جشنواره که معادل انگلیسی آن فستیوال است گذشته از خاستگاه مذهبی آن در دوران باستان ، به جشن ها یا آیین‌هایی گفته می شود که جنبه های هنری و فرهنگی داشته باشد. رسم بر این است که در جشنواره ها اتفاقات خوشایندی که طی یک دوره مثلا یک ساله در عرصه‌ای رخ می دهد معرفی ، تجلیل و نهادینه شود، بهترین ها معرفی و تجلیل شوند و دورنمای آینده نیز ترسیم شود.
اگر این تعریف را معیار قرار دهیم ، بدون هرگونه زحمت و بررسی به این نتیجه می رسیم که شکل و محتوای جشنواره طی دو دهه گذشته در مازندران به عنوان استانی که قطب کشاورزی محسوب می شود به لحاظ کمی و کیفی دگرگون شده است و تا آنجا پیش رفته که اکنون گروههای حرفه ای در رقابت با یکدیگر برای برگزاری جشنواره به نام محصولات کشاورزی و باغی در مناطق مختلف سر و دست می شکنند ولی آنچه در این جشنواره ها مشاهده نمی شود، پیگیری اهداف و رسالتی است که برای آنها تعیین شده است.
شاید اولین بار برگزاری جشنواره به نام محصولات کشاورزی در مازندران با بهار ناریج شروع شد و تمامی شهرهای استان در آن زمان و به مدت چند سال تلاش کردند خود را " پایتخت بهارنارنج " بنامند ، رقابتی که هنوز هم در گذر از جاده های استان در ورودی شهرهای مختلف تابلوهای خوشامدگویی با همین عنوان قابل مشاهده است.
این رقابت تنگاتنگ پس از مدتی به همگان نشان داد که بهارنارنج یک محصول است و یک پایتخت هم بیشتر نمی تواند داشته باشد، پس بهتر است هر شهرستانی به دنبال مزیت خاصش در تولید محصول کشاورزی و باغی برود تا عنوان پایتختی آن محصول را به نام خودش ثبت کند. اینگونه بود که برگزاری جشنواره های زنجیره ای و ظهور گروههای حرفه ای در مازندران رقم خورد و امروز کار به جایی رسید که در هر منطقه پس از چند مرحله برگزاری جشنواره به نام محصولات خاص منطقه ، کفگیر به ته دیگ خورد و این جشنواره ها تقریبا نه تنها هیچ آورده ای برای کشاورزان و باغداران و تاثیری در روند کارها ندارند ، بلکه در حال تبدیل شدن به نمکی بر زحم وعده های عمل نشده هستند.
در حال حاضر از ۲۲ شهرستان مازندران تقریبا تمامی آنها دارای یک یا چند جشنواره به نام محصولات کشاورزی و باغی هستند مانند جشنواره انجیر گلوگاه ، انار اشرف (بهشهر) ، تمشک نکا ، مرکبات قائمشهر ، پیاز سرکت ساری ، عسل سوادکوه ، توت فرنگی بابلسر ، ماهی فریدونکنار ، برنج بابل ، بهارنارنج بابل ، ماهیان سردابی آمل ، نیشکر بهنمیر ، گل نرگس جویبار ، گل و گیاه زینتی محمودآباد ، گل گاوزبان رامسر و دهها عنوان جشنواره دیگر.
یکی از کارکردهای این جشنواره ها در سال های اولیه برپایی ، حضور مسئولان از سطح وزیر گرفته تا مسئول ذیربط استانی بوده تا ظرفیت های بخش کشاورزی و باغی به آنها معرفی شده و از این طریق بتوانند کمک هایی را جهت توسعه و فراهم آوری زیرساخت ها جذب کنند، ولی اکنون مشخص شده است کارکرد حضور مسئولان تنها درحد دادن وعده های رنگارنگ باقی مانده است .
انار اشرف و وعده هایی که محقق نشد
پیگیری وعده هایی که مسئولان رده های مختلف در جشنواره های مختلف حوزه کشاورزی و باغی مازندران دادند ، نیازمند واکاوی رسانه ای چند ساله و زمان بر است ولی مصداق مشت نمونه خروار می توان به تازه ترین مورد از تکاپو برای برگزاری هفتمین جشنواره " انار اشرف " در شهرستان بهشهر اشاره کرد که قرار است از عصر امروز افتتاح شود.
اگر چه مازندران با داشتن بیش از ۲ هزار هکتار باغ انار ، رتبه یازدهم کشور را دارد ولی اگر ۱۲ هزار هکتار سطح اراضی درختان خودرو و انار ترش خلیج میانکاله را به این رقم اضافه کنیم ، رتبه مازندران در کشور دوم می شود. یکی از انتظارات مردم در برگزاری جشنواره انار اشرف این بود که به مسئولان حوزه کشاورزی بباوراند که آن ۱۲ هزار هکتار اراضی انار ترش هم مثمر است و می تواند با هم اندیشی نسبت به نگهداری و برداشت بهینه انار از این سطح چاره اندیشی کرد، ولی اینگونه نشد و همچنان رتبه اناری مازندران با همان ۲ هزار هکتار سنجیده می شود.
