در این زمینه باید با کسانی که تخصص دارند، مشورت کرد.
وی افزود: اوقاف با انجام فعالیت‌های مناسب توانسته فرهنگ وقف را با نیات جدید نهادینه کند و همه وظیفه داریم برای تداوم و ترویج این فرهنگ در جامعه تلاش کنیم تا با نهادینه کردن فرهنگ وقف واحیای آن در نیت‌های جدید بسیاری از مشکلات اقتصادی جامعه کاهش پیدا کند.
رسانه‌ها در زنده نگهداشتن سنت حسنه وقف کوتاهی کردند
امام جمعه مهاباد گفت: وظیفه رسانه‌های ارتباط جمعی به خصوص رسانه ملی است که برای گسترش وقف و نهادینه کردن آن در جامعه و ارتباط با وقف که برکات آن بر طبق نیات واقفان به متن اصلی جامعه برگشت خواهد کرد، اطلاع‌رسانی بیشتری کند.
وی تاکید کرد: تبیین راهکارها و روش‌های توسعه و ترویج وقف از رسالت مهم رسانه است و باید در این زمینه با ارائه مقالات، و برنامه های مختلف رادیو و تلویزیونی زمینه‌های ترویج وقف را مهیا کند.
اگر فرهنگ وقف و انجام نیات آن به صورت صحیح و شفاف در جامعه نهادینه شود، بسیاری از مشکلات جامعه برطرف می‌شود
ماموستا امامی اظهار داشت: وقف و انجام نیات آن پاک‌ترین معامله انسان با خداست، اگر فرهنگ وقف و انجام نیات آن به صورت صحیح و شفاف در جامعه نهادینه شود، بسیاری از مشکلات جامعه برطرف می‌شود.
وی با بیان اینکه مساله وقف تنها بر عهده اداره اوقاف نیست بلکه باید تمام مدیران اجرایی با توجه به حفظ مسائل شرعی وقف با این اداره همکاری کنند، گفت: در سنت حسنه وقف همه باید تلاش کنند تا بیشتر اثرگذار باشد چون افراد خیر و نیکوکار با وقف مال خود به رفاه عمومی، فقرزدایی و عدالت اجتماعی کمک می‌کنند.
امام جمعه مهاباد یادآور شد: استفاده بهینه براساس نیات واقفان و تبدیل موقوفات بلااستفاده به منابع درآمدزا با رعایت کامل مسایل شرعی و قانونی می‌تواند از عوامل عمده گسترش این کار خیر باشد تا همه مردم از فضلیت و پاداش آن بهره‌مند شوند.
اثرهای اجتماعی و فرهنگی وقف در جامعه
امام جمعه مهاباد گفت: در حیات اجتماعی کشور وقف کارکردهای موثری از جمله در خصوص تامین هزینه‌های ساخت و تعمیر مساجد، بقاع متبرکه، مدارس و بیمارستان‌ها، برگزاری اعیاد و آیین‌های مذهبی، کمک به بینوایان، دانش‌آموزان و تامین مسکن برای نیازمندان و اجاره زمین‌های زراعی، باغات، مغازه‌ها و کارگاه‌های وقفی به پیشه‌وران و جویندگان کار داشته است.
وی ادامه داد: در رویکرد اجتماعی وقف علاوه بر جاودانه ساختن اموال و دارایی‌ها و باقی‌ماندن نام نیک از شخص، نوع‌دوستی و خیرخواهی نیز مطرح می‌شود که شامل حمایت از مستمندان، تأمین زندگی کودکان بی‌سرپرست، تأسیس دارالایتام، کمک به مقروضان، تهیه جهیزیه برای زوج‌های جوان نیازمند و امور خیرخواهانه دیگر است.
ماموستا امامی افزود: در رویکرد فرهنگی وقف، تأسیس مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و تحقیقاتی، و ارائه خدمات به دانشجویان و دانش‌آموزان و پرورش استعدادهای درخشان و موارد دیگر می‌تواند آثاری اساسی در توسعه علمی جامعه ایجاد کند.
قوانین مربوط به وقف باید تغییر کند
رییس اداره اوقاف و امور خیریه مهاباد گفت: بسیاری از قوانین مربوط به وقف، قانون‌هایی هستند که در ادوار گذشته تصویب شدند و همین امر باعث شده که این اداره به خوبی نتواند در برابر متصرفان موقوفات پیروز شود و ناچار است برای دفاع حفظ و ثبت موقوفه در دادگاه و مراجع قضایی از وکیل استفاده کند.
برخی از فرزندان واقفان به خاطر منافع شخصی خود اجازه اجرایی شدن نیت واقف را نمی‌دهند
مقتدر افزود: برخی از فرزندان واقفان به خاطر منافع شخصی خود اجازه اجرایی شدن نیت واقف را نمی‌دهند و حتی بعضی دیگر اسناد پزشکی مبنی بر نداشتن تعادل روانی واقف را تهیه می‌کنند تا مکان مورد نظر به عنوان موقوفه ثبت نشود.
وی اضافه کرد: یکی دیگر از مشکلات موقوفاتی که قابلیت بهره‌برداری (انتفاعی) را دارد و باید در اختیار نیازمندان قرار گیرد، واگذاری مناقصه‌ها به افراد توانمند برای سال‌های متمادی است و قانونی هم وجود ندارد که مانع این امر شود.
وی اظهار داشت: طبق بخشنامه‌های موجود استفاده همکاران اداره اوقاف و امور خیریه و بستگان درجه یک آنان از موقوفات ممنوع شده و تمامی اسناد به صورت متمرکز و به شیوه الکترونیکی بررسی می‌شود و اجاره بهای برخی از موقوفات نیز بسیار کمتر از عرف است.
سنت حسنه وقف یکی از افتخارات مکتب اسلام و نیز از موثرترین اهرم‌های اعتقادی و فرهنگی برای جبران بخشی از نیازهای مادی و معنوی جامعه است و می‌تواند حسن نوع‌دوستی و کمک به نیازمندان را در جامعه ترویج دهد.
لازم است قانون‌گذاران با جدیت بیشتری قوانین مربوط به وقف را بازنگری کنند و خلاءهای موجود در این زمینه را پر کرده و دست افراد سوجو را از موقوفه‌های موجود که در واقع سرمایه‌های بزرگ جامعه هستند، کوتاه کنند و با تغییرات قوانین موجود زمینه را با جلب اعتماد برای مشارکت بیشتر مردم در سنت حسنه وقف افزایش دهند.
از چهارم تا سیزدهم آبان (۲۵ صفر تا پنجم ربیع‌الاول) به عنوان دهه وقف نامگذاری شده است.