نماینده ولی فقیه در خراسان رضوی در این مراسم با قرائت شهادتنامه حضرت امام رضا (ع)، شرحی از داستان هجرت آن حضرت از مدینه به مرو ارائه داد و به معجزات آن حضرت در این مسیر پرداخت.
آیت الله سید احمد علم الهدی گفت: از همان ابتدا که مامون عباسی دعوتنامه‌ای از خراسان به مدینه برای حضرت امام رضا (ع) فرستاد، آن حضرت از نقشه پلید مامون مطلع بودند.
وی افزود: حضرت امام رضا (ع) در مدینه مردم را از نقشه‌ای که مامون برای شهادت آن حضرت کشیده بود، آگاه کردند با این حال بنا به رسالتی که از سوی خداوند بر دوش ایشان نهاده شده بود، پس از سفر به مکه و شرکت در مراسم حج با قاصد مامون عازم مرو شدند.
وی اظهار داشت: هیاتی که از سوی مامون، مامور رساندن حضرت امام رضا (ع) به مرو بود، تلاش کرد امام را از مسیری عبور دهد که مردم کمتر بتوانند با ایشان ملاقات کنند با این حال مردم هر جا که آن حضرت پا نهادند از وجود ایشان مطلع و به استقبالشان شتافتند.
آیت الله علم الهدی گفت: با اینکه حضرت امام رضا (ع) را به صورت مخفیانه وارد نیشابور کردند اما مردم از وجود ایشان مطلع شدند و آن حضرت وارد یکی از خانه‌های دوستداران اهل بیت (ع) شدند، گفته می‌شود حضرت امام رضا (ع) در خانه این فرد هسته بادامی را کاشتند که بعدها میوه آن درخت بادام شفای بیماران شد.
وی افزود: تا مدتها بعد از شهادت حضرت امام رضا (ع) هر فرد بیماری که از میوه این درخت بادام می‌خورد شفا می‌یافت اما فرزندان صاحب آن خانه که صالح نبودند آن درخت را قطع کردند.
امام جمعه مشهد اظهار داشت: زمانی که حضرت امام رضا (ع) از نیشابور خارج شدند، مردم ناگهان از خروج ایشان مطلع گردیدند لذا به بیابان دویدند و کاروان آن حضرت را متوقف کردند و از ایشان طلب پند و اندرز نمودند که امام هشتم (ع) در جمع آنان حدیث سلسله الذهب را بیان کردند و محدثان نیز آن را نوشتند.
وی ادامه داد: حضرت امام رضا (ع) از نیشابور به سوی سناباد آمدند که روستایی در منطقه غربی حرم فعلی بوده است، در آن زمان این منطقه فاقد آب بود به طوری که حضرت امام رضا (ع) برای وضو و نماز آب در اختیار نداشتند لذا همانجا که اتراق کرده بودند، دست خود را بر زمین زدند و چشمه‌ای از زمین جوشید و حضرت در همان مکان وضو گرفتند و نماز خواندند که این چشمه هم اکنون در روستایی به نام دهسرخ قرار دارد.
وی گفت: در روایات آمده است، امام هشتم (ع) در همان مکان خواستند غذایشان در سنگی که از کوه‌های خلج جدا شده بود پخته شود که ریشه "ظرف سنگی هرکاره" کنونی در مشهد به این موضوع برمی‌گردد.
آیت الله علم الهدی افزود: حضرت امام رضا (ع) در ادامه سفر خود باغی را که مربوط به والی خراسان بود خریداری کردند و آنجا را تربت خود نامیدند و فرمودند بعد از شهادتشان، بدن ایشان را در این نقطه دفن کنند که شکل گیری "مشهد" نیز از همین باغ بود.
وی اظهار داشت: حضرت امام رضا (ع) از سناباد به سوی سرخس و از سرخس به سوی مرو، شهری که مامون در آن حضور داشت سفر کردند و مامون از ایشان با احترام استقبال کرد و مراسمی با عنوان "تفویض خلافت" برگزار نمود.
وی گفت: مامون یک خطبه در فضیلت حضرت امام رضا (ع) خواند و گفت که شما اصلح هستید و من تصمیم گرفتم خلافت را تفویض کنم و جانشین شما باشم که حضرت فرمودند، "اگر خلافت حق خدایی است، قابل واگذاری به فرد دیگری نیست و اگر هم این خلافت از سوی خدا به تو واگذار نشده پس جایز نیست چیزی که مال تو نیست به دیگری بدهی".
آیت الله علم الهدی افزود: مامون از پاسخ حضرت امام رضا (ع) مبهوت شد و نقشه خود را نقش بر آب دید لذا مراسم به شکل جنگ درآمد و مامون حضرت امام رضا (ع) را تهدید به پذیرش ولیعهدی نمود و حضرت امام رضا (ع) نیز برای اینکه فرصت‌های بعدی برای انجام رسالت خود را از دست ندهند ناگزیر به پذیرش آن شدند.
وی اقامه نماز استسقا یا نماز باران را از دیگر معجزات حضرت امام رضا (ع) در زمان حضورشان در خراسان ذکر کرد و اظهار داشت: این باران چند روز بارید اما خسارتی بوجود نیاورد.
وی گفت: مامون حضرت امام رضا (ع) را حبس خانگی نمود و رفت و آمد شیعیان به خانه ایشان را محدود کرد و فشارهای مامون بر آن حضرت روز به روز بیشتر می‌شد تا جایی که نقشه قتل آن حضرت را کشید.
امام جمعه مشهد افزود: مامون افراد نزدیک و معتمد خود را به عنوان جاسوس به خانه حضرت امام رضا (ع) می‌فرستاد اما آنان در نهایت مرید حضرت و جزو شیعیان می‌شدند.
وی اظهار داشت: مامون به مامور ویژه خود دستور داد ۳۰ غلام را با ۳۰ شمشیر زهرآگین به سراغ حضرت امام رضا (ع) بفرستد تا ایشان را به قتل برسانند، اما هیچیک از این شمشیرها بر بدن آن حضرت وارد نشد و ایشان هیچ زخمی برنداشتند.
وی گفت: مامون از مرو به توس آمد تا آخرین نقشه خود برای قتل حضرت امام رضا (ع) را عملیاتی کند لذا انگور و انار را زهرآگین نمود و از حضرت دعوت کرد که به نزد او آید و امام نیز که از نقشه پلید او آگاه بودند با خوردن میوه‌های مسموم و نوشیدن شربت شهادت، رسالت خود را به پایان رساندند.
نوحه‌خوانی و مرثیه‌سرایی ذاکران اهل بیت عصمت و طهارت (ع) از برنامه‌های جانبی این مراسم بود.