انار مازندران، گیاه و محصولی ارگانیک محسوب می شود. با توجه به فرآوری ۱۰۰ درصدی انارهای ترش مازندران و تبدیل آن به رب انار، انار دان و پودر انار، این محصول باغی نقش زیادی در صنعت و سفره غذایی ایرانیان دارد. یکی از اهداف جشنواره ها هم این بود که بتواند از این محصول ارزش افزوده به نفع کشاورز تولید کند و راهش هم ایجاد صنایع تبدیلی بود که مسئولان از همان نخستین دوره برگزاری جشنواره وعده اش را داده بودند.
شهرستان بهشهر با در اختیار داشتن حدود ۱۳ هزار هکتار باغ انار دارای بیشترین تولید انار در استان مازندران است اگر چه ۱۲ هزار هکتار از این میزان همان انار ترش خودرو در خلیج میانکاله است. انار این شهرستان از گونه های مختلف شیرین، ملس، ترش محلی، شکری و گل انار است که بیش از ۸۰۰ هکتار از این باغات، بارور و مابقی نهال تازه کشت شده است که هنوز به باردهی نرسیده است.
رئیس جهاد کشاورزی شهرستان بهشهر در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در باره چرایی ادامه برگزاری جشنواره بدون تحقق وعده ها ، توضیح داد : شهرستان بهشهر دارای بیشترین گونه های انار در استان مازندران است که از ۲۸ گونه انار استان ، ۱۶ گونه انواع انارهای شیرین، ملس، ترش محلی، شکر و گل انار در بهشهر می روید.
خلیل حقیقی با اعلام اینکه بیشترین مصرف انار بهشهر به صورت تازه خوری است، افزود : ۶۰ درصد انار بهشهر به صورت تازه خوری مورد استفاده قرار می گیرد و بقیه برای تهیه رب انار، آب انار، لواشک و فرآورده های دیگر مورد استفاده قرار می گیرد.
این مسؤول گفت : از یک‌هزار و چهار هکتار انار از گونه های مختلف شیرین، ملس، ترش محلی، شکر و گل انار تولید شده در باغات بهشهر سالانه حدود ۹ هزار تن انار برداشت می شود که در صورت تجاری سازی این محصول می تواند منبع مناسبی برای درآمدزایی و رشد اقتصادی منطقه باشد.
حقیقی با اشاره به وعده هایی که برای ایجاد صنایع تبدیلی در طول برگزاری ۶ ساله برگزاری جشنواره انار اشرف مطرح شد، گفت: متاسفانه تاکنون هیچ صنایع تبدیلی انار در بهشهر شکل نگرفته است و تنها یک سرمایه گذار برای این امر وارد کار شده است و زمین مربوطه برای ایجاد صنایع تبدیلی در شهرک صنعتی بهشهر اخذ شده و امیدواریم با نهایی شدن و اجرایی شدن این صنایع شاهد عملی شدن بخشی از وعده ها باشیم.
رئیس جهاد کشاورزی شهرستان بهشهر با اعلام اینکه بستر توسعه انار و اشتغال زایی در این بخش در بهشهر وجود دارد؛ افزود: سرمایه گذاران نیازمند حمایت هستند و برخی از مشکلات در گدشته موجب شد تا ایجاد صنایع تبدیلی عملی نشود و اکنون حمایت همه جانبه از سرمایه گذاران در این بخش انجام می شود.
حقیقی گفت: تلاش داریم تا ضمن ایجاد " بانک ژن انار" در بهشهر، صنایع تبدیلی چند منظوه ایجاد شود تا در فصول مختلف جوابگو باشد.
تکرار و کلیشه
گذشته از بی خاصیت شدن جشنواره ها برای تولید کنندگان ، مشکل دیگر این رویدادها هم تکراری و کلیشه ای شدن است . جای مشخصی برای برپایی غرفه ها در نظر گرفته می شود ، عده ای غرفه ها را اجاره و تبدیل به محل کسب و کار می کنند تا بتوانند هم سودی برده باشند و هم اجاره ها را بپردازند ، عرضه محصولات بی ارتباط اصولا بیشتر از محصولات مرتبط با محصول خاص است ، برنامه ها هم به صورت کلیشه ای با قرائت قرآن ، سرود ، خوشامدگویی ، موسیقی محلی و سخنرانی شروع می شود و در نهایت هم تبدیل به بازارچه عرضه و فروش محصولاتی می شود که بدون گذاشتن نام پر طمطراق جشنواره هم می توان هر روزه در هر کوی و برزن برگزار کرد.
مثلا در باره ششمین جشنواره انار اشرف که پارسال برگزار شده بود ، یک نمایشگاه جانبی با ۶۸ غرفه در نظر گرفته شده بود که بعدا به ۸۵ غرفه افزایش یافت و در این میان تنها ۳۵ غرفه مخصوص عرصه محصولات و فراورده های مرتبط با انار و مشتقات آن بود.
البته معاون فرماندار بهشهر امسال وعده داده است که جشنواره گامی مهم برای تحقق واقعی جشنواره محلی و محلی برای فروش مناسب و به صرفه محصولات باغی انار و مشتقات آن به مردم و خریداران باشد و از مشکلات سال های گذشته همچون بالا بودن قیمت انار و مشتقات آن با توجه به افزایش غرفه ها و افزایش رقابت بین فروشندگان کاسته شود.